سهم ناوگان همگانی در سبد حمل‌ونقل مشهدی‌ها

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ سهم وسایل نقلیه از آلودگی هفتاددرصدی هوای مشهد به نیم رسیده است؛ یعنی ۳۵ درصد. دست کم یک میلیون خودرو و ۴۰۰ هزار موتورسیکلت روزانه سه تا ۳.۵ میلیون لیتر بنزین می‌سوزانند و دود و ذرات معلق ناشی از آن را وارد هوای شهر می‌کنند؛ دودی که البته به چشم همه می‌رود.

این ماجرا مدت هاست برای کلان شهر‌ها به دردسر بزرگی تبدیل شده و یکی از راه حل‌های آن استفاده از حمل ونقل عمومی پیشنهاد شده است؛ راه حلی که عملی شدنش با آموزش درست و اصولی میسر است.

آنچه در مشهد شاهدیم مؤید این است که فرهنگ سازی برای کاهش استفاده از خودرو شخصی، استفاده از دوچرخه برای مسیر‌های اصلی و موارد این چنینی راه درازی دارد.

در شهر مشهد تعداد زیادی از مردم حاضر به تحمل اثرات ترافیک و اتلاف وقت خود هستند، اما راضی به استفاده از سیستم حمل ونقل عمومی نمی‌شوند.

حتی در معابر شلوغ و مرکزی شهر مشهد نیز همچنان به استفاده از وسیله شخصی خود و تشدید ترافیک اصرار دارند. شاید چنین افرادی از ظرفیت‌های حمل و نقل عمومی شهرمان خبر ندارند.

برای همین ۲۶ آذرماه را که در تقویم به نام روز حمل ونقل ثبت شده، بهانه قرار دادیم تا نشان دهیم حمل ونقل عمومی هم اکنون چه ظرفیتی از شهروندان را جابه جا می‌کند و چه میزان از بودجه‌های شهرداری صرف توسعه یا نگهداری آن می‌شود.

فقط ۱۵ درصد شهروندان مسافران اتوبوس اند

سخن ترویج حمل ونقل عمومی که به میان می‌آید، اولین وسیله نقلیه مورد تقاضا اتوبوس است؛ دردسترس‌ترین سرویسی که پس از خارج شدن از منزل می‌توانید با آن تعیین مسیر کنید و به دلیل قیمت کمتر نسبت به دیگر وسایل نقلیه مشتریانی در همه اقشار دارد.

بر اساس آمار‌ها اکنون ۱۶۴ خط در بخش سازمانی و خصوصی و درمجموع ۲۷۶۵ کیلومتر مسیر اتوبوس رانی در محدوده شهری مشهد فعال است که حدود ۱۵ درصد از جمعیت شهروندان مشهد مسافرانش هستند.

علی شهسوار، سرپرست سازمان اتوبوس رانی شهرداری مشهد، نسبت هزینه‌های تمام شده را در مقایسه با آنچه شهروندان به عنوان بلیت پرداخت می‌کنند، عدد ۸۸٫۵ درصد اعلام می‌کند و می‌افزاید: شهروندان تنها از مبلغ ۷۵۰ تومان بلیت برای استفاده از خطوط اطلاع دارند که فقط عدد ۵/۱۱ درصد هزینه کلی است.

در واقع هزینه تمام شده نگهداری و اصلاح خطوط برای هر فرد ۶ هزار و ۵۲۱ تومان است؛ یعنی شهروندان نزدیک به یک دهم بهای تمام شده را فقط می‌پردازند.

وی آخرین افزایش برای قیمت بلیت را مربوط به خردادماه سال ۱۳۹۹‌ می‌داند و اضافه می‌کند: افزایش قیمت‌های دوره‌ای باتوجه به هزینه‌هایی شامل تأمین و نگهداری ناوگان، احداث و نگهداری سایه بان‌ها و راهبری ناوگان محاسبه می‌شود که نسبت به هزینه‌های نهایی ناچیز است.

آن‌ها که مسافران دائمی یا گاه به گاه خطوط اتوبوس رانی هستند، گلایه‌هایی از شیوه سرویس دهی دارند که مهم‌ترین آن‌ها اعتراض به سرفاصله بین خطوط، عمر ناوگان و ایجاد سایه بان در ایستگاه هاست.

سرپرست سازمان اتوبوس رانی مشهد البته میزان رضایت مندی شهروندان را با نتایج نظرسنجی انجام گرفته در شهرداری می‌سنجد و می‌گوید: در سال ۱۳۹۹ باتوجه به وجود شرایط ویژه ایام کرونا ۵۶ درصد شهروندان از شیوه خدمت رسانی اتوبوس‌ها رضایت داشته اند.

تاکسی رانی در شرایط سخت کرونایی

اگر قرار باشد هزینه بیشتری بدهید و زودتر به مقصد برسید، سوار تاکسی‌های زردرنگ شدن هم امنیت بیشتری دارد و هم در آن‌ها نسبت به ون و اتوبوس بهتر می‌توان از خود در برابر سرایت ویروس کرونا محافظت کرد.

شاید همین دلیل باعث شد در حدود دو سال همه گیری کرونا ناوگان تاکسی رانی با وجود مسافر محدود و نبودن زائران به فعالیت خود همچنان ادامه دهد.

حالا که به مدد واکسیناسیون و آموزش‌های مراقبتی تقاضا برای سوار شدن به تاکسی‌ها بیشتر شده است می‌توان امیدوار بود همچون گذشته بخش زیادی از شهروندان، تاکسی را به خارج کردن خودرو خود از پارکینگ ترجیح دهند.

احمد محبی مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسی رانی مشهد است و به عنوان شخصی که از نزدیک مشکلات افراد شاغل در این حوزه را دیده به آمار تاکسی‌های موجود در شهر اشاره می‌کند: ناوگان تاکسی در شهر مشهد حدود ۱۳ هزار دستگاه تاکسی دارد، اما بر اساس آخرین آمار‌ها هم اکنون ۱۱ هزار و ۵۸۰ تاکسی زرد در شهر فعال اند.

تعداد باقی مانده یا اسقاط، یا به دیگر شهر‌ها منتقل شده اند، یا فعال نیستند.
وی سهم خطوط تاکسی رانی را در جابه جایی شهروندان عدد ۲۵/۱۶‌ می‌داند و توضیح می‌دهد: یعنی به طور تقریبی روزانه یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر سفر را در شهر جابه جا می‌کنند.

محبی از دو سالی می‌گوید که کرونا معیشت تاکسی رانان را سخت‌تر کرد، درحالی که به اشکال مختلف به شهر خدمت کردند. از دیدگاه او مهم‌ترین مسئله فرسودگی ناوگان است که باید با تدابیر دولت برطرف شود: همگی از نرخ تورم خبر داریم.

بااین همه مبلغ دستمزد‌ها از ابتدای امسال افزایشی نداشته، درحالی که نگهداری تاکسی به شدت هزینه بر است و فرسوده کننده. توسعه ناوگان چالش مهمی است که دولت باید برای آن تدبیری بیندیشد.

وی با همه این احوال کیفیت ناوگان و خدمت رسانی در آن سازمان را نسبت به دیگر شهر‌های کشور در سطح بالایی می‌داند: سازمان هم تا حد زیادی در حل مشکلات رانندگان خدمت رسانی می‌کند، اما این حجم از مشکل نیاز به تدبیر ویژه دارد.

بلیت رایگان مترو برای جانبازان و معلولان

خطوط ریلی قطار شهری راه اندازی شد که مسافران را از ترافیک و ازدحام شهر رهایی دهد تا با سرعت بیشتری به مقصد برسند. در مشهد هم اکنون خط یک و ۲ در مسیری به طول ۳۷.۵ کیلومتر با ۳۶ ایستگاه فعال است. آمار‌های شرکت بهره برداری قطار شهری از رضایت ۱/۷۷ درصدی مسافران این خطوط حکایت دارد.

وحید مبین مقدم، مدیرعامل شرکت بهره برداری قطار شهری مشهد از اقداماتی می‌گوید که در راستای افزایش تمایل شهروندان به استفاده از قطار شهری صورت گرفته است و ادامه می‌دهد: بر اساس مصوبه سال ۹۶ شورای شهر، در راستای قانون خدمت رسانی به ایثارگران، تعداد ۶۰ نوبت بلیت رایگان در هر ماه به جانبازان دارای ۲۵ درصد و بالاتر، آزادگان، خانواده شهدا و خانواده جانبازان ۷۰ درصد و بالاتر تعلق می‌گیرد.

وی همچنین از معلولان به عنوان دیگر گروه دارای این میزان بلیت رایگان نام می‌برد و ادامه می‌دهد: مصوبه دیگری مربوط با سال ۹۸ نیز حمل ونقل عمومی رایگان را برای معلولان درجه شدید و خیلی شدید فراهم کرده است و اجرا می‌شود.

مدیرعامل شرکت بهره برداری قطار شهری مشهد در بخش دیگری از توضیحاتش می‌افزاید: هزینه تمام شده در سفر‌های ریلی در سال ۹۹ برای هر مسافر ۷ هزار و ۶۶۰ تومان و در ۶ ماه اول امسال ۶ هزار و ۸۳۴ تومان بود درحالی که نرخ بلیت با من کارت هزار تومان و تک سفره ۱۵۰۰ تومان است.

رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر مشهد:
راهی جز توسعه حمل ونقل عمومی نداریم

«معضل کنونی آلودگی هوای مشهد با کاهش بیماری کرونا و حضور تدریجی زائران تا ماه‌های آینده شدت بیشتری خواهد گرفت، به حدی که این وضعیت برای مردم آزاردهنده می‌شود.

از سوی دیگر هرچه زیرساخت‌های شهری و معابر را بیشتر کنیم، تعداد خودرو‌های شخصی نیز افزایش خواهد یافت.» این توضیح ابتدایی ایمان فرهمندی، رئیس کمیسیون عمران، حمل ونقل و ترافیک شورای شهر مشهد، است و در ادامه اهمیت استفاده از حمل ونقل عمومی می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد هر سفر با اتوبوس یک پنجم سفر با خودرو شخصی آلودگی تولید می‌کند و به همان نسبت شلوغی معابر، اتلاف وقت و انرژی افراد را به دنبال خواهد داشت.

به همین سبب است که باید همه تلاش خود را برای ترویج حمل ونقل همگانی به کار بگیریم.

وی ادامه می‌دهد: این تغییر رویه و فرهنگ سازی البته هزینه‌های زیادی هم برای شهرداری دارد. همین امروز شهرداری ده‌ها میلیارد تومان را صرف تجهیز، نگهداری و افزودن خطوط قطا شهری، اتوبوس رانی و تاکسی کرده است که روزبه روز افزایش پیدا می‌کند.

اجرای پروژه بدون مطالعه

وی مشکلات پیش آمده در دوره‌های گذشته را به «بی نظمی مدیریتی» تعبیر می‌کند که عوارض آن بر دوش مدیریت کنونی است: در دوره گذشته شاهد بی نظمی مالی و مدیریتی در حوزه شهری بودیم و پروژه‌هایی در شهر بدون پشتوانه و مطالعه انجام گرفت که دچار اشکالات جدی بودند.

اجرای آن پروژه‌ها فشار عجیبی به بودجه شهر وارد کرد که باعث محدودیت در برخی خدمات شد و به همین سبب بین پروژه‌ها اولویت بندی کرده ایم.

این عضو شورای شهر درعین حال وضعیت فعلی حمل ونقل شهر مشهد را نسبت به دیگر کلان شهر‌های مشهد مناسب‌تر توصیف می‌کند: با این همه وضعیت ما نسبت به شهر‌های دیگر بهتر است. هم اکنون دو خط ریلی فعال داریم و دو خط دیگر با عملیات عمرانی. حتی درحوزه کیفیت اتوبوس‌ها نیز شرایط ما بهتر است. سن ناوگان اتوبوس ما به طور میانگین ۱۱ سال است، درحالی که این عدد در تهران ۱۴ سال است.

فرهمندی یکی از برنامه‌های مهم حوزه حمل ونقل شهری را توسعه حمل ونقل عمومی و همگانی می‌داند و می‌افزاید: ۹۰ درصد این بودجه صرف توسعه و ساخت مترو و خرید اتوبوس می‌شود؛ یعنی یک سوم بودجه عمرانی شهرداری برای این بخش صرف شده است.

پیشرفت‌های مترویی

وی ابتدا به پیشرفت حوزه ریلی اشاره می‌کند که به جز انتهای خط ۲ در حال بهره برداری است: اکنون خط یک به طور کامل احداث و بهره برداری شده و خط ۲ در شهرک سلامت باقی مانده که در حال تکمیل آن هستیم. همچنین حدود نیمی از حفاری خط ۳ نیز انجام شده و در حال کار هستیم. از سوی دیگر حفاری خط ۴ هم آغاز شده است. راه اندازی بخش میانی خط ۳ و اتصال آن به حرم مطهر رضوی یکی از اولویت‌های اصلی شورا و شهرداری است و باتوجه به منابع مالی موجود و شرایط اجرایی، این کار تا سال ۱۴۰۲ عملیاتی می‌شود تا همه پایانه‌های ورودی مشهد به حرم متصل شوند.

از دیدگاه وی فرسودگی ناوگان اتوبوس رانی یکی از مشکلات حمل ونقل همگانی این شهر است که با وجود اضافه شدن خطوط و تعمیرات محدود سن ناوگان را به طور متوسط به ۱۱ سال رسانده است. این زنگ خطری است که اجازه نمی‌دهد در آینده خدمات مطلوب ادامه پیدا کند.

رئیس کمیسیون حمل ونقل شورای شهر مشهد در حوزه تاکسی نیز افزایش قیمت لوازم یدکی و فرسودگی ناوگان را دلیل افزایش هزینه خدمات می‌داند و می‌گوید: متأسفانه دولت اقدامی دراین باره انجام نمی‌دهد و حضورش در ارائه خدمات شهری بسیار محدود است. در این باره نیز صرفا از منابع شهرداری برای توسعه و بازسازی ناوگان تاکسی رانی استفاده می‌شود.

وی تأکید می‌کند: نکته مهم این است که هم اکنون یارانه‌ای به تاکسی رانی نمی‌دهیم و با این همه نرخ‌ها را از ابتدای امسال ثابت نگه داشته ایم که فشار مالی سنگینی را به همکاران تاکسی ران وارد کرده ایم.
وی بار دیگر به اصرار مدیریت شهری برای کاهش سفر با خودرو شخصی تأکید می‌کند: تلاش می‌کنیم با تشویق استفاده از ناوگان حمل ونقل عمومی کیفیت سلامت و زندگی در شهرمان را افزایش دهیم.