دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: تقویت فرهنگ عمومی راهی برای افزایش هم‌بستگی اجتماعی است فرهنگ عمومی، زیربنای سلامت جامعه است درگذشت «کوئینسی جونز» تهیه‌کننده آثار مایکل جکسون در ۹۱ سالگی تسهیلات تبصره ۱۸ وزارت فرهنگ به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ اکران سیار «آسمان غرب» میلیاردی شد «سعیداسلام‌زاده» مدیر روابط عمومی معاونت هنری شد دلیل تعطیلی برنامه «شیوه» شبکه چهار چه بود؟ نگاهی به مجموعه‌داستان «نیمۀ تاریک ماه» هوشنگ گلشیری نگاهی به ذات سیال «فرهنگ عمومی» و آیین‌نامه‌های بدون ضمانت اجرایی صفحه نخست روزنامه‌های کشور - دوشنبه ۱۴ آبان ۱۴۰۳ «دزدان دریایی کارائیب» جدید بدون حضور جانی دپ پیام رئیس انجمن بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان منتشر شد انتشار نسخه مجازی آلبوم عاشقانه «نوازشگر» چرا «سفره ایرانی» کیانوش عیاری پس از ۲۰ سال هنوز اکران نشده است؟ حکایت آبی که صدراعظم نخورد درباره عکاسی تئاتر که پس از ۷ سال به جشنواره رضوان اضافه شد معرفی چند کتاب برای علاقه ­مندان به یادگیری وزن شعر | آراستن طبع موزون
سرخط خبرها

کربلا در آینه ادبیات

  • کد خبر: ۷۷۷۱۹
  • ۲۷ مرداد ۱۴۰۰ - ۰۹:۲۴
کربلا در آینه ادبیات
کربلا از مضامین و مفاهیم پربسامد در ادبیات شیعی است ... در ادب متقدم شیعی به کربلا به‌مثابه تراژدی توجه شده، چنان‌که در اشعار سیدحمیری، منصور نَمِری، دیک‌الجن، دعبل، ابوفراس، سیدرضی، سیدمرتضی و مهیار دیلمی کربلا نماد حزن و مظلومیت است.

دکتر سعید طاوسی‌مسرور (عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی) | شهرآرانیوز - کربلا از مضامین و مفاهیم پربسامد در ادبیات شیعی است. عقبة‌بن‌عمرو سهمی از نخستین شاعرانی است که درباره کربلا شعر سروده است. وی در اواخر قرن اول هجری برای زیارت امام‌حسین (ع) به کربلا رفت و شعری سرود که مطلعش این است: «مررت علی قبر الحسین بکربلا/ففاض علیه من دموعی غزیرها؛ بر قبر حسین در کربلا گذشتم/و بسیار بر آن اشک ریختم.

در ادب متقدم شیعی به کربلا به‌مثابه تراژدی توجه شده، چنان‌که در اشعار سیدحمیری، منصور نَمِری، دیک‌الجن، دعبل، ابوفراس، سیدرضی، سیدمرتضی و مهیار دیلمی کربلا نماد حزن و مظلومیت است.

کربلا با نام‌های مختلف به‌ویژه طف در دیوان ابوالقاسم صنوبری (درگذشته ۳۳۴ ق) نیز حضور پررنگی دارد و شاعر در یکی از شعرهایش کربلا را مخاطب قرار می‌دهد و قسم یاد می‌کند که این سرزمین سینه‌ها را آکنده از ماتم و اندوه کرده است. در اشعار شعرای متأخر نیز کربلا با اندوه ملازمه دارد؛ مثلا در شعری از سیدصادق اعرجی (درگذشته ۱۲۰۴ ق) چنین آمده است: «یا کربلا ما أنت إلا کربة/عظمت على الأحشاء و الأکباد؛‌ای کربلا تو نیستی جز اندوهی/که سنگین است بر دل‌ها و جگرها.»

یا مشابه آن در شعری از محمدبن‌ادریس مطر حلی (درگذشته ۱۲۴۷ ق) آمده است: «هی کربلا لا تنقضی حسراتها/حتى تبین من النفوس حیاتها³/ یا کربلا ما أنت إلا کربة/ عظمت على أهل الهدى کرباتها؛ این کربلاست که حسرت‌هایش تمام نمی‌شود/تا آنگاه که زندگی جان‌ها آشکار می‌شود³/ای کربلا تو نیستی جز اندوهی/که سنگین است بر اهل هدایت غم‌هایت.»

البته علاوه بر اندوه و مظلومیت، مضامین دیگری هم در ادب شیعی درباره کربلا مطرح شده است؛ مثلا قداست و شرافت که برای نمونه در شعری عرفانی به زبان فارسی از مهدی الهی‌قمشه‌ای (۱۲۸۳–۱۳۵۲ ش) با استفاده از الفاظی، چون تربت عشق، قبله اهل صفا، عرش الهی، بزم الست، وادی سینا، کعبه ارباب یقین و... درباره کربلا مطرح شده است. یا مضامین حماسی مانند نماد ستم‌ستیزی، عزت و کرامت که برای نمونه در شعری با عنوان «کربلا، فریاد خون، فریاد اشک» از شاعر معاصر، بهرام سیاره، متخلص به «پریش» آمده است.

نام کربلا در منظومه فارسی کربلانامه سروده میرمظفر على‌خان اسیر لکهنوى در ۱۲۹۵ ق نیز دیده می‌شود. این منظومه در ۱۳۱۴ ق در کانپور و در ۱۸۸۰ م در لکهنو چاپ سنگی شده است.

البته گفتن و سرودن از کربلا به شیعیان اختصاص ندارد و در اشعار شعرای اهل تسنن نیز از جهات مختلف به آن توجه شده بود. برای مثال، اوحدی مراغه‌ای (درگذشته ۷۳۸ ق)، از شعرای شافعی‌مذهب، چنین سروده است: «دیدم از خون آن نفیس عرب/متصل نفس کربلا به کرب ³/نشود جور بر چنان شاهی/مگر از، چون یزید گمراهی³/بخت آن‌کس که سر به خواب کشید/تیغ به روی آفتاب کشید».

سلمان ساوجی (درگذشته ۷۷۸ ق) نیز قصیده‌ای بلند در عزای امام‌حسین (ع) و شهدای کربلا سروده است که در این قصیده درباره شرافت و عظمت کربلا می‌گوید: «ای دل بی‌صبر من آرام‌گیر اینجا دمی/کاندرین جا منزل آرام جان مرتضاست³ ... این سواد خوابگاه قرةالعین علی است/وین حریم بارگاه کعبه عز و علاست³/روضه پاک حسین است آن‌که مشکین زلف حور/خویشتن را بسته بر جاروب این جنت‌سراست³ ... کوری چشم مخالف من حسینی‌مذهبم/راه حق این است و نتوانم نهفتن راه راست.»

شیخ رضا طالبانی کرکوکی (درگذشته ۱۳۲۸ ق)، از کرد‌های شمال عراق، نیز در سروده‌ای مقام کربلا را بالاتر از کعبه دانسته است: «از حریم کعبه کمتر نیست دشت کربلا/صد شرف دارد بر آن وادی که گویند ایمن است³ ... سنی‌ام سنی ولیکن حب آل‌مصطفی/دین و آیین من و آبا و اجداد من است.»

گفتگو با  علیرضا نظری خرم، نویسنده کتاب «داستان بریده بریده»

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->