آینده مبهم سازوکار احزاب در سپهر سیاسی ایران

به گزارش شهرآرانیوز؛ درحقیقت احزاب سیاسی با کارکرد‌های متفاوتی که دارند، به عنوان جزئی از کل مردم در تلاش برای اعمال نفوذ و به دست گرفتن قدرت، خود را نماینده آنان اعلام می‌کنند و افرادی را که دارای دیدگاه‌ها و منافع مشترکی هستند، گرد هم می‌آورند. درباره رأی دهندگان با تدوین برنامه‌ها و خط مشی‌های دقیق کاندیداها، انتخاب را برایشان آسان می‌کنند.

در مورد دولت‌ها نیز طرفداران را به منظور دستیابی و اجرای برنامه‌های تعیین شده برای آن‌ها آماده می‌کنند. همچنین در قبال اشخاصی که علاقه‌مند به شرکت در مسائل اجتماعی هستند، فرصت‌های مناسب را فراهم می‌آورند تا وسیله‌ای برای آموزش سیاسی و مجرای تأثیرگذاری بر سیاست‌های کلی حکومت باشد. اما با وجود کثرت احزاب شکل گرفته پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اهمیت احزاب به واسطه کارکرد‌های متفاوت آن، هنوز در کشور، شکل گیری نظام تحزب فراگیر و قدرتمند را شاهد نیستیم.

با وجود این بسیاری امیدوارند وضعیت احزاب در سپهر سیاسی ایران، در دولت سیزدهم شرایط متفاوتی را تجربه کند و در این زمینه نیز به واسطه رویکرد مشورت پذیر و نخبگانی دولت آیت ا... رئیسی، شاهد قدرت گیری احزاب به نفع مردم باشیم. اما این مهم نیازمند آسیب شناسی وضعیت موجود است و طرح این پرسش که چرا احزاب تا کنون نتوانسته اند جایگاه خود را در سپهر سیاسی کشور پیدا کنند؟

بلاتکلیفی در ساختار حکمرانی سبب تضعیف نقش احزاب شده است

حسین کنعانی مقدم، تحلیلگر مسائل سیاسی، در گفتگو با «ایلنا»، درباره ضرورت شکل گیری احزاب فراگیر در سپهر سیاست کشور گفت: باید به نقش احزاب در ساختار سیاسی و حکمرانی کشور نگاه درستی داشته باشیم؛ در اساس نظام ما که نظام ریاستی است و رئیس جمهور با رأی مردم انتخاب می‌شود، قاعدتا چندان احزاب سیاسی اثرگذاری ندارد، مگر اینکه در مشارکت مردم هنگام رأی گیری اثرگذار باشند.

اما در نظام پارلمانی، نخست وزیر باید توسط نمایندگان مجلس انتخاب شود و بعد اینکه در نظام پارلمانی احزاب هستند که با استراتژی‌های خود در داخل مجلس، عملا نظام پارلمانی را شکل می‌دهند. اگر نظام، نظام حزبی باشد، قاعدتا احزاب بزرگ با یکدیگر رقابت می‌کنند و نظام سیاسی و اراده و ساختار سیاسی را شکل می‌دهند و در ساختار قدرت آن نیز حرف اول و آخر را احزاب می‌زنند، مثل بسیاری از کشور‌هایی که در بلوک شرق و غرب به این شکل هستند.

وی با اشاره به نظام ریاستی ایران و از جانب دیگر، این مهم که «در نظام ما مجلس در رأس امور است»، گفت: بلاتکلیفی در ساختار حکمرانی ما باعث می‌شود احزاب نقش اساسی خودشان را نداشته باشند. اما اگر به سمت تغییر در ساختار نظام و به سمت نظام پارلمانی برویم، می‌توانیم بگوییم که آن موقع احزاب هستند که مؤثر خواهند بود و در ساختار حاکمیتی نیز اثرگذار هستند.

کنعانی مقدم در ادامه با آسیب شناسی شکل نگرفتن نظام تحزب فراگیر در کشور گفت: یکی از آفت‌های جریان‌های سیاسی کشور ما این است که ساختار حزبی ندارند و بیشتر شبیه باشگاه‌های سیاسی هستند و با محوریت پدرخوانده‌ها فعالیت می‌کنند. زمانی که درمقابل رقیب قرار می‌گیرند، اتحاد خود را حفظ می‌کنند، اما وقتی رقیب را کنار می‌گذارند و دشمن فرضی دیگری وجود ندارد، به انجام رقابت‌های درون جریانی دست می‌زنند و رقابت‌های درون جریانی باعث انشعاب و انشقاق و ایجاد فراکسیون‌های مختلف می‌شود.

احزاب در اندیشه ملت ایران آبروی درست و حسابی ندارند

منصور حقیقت پور، فعال سیاسی، نیز در گفتگو با «برنا»، درباره الزام در تغییر رویه سیاسی احزاب نسبت به گذشته گفت: چالش اساسی و اصلی ما در کشورمان بی آبرویی احزاب است که اگر این چالش را نداشتیم، می‌توانستیم بهتر از این‌ها در فضای مردم سالاری دینی، ایفای نقش کنیم. امروز احزاب در افکار و اندیشه ملت ایران آبروی درست و حسابی ندارند؛ احزاب به علت عملکرد بد در گذشته که صرفا به صورت تظاهری به اقدامات دموکراتیک توجه داشتند، سابقه‌ای از سوءظن مردم نسبت به خود را به وجود آورده اند و این موضوع باعث شده است جمهوری اسلامی ایران نتواند احزاب قدرتمندی را سامان دهی کند.

باید چاره‌ای بیندیشیم و از لحاظ آموزشی و رفتاری، احزاب را طاهر و پاک کنیم و با آموزش‌هایی در دبیرستان ها، دانشگاه‌ها و کارکرد‌های علمی، ذهن‌های مردم را درباره احزاب روشن‌تر کنیم. ما نیازمند نوعی رفتار فرهنگی سیاسی هستیم تا حزب را در کشور جا بیندازیم. احزاب باید دارای شناسنامه، مانیفست، مرام نامه و اساس نامه باشند.

وی افزود: احزاب باید آموزش دیده باشند و در این شرایط حتما می‌توانند در دولت و نهاد‌های دیگر ایفای نقش و کمک کنند. اینکه احزاب تنها در زمان انتخابات دور هم جمع می‌شوند و حرفی می‌زنند و بعد بین خودشان هم دعوا باشد، درست نیست.

این وضعیت به این دلیل است که احزاب از قبل کار نکرده و آموزش ندیده اند. حقیقت پور در ادامه گفت: احزاب باید بر پایه منویات و گرایشات موجود در قانون اساسی کشور، طرح‌های مختلفی را ارائه بدهند. بر اساس قانون اساسی، احزاب می‌توانند در زمینه توسعه عدالت کار کنند. ما موضوع آموزش رایگان و مسائل متعدد دیگر را در قانون اساسی داریم. احزاب باید بگویند برای شایسته سالاری چه برنامه‌ای دارند، برای مسکن ارزان چه برنامه‌ای دارند، برای «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» چه برنامه‌ای دارند.