برخورد بار کامیون با پل هوایی شهید فهمیده در مشهد (۲ آذر ۱۴۰۳) انتقام از قاتل با قتل فجیع سه عضو خانواده سانحه رانندگی در خواف خراسان رضوی هشت مصدوم برجای گذاشت (۲ آذر ۱۴۰۳) قتل فجیع جوان ۲۳ ساله تهرانی به جرم دفاع از ناموس تصادف در مسیر سبزوار- خوشاب یک کشته و ۲ زخمی برجای گذاشت (۲ آذر ۱۴۰۳) کاهش مصرف آب در مشهد، نتیجه اقدامات فرهنگی موثر است مسمومیت ۶ عضو یک خانواده با گاز مونوکسید کربن در نزدیکی مشهد (۲ آذر ۱۴۰۳) ۸ محصول غیرمجاز آرایش چشم اعلام شد برخی جاده‌های خراسان رضوی بارانی و لغزنده است (۲ آذر ۱۴۰۳) آیا میتوان با زن مبتلا به ایدز ازدواج کرد؟ پروازهای ایران‌ایر به فرودگاه استانبول روزانه شد جزییات حادثه سقوط آسانسور یک ساختمان مسکونی در خیابان قائم مشهد واژگونی خودرو در بجستان خراسان رضوی یک کشته برجای گذاشت (۲ آذر ۱۴۰۳) دستگیری ۳۸۶ متهم به سرقت در اجرای طرح اقتدار امنیت اجتماعی در مشهد زمان برگزاری کنکور سراسری ۱۴۰۴ اعلام شد تلاش‌های ماندگار استاد باقرزاده در توسعه دانشگاه فردوسی و رفاه دانشجویان اختصاص ۲.۲ هزار میلیارد تومان برای تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام سیستان و بلوچستان آخرین اخبار از تأثیر معدل در کنکور توصیه‌هایی برای محافظت در برابر آلودگی هوا واژگونی خودرو در بولوار وکیل‌آباد مشهد بدون مصدوم و محبوس تنها نشانه پوکی استخوان «شکستگی» است ستاد حقوق بشر به تصویب قطعنامه پیشنهادی کانادا علیه ایران اعتراض کرد اختلافات مالی بین ۳ دوست در تهران منجر به قتل شد شمارش معکوس برای روشن‌شدن تنور نانوایی در محله عمار یاسر مشهد اعترافات مردی که همسرش را با کلنگ در مشهد به قتل رساند + عکس پیش‌بینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی (پنجشنبه، یکم آذر ۱۴۰۳) | تداوم بارش باران در غالب نقاط استان نگرانی وزیر بهداشت از روند نزولی زادوولد در کشور | ثبت کمتر از یک میلیون تولد در سال ۱۴۰۳ بازنشستگان تأمین اجتماعی فعلاً بیمه تکمیلی ندارند! (یکم آذر ۱۴۰۳) | لطفاً بیمار نشوید انجام ۱۵۰۰ عمل جراحی برای مجروحان حادثه لبنان در ایران تأکید معاون وزیر نیرو بر ضرورت اعمال مدیریت مصرف آب در مشهد
سرخط خبرها

قیام ۳۰ تیر؛ سرکوب یک فریاد

  • کد خبر: ۷۵۰۷۷
  • ۳۰ تير ۱۴۰۰ - ۱۹:۱۶
قیام ۳۰ تیر؛ سرکوب یک فریاد
سال‌های پایانی دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ خورشیدی در ایران، آبستن حوادثی است که جریان ساز وقایع مختلف تاریخ معاصر ایران به حساب می‌آید. قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ مردم، بازتاب خود را در سال‌های آینده نشان داد.

گروه تاریخ و گردشگری شهرآرانیوز | نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران، از آن رویداد‌هایی است که همواره مورد توجه تاریخ و رسانه قرار می‌گیرد. اما این نهضت و شرایط به وقوع پیوستن آن، مسبب ایجاد موقعیت‌های مختلفی در مسیر خود شد که دانستن آن کمک بسیاری به فهم چرایی ملی شدن صنعت نفت می‌کند.


در روز‌های پایانی سال ۱۳۲۹، سپهبد حاجیعلی رزم آرا، نخست وزیر وقت ایران و از مخالفان سرسخت ملی شدن نفت، ترور می‌شود و راه برای تصویب قانون ملی شدن هموار می‌گردد. با تشکیل دولت توسط حسین علاء، مجلسین ایران در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ نفت را ملی اعلام می‌کنند. اما این پایان راه نبود و تازه ابتدای سختی‌های مردم ایران بود.


با قطعی شدن خلع ید انگلستان از منافع نفتی ایران، دولت علاء استعفا داد و مذاکرات برای انتصاب سید ضیاالدین طباطبایی آغاز شد. در واقع هر آنچه نیرو به نفع انگلیس و جلوگیری از نابودی منافعش نیاز بود، از سوی دربار پیشنهاد می‌شد و سید ضیا آخرین تیر ترکش در آن زمان بود. با این حال، دکتر مصدق در فروردین ۱۳۳۰ از پیشنهاد نخست وزیری برخی نمایندگان مجلس استقبال کرد و پس از پذیرفته شدن شرط هایش، در ۱۵ اردیبهشت همان سال، نخست وزیر ایران شد.


این زمان مقارن با فعالیت مجلس شانزدهم بود و مصدق برای آنکه بتواند قدرت را در دست گیرد و برابر توطئه‌های دربار مقاومت کند، بار‌ها در امور این مجلس دخالت کرد و در همین زمان، ۴ مرتبه از مجلس شانزدهم رای اعتماد و رای تمایل گرفت. این در حالی بود که ارتش و دربار به عنوان دو عنصر مهم علیه مصدق، فعالیت‌های پیدا و پنهان گسترده‌ای را پیش می‌بردند و سال نخست زمامداری مصدق به سختی و مجادله طی می‌شد.

تغییر در اختیارات شاه و استعفای مصدق

قانون مشروطه ایران، برخلاف آنکه مدعی بود شاه باید سلطنت کند و دولت‌های مشروع و برآمده از رای وکلای مجلس، حکومت کنند، اما اختیارات و امتیازات مهمی را همچنان در اختیار پادشاه قرار داده بود که مدیریت قوای نظامی و انتخاب وزیر جنگ در کابینه دولت ها، برعهده شاه بود.


با پایان یافتن دوره شانزدهم مجلس، انتخابات مجلس هفدهم آغاز شد و رقابت برای کرسی‌های مجلس به بالاترین حد خود رسید. مصدق از سوی اطمینان داشت که در مسیر انتخابات، دربار با کمک ارتش، مهندسی انتخابات را برعهده دارد و سوی دیگر، احتمال می‌داد حتی بدون مهندسی نیز بسیاری از کرسی‌های مدنظر خود را از دست خواهد داد؛ بنابراین با انحلال انتخابات و خالی گذاشتن ۵۵ کرسی مهم، به مقابله با دربار پرداخت.


پیروزی در دادگاه لاهه و کنار زدن انگلستان، موج بی سابقه‌ای از حمایت برای مصدق را در کشور به وجود آورد و بستر‌های مخالفت و کارشکنی دربار را به حداقل رساند. گام بعدی مصدق برای کنترل اوضاع، جلوگیری از دسیسه‌های ارتش و فرماندهان آن بود. در این راه، او به وزارت جنگ نیازمند بود.


مصدق با استدلال این نکته که ارتش و قوای نظامی فقط گوش به فرمان شاه هستند و از دولت حرف شنوی ندارند و عملا علیه آن فعالیت می‌کنند، خواستار انتخاب و کنترل بر وزیر جنگ کابینه خود شد. شاه این مسئله را مغایر با قانون اساسی مشروطه و کاهش قدرت خود دانست و به مصدق گفت: «پس بفرمایید که من چمدان خود را ببندم و از این مملکت بروم». مذاکرات طرفین سودی نداشت و منجر به استعفای دولت اول مصدق در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۳۱ شد.

دولت ۵ روزه احمد قوام و قیام سی تیر

با پذیرش استعفای مصدق، احمد قوام السلطنه از سوی شاه حکم نخست وزیری و تشکیل کابینه گرفت. قوام، سیاستمدار کهنه کار، کاتب فرمان مشروطه و پیش از آن تاریخ، چندین بار نخست وزیر ایران بود. ضمنا او با مصدق نسبت خویشاوندی نیز داشت.


قوام همان ابتدای استقرار خود با صدور اعلامیه معروف «کشتیبان را سیاستی دگر آمد»، خود را برابر سیاست‌های مصدق قرار داد و جماعتی را نسبت به خود شوراند.


تمایلات قوام به سیاست پیشگی خودکامه و زدودن افکار دینی و مقابله با روحانیون مهمی مانند آیت الله کاشانی، کار را به جای رساند که تمامی نیرو‌های جامعه ایران از جمله فدائیان اسلام، جبهه ملی، توده و... را علیه وی متحد شوند و خواستار پایان یافتن دولت او باشند.


قوام در ابتدای کار، درخواست انحلال مجلس هفدهم را داشت، اما شاه مخالفت کرد. همین مسئله سبب شد تا دولت او از جانب مجلس نیز تحت فشار باشد. تظاهرات علیه دولتش آغاز و آیت الله کاشانی دربار را تهدید کرد در صورت ادامه دولت قوام، حکم جهاد صادر خواهد نمود.


صبح روز ۳۰ تیر ۱۳۳۱، تظاهراتی علیه قوام و به طرفداری از مصدق آغاز شد. شهربانی به شدیدترین وجه ممکن با اعتراض مردم مقابله کرد و تعدادی را کشت. بنا بر آمار دولتی، ۲۵ نفر کشته شدند، اما آمار دیگری نشان از کشته شدن ۶۳ نفر از مردم دارد. غروب همان روز، شاه قوام را عزل کرد و بنا به رای تمایل ۶۱ نفره نمایندگان کجلس به مصدق، مجددا وی را منصوب و اختیارات وزارت جنگ را نیز به او سپرد.


کشته شدگان ۳۰ تیر با مصوبه مجلس، «شهید راه وطن» نامیده شدند و در گورستان ابن بابویه به خاک سپرده شدند. بعد‌ها مصدق وصیت کرده بود تا در جوار آن شهدا دفن شود که شاه مانع از آن شد. همچنین مجلس رای به مصادره اموال و منزل احمد قوام داد و این سیاستمدار کارکشته، آخر پرده سیاست ورزی اش را در ۵ روز بازی کرد و برای همیشه کنار رفت. اینک منزل قوام در خیابان ۳۰ تیر تهران، به اسن موزه آبگینه به روی مردم باز است.


با نگاهی به جریان ۳۰ تیر و حوادث پس از آن تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ می‌بینیم که اگرچه مردم به دنبال ملی شدن نفت، حمایت از دولت ملی و پیروی از نفوذ مذهبیون بزرگی مانند آیت الله کاشانی بودند، اما کودتا و استیلای مجدد دربار بر مردم، این فریاد را پس از مدت کوتاهی خاموش کرد تا مردم طعم آزادی را به درستی نچشند.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->