سرمایه‌گذاری خارجی؛ الزامات و راهکار‌ها

سرمایه یکی از نهاده‌های مهم تولید است که بدون مقدار کافی آن دستیابی به نرخ‌های رشد اقتصادی مناسب و حرکت به سمت توسعه اقتصادی بسیار دشوار خواهد بود. از آنجا که منابع سرمایه داخل هر کشور محدود است، بسیاری از کشورها سیاست‌ها و مشوق‌های گوناگونی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی در پروژه‌های بزرگ و مهم ملی و حتی شهری به کار می‌گیرند. امروزه استفاده از منابع سرمایه‌ای خارجی برای افزایش تولید و تسریع رشد اقتصادی، به عنوان یکی از سیاست‌های اصلی در بین کشورهای مختلف جهان محسوب می‌شود و با توجه به تأثیراتی که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند در کنار منابع سرمایه‌ای داخلی روی رشد و توسعه اقتصادی کشورها داشته باشد، جایگاه ویژه‌ای نزد کشورهای مختلف جهان پیدا کرده است. کشورهای جهان سوم تلاش‌های گسترده‌ای را برای هدایت این منابع مالی به کشورهای خود انجام می‌دهند. از مهم‌ترین اقدامات کشورها برای جذب منابع سرمایه‌گذاری خارجی، می‌توان به مهیا نمودن شرایط سرمایه‌گذاری و انجام فعالیت‌های اقتصادی در فضایی امن و آسان، اصلاح قوانین و مقررات، تسهیل در فرایند اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری، معافیت‌های مالیاتی، ویزا برای افراد و خانواده، قوانین آسان‌تر، دستیابی به بازار داخل کشور و سایر تسهیلات و اقدامات مشابه اشاره کرد. تجربه نشان داده است کشورهایی که در فراهم آوردن زمینه‌های لازم، مناسب و همچنین بسترهای قانونی و مقرراتی موفق بوده‌اند، در جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز موفق عمل کرده‌اند.
دستیابی به رشد بیشتر از طریق افزایش تولید، افزایش اشتغال، ورود فناوری به کشور، گسترش ارتباطات اقتصادی و سیاسی، استفاده از دانش و تجربه شرکت‌های معتبر دنیا و افزایش تعامل بین شرکت‌های داخلی و خارجی ازجمله اهداف کشورها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی به حساب می‌آید. مهم‌ترین وجوه تمایز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با دیگر وجوه سرمایه را می‌توان در میزان و درجه کنترل سرمایه‌گذاری و میزان مشارکت، سود و زیان‌هایی که متوجه سرمایه‌گذار است و همچنین رابطه و منافع بلندمدت میان سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر دانست. علاوه بر این، مهم‌ترین آثار سرمایه‌گذاری خارجی در قیاس با سرمایه‌گذاری‌های داخلی تأثیر آن بر انتقال فناوری‌های روزآمد و دانش فنی پیشرفته بر کشور میزبان است که این امر هم به‌تدریج به بالا بردن قابلیت‌های فناورانه در کشور میزبان کمک می‌کند. نتایج تحقیقات مختلف در نقاط مختلف دنیا نشان داده است که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اثر مستقیم و درخور توجهی بر افزایش تولید ناخالص داخلی در یک کشور دارد. بنابراین توصیه می‌شود تا از طریق ایجاد مشوق‌ها و انگیزهایی مانند تخفیف مالیاتی و فراهم کردن فضای رقابتی یکسان، شفاف‌سازی سیاست‌ها و قوانین، معرفی جاذبه‌های سرمایه‌گذاری در کشور و هر استان، سرمایه‌گذار خارجی را به انتقال سرمایه به داخل کشور ترغیب کنیم. ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر اشتغال اثر‌گذار باشد. به‌طور مستقیم بسیاری از افراد متخصص و حتی نیروی کار ساده می‌توانند در شرکت‌های خارجی مشغول به کار شوند و به‌طور غیرمستقیم نیز ورود سرمایه‌گذار خارجی به کشور نیازمند خدمات و زیرساخت‌هایی است که می‌تواند برای بسیاری از افراد منطقه موجب ایجاد شغل و درآمد شایان توجه گردد. مشاغلی مانند حمل‌ونقل، گردشگری و نظایر آن می‌توانند به‌طور غیرمستقیم از منافع حضور شرکت‌های خارجی در یک کشور بهره‌برداری کنند.
از دیگر منافع حضور شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی در یک کشور، انتقال فناوری و ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات در یک کشور است. معمولا در کشورهای درحال‌توسعه، صنایع بزرگ در اختیار و انحصار دولت یا گروه‌های قدرتمند اقتصادی-سیاسی است که تمایل چندانی هم به حضور یک شرکت رقیب قدرتمند خارجی ندارند و به بهانه‌های مختلف بر سر راه سرمایه‌گذاران خارجی مانع‌تراشی می‌کنند. حضور سرمایه‌گذاران خارجی موجب افزایش رقابت می‌شود و از طریق انتقال فناوری باعث بهبود سطح تولیدات و قیمت‌ها خواهد شد.
یکی دیگر از پیامدهای مهم سرمایه‌گذاری خارجی، ارتباط بیشتر شرکت‌های داخلی با شرکت‌های معتبر بین‌المللی است که گسترش این ارتباطات باعث افزایش مقاومت و پایداری در مقابل بحران‌های ملی و بین‌المللی خواهد شد. به عنوان مثال چنانچه منافع شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نفت در دنیا با تولید و صادرات نفت ایران گره خورده باشد، تحریم نفت و تحریم صادرات نفت ایران به‌راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود؛ چون به شرکت‌های بین‌المللی میلیاردها دلار ضرر وارد می‌سازد که از قضا در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی هم تأثیرگذار خواهد بود؛ یا چنانچه در صنعت هوایی کشور، سرمایه‌گذاران خارجی قدرتمندی حضور داشته باشند، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل هوایی راحت‌تر انجام می‌شود و تحریم این صنعت به‌راحتی امکان‌پذیر نیست یا در صورت اعمال تحریم، در این بخش مشکل خاصی ایجاد نخواهد شد.
در مجموع جذب سرمایه‌های خارجی می‌تواند در افزایش رشد اقتصادی و کاهش مشکلات اقتصادی کشور نقش بسزایی داشته باشد و به همین دلیل باید توجه کرد که در دنیای امروز رقابتی جدی برای جذب بیشتر و بهتر این سرمایه‌ها وجود دارد. از این رو مدیریت سرمایه‌گذاری خارجی در کشور باید به گونه‌ای باشد که در یک مدت مشخص، به برخی اهداف تعیین‌شده در این حوزه دست یافت و در این مسیر زیرساخت‌ها، امکانات و مشوق‌های لازم نیز باید فراهم گردد تا تمایل سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به حضور پررنگ‌تر در اقتصاد ملی روزبه‌روز بیشتر شود.