دیپلماسی انرژی را فعال کنید

امضای قراردادی سه‌جانبه بین ایران، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان برای سواپ گازی، اقدامی قابل دفاع است و البته می‌تواند مسیری برای حضور در بازار منطقه‌ای گاز قلمداد شود؛ قراردادی که در حضور سیدابراهیم رئیسی و الهام علی‌اف، رئیسان جمهور ایران و آذربایجان امضا و نهایی شده و قرار است سالانه تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران منتقل شود.

به‌نظر می‌رسد بخشی از نیاز گازی استان‌های شمالی ایران در ماه‌های سرد سال از ترکمنستان تأمین شود.

آنچه ورای این قرارداد سه‌جانبه ممکن است تأمل‌برانگیز باشد، سهم اندک ایران از تجارت گاز در منطقه است که به‌گفته جواد اوجی، وزیر نفت کشور، کمتر از ۲ درصد است.

این مطالبه ملی می‌تواند در دستورکار دولت قرار گیرد که سهم ایران از بازار جهانی گاز افزایش یابد. بدیهی است که این مطالبه ملی وقتی قابل رصد و پیگیری است که دیپلماسی انرژی ایران فعال‌تر شود و موانع داخلی و خارجی بر سر حضور گازی ایران در بازار دیگر کشور‌ها برداشته شود.

ایران سال‌ها تلاش کرد از طریق خط لوله صلح بخشی از گاز کشور‌های پاکستان و هند را تأمین کند که هنوز نتیجه ملموس و چشم‌انداز روشنی برای احیای این خط لوله دیده نمی‌شود. از سوی دیگر قرار است خط لوله جایگزینی موسوم به تاپی گاز اجرا شود و گاز ترکمنستان از مسیر افغانستان و پاکستان به هند انتقال یابد.

سال‌ها مناقشه ایران بر سر صادرات گاز به امارات از میدان سلمان نیز به‌دلیل اختلاف بر سر قرارداد کرسنت بلاتکلیف مانده و مهم‌تر اینکه رؤیای صادرات گاز به اروپا نیز نتیجه نداده است.

روی دیگر چالش صادرات گازی ایران، مصرف زیاد این حامل انرژی در داخل است؛ به‌نحوی که در فصل‌های سرد سال تراز گازی کشور منفی می‌شود و صادرات گاز به کشور‌های ترکیه و عراق را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به همین سبب ایران در تأمین گاز داخلی و مشتریان بالفعل و بالقوه‌اش گرفتار چالش می‌شود.

سؤال مهم اینجاست که چرا کشوری که خود جزو دارندگان بزرگ‌ترین ذخایر گازی دنیاست سهم اندکی از بازار جهانی گاز دارد و حتی در مقاطعی از سال برای تأمین گاز داخلی هم به دردسر می‌افتد؟ پاسخ به این سؤال مستلزم درکی فراگیر و اراده‌ای واحد نزد سیاست‌گذاران کلان در قوای مجریه و مقننه است که نتیجه آن ترسیم یک نقشه راه برای کاهش میزان مصرف داخلی و جلوگیری از هدررفت آن و تلاش برای صادرات گاز به دیگر کشورهاست.

حتی اگر هم برنامه کشور این باشد که در صادرات گاز خام‌فروشی نکند، باید قبول کرد که ایران به‌عنوان یک بازیگر اصلی در تأمین انرژی گاز جهان باید نقش مؤثر‌تر و فعال‌تری داشته باشد.

از این منظر قرارداد سواپ گازی اخیر گامی به جلو در مسیر ترانزیت گازی منطقه است که لازم است گام‌های بلندتری هم برداشته شود. انتظار می‌رود در ۴ سال آینده مبنای سیاست‌گذاری هم در داخل و هم در عرصه بین‌الملل بر حداکثرسازی منافع اقتصادی کشور قرار گیرد و این حق ماست که سهممان را در بازار جهانی انرژی دنیا افزایش دهیم.