مهدی سیدی
خراسان‌پژوه
مردم مشهد در مکالمات روزمره‌شان چه با خود و چه با زاﺋران و مسافران ملی و فراملی چندمیلیونی شهرشان مثل نقل و نبات کلماتی مانند «میلان»، «فلکه» و گاه هم واژه «گل‌کاری» را بر زبان می‌آورند؛ بدون آنکه متوجه باشند این کلمات ابداعی خود آن‌ها و برای دیگران ناشناخته و نامرسوم است.
این‌بار لطفا وقتی در مکالمه با یک زاﺋر و مسافر از «میلان» استفاده کردید و حیرت او را دیدید، از وی بپرسید که «آیا می‌فهمد منظورتان چیست؟»
یا از یک همشهری مشهدی خودتان بپرسید: «برارجان! میلان از کجای دنیا وارد زبان فارسی یا شهر ما شده؟» آن وقت ببینید چه جوابی می‌دهد؟ بعد آن جواب را با آنچه در پی به عرضتان می‌رسد، مقایسه بفرمایید.
واقع امر این است که اصلا معلوم نیست نام میلان از قوطی عطاری چه ملتی بیرون آمده و راهی خراسان شده است. تنها پیداست که حدود ۱۳۰سال پیش (حوالی سال۱۳۱۰ قمری، برابر با سال۱۲۷۰ خورشیدی) که در قوچان زلزله‌ای ویرانگر روی داد، گروهی از مهندسان تابع روسیه تزاری، هنگام احداث شهر جدید قوچان کلمه «میلان» را از عشق‌آباد (شهر مرکزی کشور کنونی ترکمنستان) وارد قوچان کردند، کمی بعد هم مثل ویروس مسری از آن شهر به مشهد سرایت کرد! و رایج شد.
اما اینکه آن مهندسان تابع روسیه چه قومیت و ملیتی داشته‌اند (مثلا اوکراینی، روسی یا... بوده‌اند) معلوم نیست؛ چرا که اکنون خود روس‌ها هم می‌گویند ما نه عنوان «میلان» را می‌شناسیم و نه در شهرهایمان از آن استفاده می‌کنیم!
مسلم است که پس از ویرانی قوچان کهن در زلزله و احداث قوچان کنونی با همکاری و طراحی آن مهندسان، خیابان‌های شطرنجی منظم (که در شهرسازی بیم‌زده ایرانی! اصلا رایج نبود) «میلان» هم در شهر جدید قوچان پیاده و پیدا شد و از آن زمان به بعد در اسناد و قباله‌های معاملات املاک و خانه‌های قوچان ثبت گردیده و هنوز هم رایج است. کمی بعد از پیدایش شهر جدید قوچان، فردی به نام «سرتیپ و مهندس کاشف‌الملک» رئیس شهربانی آن شهر شد. کمی بعدتر هم به مشهد آمد و معاون اولین شهردار این شهر شد (در حدود سال ۱۲۹۰خورشیدی یا ۱۳۳۰قمری). پس از آن هم خود جناب سرتیپ مهندس کاشف، سومین شهردار مشهد شد. هم‌زمان مسئولان مشهد درصدد گسترش شهر به بیرون باره چهارصدساله آن (مشهور به بهره) برآمدند و اراضی ۲ روستای «سرده و سعدآباد» را که از موقوفات «گوهرشاد» بود، قطعه‌بندی و خیابان‌کشی (به همان صورت شطرنجی) کردند و به مستأجران واگذار نمودند. نام آن معابر را هم با راهنمایی جناب آقای شهردار قوچانی‌الاصل، «میلان» گذاشتند. در یکی از همین میلان‌ها (در جوار چهارراه میدان بار کنونی) هم خود آقای کاشف خانه ساخت (یا خرید) که بدان سبب نامش را «کاشف» گذاشتند و تا الان هم این نام باقی است.
حال چگونه باید انتظار داشت که عوام‌الناس مشهدی و صعب‌تر از آن زائران ده‌ملیتی این شهر معنی «میلان» را به وضوح بفهمند؟
این‌بار لطفا وقتی در مکالمه با یک زاﺋر و مسافر از «میلان» استفاده کردید و حیرت او را دیدید، از وی بپرسید که «آیا می‌فهمد منظورتان چیست؟»
یا از یک همشهری مشهدی خودتان بپرسید: «برارجان! میلان از کجای دنیا وارد زبان فارسی یا شهر ما شده؟» آن وقت ببینید چه جوابی می‌دهد؟ بعد آن جواب را با آنچه در پی به عرضتان می‌رسد، مقایسه بفرمایید.
واقع امر این است که اصلا معلوم نیست نام میلان از قوطی عطاری چه ملتی بیرون آمده و راهی خراسان شده است. تنها پیداست که حدود ۱۳۰سال پیش (حوالی سال۱۳۱۰ قمری، برابر با سال۱۲۷۰ خورشیدی) که در قوچان زلزله‌ای ویرانگر روی داد، گروهی از مهندسان تابع روسیه تزاری، هنگام احداث شهر جدید قوچان کلمه «میلان» را از عشق‌آباد (شهر مرکزی کشور کنونی ترکمنستان) وارد قوچان کردند، کمی بعد هم مثل ویروس مسری از آن شهر به مشهد سرایت کرد! و رایج شد.
اما اینکه آن مهندسان تابع روسیه چه قومیت و ملیتی داشته‌اند (مثلا اوکراینی، روسی یا... بوده‌اند) معلوم نیست؛ چرا که اکنون خود روس‌ها هم می‌گویند ما نه عنوان «میلان» را می‌شناسیم و نه در شهرهایمان از آن استفاده می‌کنیم!
مسلم است که پس از ویرانی قوچان کهن در زلزله و احداث قوچان کنونی با همکاری و طراحی آن مهندسان، خیابان‌های شطرنجی منظم (که در شهرسازی بیم‌زده ایرانی! اصلا رایج نبود) «میلان» هم در شهر جدید قوچان پیاده و پیدا شد و از آن زمان به بعد در اسناد و قباله‌های معاملات املاک و خانه‌های قوچان ثبت گردیده و هنوز هم رایج است. کمی بعد از پیدایش شهر جدید قوچان، فردی به نام «سرتیپ و مهندس کاشف‌الملک» رئیس شهربانی آن شهر شد. کمی بعدتر هم به مشهد آمد و معاون اولین شهردار این شهر شد (در حدود سال ۱۲۹۰خورشیدی یا ۱۳۳۰قمری). پس از آن هم خود جناب سرتیپ مهندس کاشف، سومین شهردار مشهد شد. هم‌زمان مسئولان مشهد درصدد گسترش شهر به بیرون باره چهارصدساله آن (مشهور به بهره) برآمدند و اراضی ۲ روستای «سرده و سعدآباد» را که از موقوفات «گوهرشاد» بود، قطعه‌بندی و خیابان‌کشی (به همان صورت شطرنجی) کردند و به مستأجران واگذار نمودند. نام آن معابر را هم با راهنمایی جناب آقای شهردار قوچانی‌الاصل، «میلان» گذاشتند. در یکی از همین میلان‌ها (در جوار چهارراه میدان بار کنونی) هم خود آقای کاشف خانه ساخت (یا خرید) که بدان سبب نامش را «کاشف» گذاشتند و تا الان هم این نام باقی است.
حال چگونه باید انتظار داشت که عوام‌الناس مشهدی و صعب‌تر از آن زائران ده‌ملیتی این شهر معنی «میلان» را به وضوح بفهمند؟