شیخ مفید و نامه‌های ناحیه مقدسه

به گزارش شهرآرانیوز - کهن‌ترین نسخه‌ای که از کتاب مصباح‌المتهجد شیخ طوسی به ما رسیده است، نسخه کتابت نقاش رازی است که در ۵۰۲‌قمری در مشهد مقدس نوشته شده و اکنون در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. از این کاتب، نسخه دیگری نیز در آن کتابخانه موجود است؛ امالی صدوق که در سال‌۵۰۷ آن را کتابت کرده است.

کاتب نسخه، عبدالجبار بن‌علی بن‌منصور نقاش رازی، پس از به‌پایان‌بردن کتابت مصباح کبیر، دو مطلب دیگر را نیز در نسخه خود نوشته است؛ یکی توقیعات ناحیه مقدسه به شیخ مفید است و دیگری زیارت جامعه.

اهمیت ذکر توقیعات در این نسخه، تنها در تاریخ آن و تقدم کتابتش بر احتجاج طبرسی نیست؛ بلکه علاوه‌بر‌آن، در مطلبی است که کاتب، پیش از آغاز توقیع آورده است. پیش از آغاز توقیع اول گفته شده است: «ذکر الشیخ المفید أبوعبدا... محمد بن محمد بن النعمان رضی ا... عنه أنه ورد إلیه فی أیام بقیت من صفر...» مشابه همین تعبیر را کاتب نسخه پیش از آغاز توقیع دوم نیز بیان کرده است.

به این ترتیب، در ابتدای قرن ششم، با سخنی پیش از نقل طبرسی روبه‌رو هستیم که نقل توقیعات را به خود شیخ مفید نسبت داده است. چنین می‌نماید که شیخ‌مفید در واپسین سال‌های حیات خود، داستان توقیعات را در برخی آثار خود منعکس کرده بود که اگرچه امروزه به ما نرسیده، در آن زمان، شهرت داشته است. از‌همین‌رو شیخ‌طبرسی نیز که در مقدمه الاحتجاج، یکی از دلایل ذکر‌نشدن اسناد مطالب کتابش را وجود اجماع یا شهرت بین مخالفان و موافقان ذکر کرده، توقیعات را به‌صورت ارسال مسلم آورده است و سندی برای آن ذکر نمی‌کند. چنان‌که ابن‌بطریق‌حلی نیز در همان قرن ششم و اندکی پس از طبرسی، از توقیعات شریف با تعبیر «ما ترویه کافه الشیعه و تتلقاه بالقبول» یاد کرده است.