تنش‌زدایی در آسیای میانه؛ محور نشست ۳+۳

به گزارش شهرآرانیوز؛ مسکو به تازگی میزبان نخستین نشست همکاری‌های منطقه‌ای موسوم به فرمت ۳+۳ بود.

در این نشست، که ۱۹ آذر برگزار شد، معاونان وزیران امور خارجه سه کشور قفقاز جنوبی (آذربایجان، ارمنستان و گرجستان) و سه کشور همسایه با این منطقه شامل روسیه، ترکیه و ایران حضور پیدا کردند تا درباره تحولات منطقه قفقاز جنوبی با محوریت تنش جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان بحث و تبادل نظر کنند.

با این حال، علی رغم برگزاری این نشست کم سابقه، برخی تحلیلگران، با توجه به عمق و تنوع اختلافات بین اعضای فرمت ۳+۳، چه اختلاف بین ترکیه و ارمنستان، چه تنش گرجستان و روسیه، درگیری ایروان و باکو، اختلافات جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان و... درباره کارایی و تأثیر این فرمت تردید دارند؛ چنان که گرجستان به دلیل تنش با روسیه، از حضور در این نشست، حتی در سطح معاونان وزیران امور خارجه، خودداری کرد.

ایران می‌تواند روابط با ایروان را تقویت کند و تنش‌ها با باکو را کاهش دهد

ابوالفضل ظهره وند، معاون سابق دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، در تشریح اهمیت نشست ۳+۳ مسکو به «باشگاه خبرنگاران جوان» گفت: اگرچه نشست پنج کشور در مسکو با حضور معاونان وزارت خارجه این کشور‌ها برگزار شد و ظاهرا از نظر جنبه‌های اقتصادی مهم است، کماکان جنبه‌های امنیتی و سیاسی نقش پررنگی دارد. شاهد بودیم که گرجستان از شرکت در این نشست خودداری کرد؛ گرجی‌ها درباره حضور روسیه در قفقاز جنوبی در این شرایط نگران هستند، زیرا تفلیس، رابطه سردی با مسکو دارد.

گرجی‌ها البته از طرف دیگر، نگران هستند که با حضو رنداشتن در این نشست شاید به اصطلاح دور زده شوند و مسکو راه دیگری را در جنوب و بیرون از تفلیس برقرار کند. گرجی‌ها در مناقشات میان آذربایجان و ارمنستان هم سعی کردند موضع بی طرفی را در پیش بگیرند، هرچند که از جنبه هایی، ملاحظاتی با ارمنستان و ترکیه نیز در نظر دارند. بهترین سیاست برای آن‌ها بی طرفی بود که همان را اتخاذ کردند. وی در ادامه افزود: مجموع کشور‌هایی که در این نشست شرکت کردند، با یکدیگر مشکلاتی دارند.

ترکیه سعی می‌کند که نقشی توازن بخش داشته باشد، زیرا این کشور در اولویت ایران و روسیه نیست. از سوی دیگر، روابط میان باکو و ایروان، شکننده است و این دو کشور بر سر موضوع کریدور زنگه زور مناقشه دارند، هرچند با نقش آفرینی روسیه بر سر ایجاد صلح به توافق رسیده اند. مناسبات ایران و آذربایجان هم متأثر از روابط یک سویه‌ای است که باکو با آنکارا و رژیم صهیونیستی برقرار کرده است که یکی دیگر از مسائل مهم در روابط دیپلماتیک میان کشور‌های این نشست است.

ظهره وند درباره دورنمای این نشست نیز گفت: دورنمای این نشست، وضعیت مطلوبی را روایت نمی‌کند، اما ایران می‌تواند از طریق این نشست، روابط خود را با ایروان تقویت کند و تنش‌ها را با باکو کاهش دهد. با رعایت معرفه‌های ژئوپلیتیکی و صیانت از آن‌ها کشورمان باید حساب شده‌تر عمل کند و سعی کنیم با کشور‌های حاضر در این نشست، روابط خود را توسعه دهیم. کنترل تنش در قفقاز جنوبی می‌تواند به نفع مناسبات تجاری و دیپلماتیک ما در منطقه باشد و هوشمندی دستگاه دیپلماسی ما در ارتقای سطح روابط با این بخش از منطقه بسیار کلیدی است.

برای صلح و ثبات در قفقاز جنوبی باید از نفوذ مخرب بازیگران فرامنطقه‌ای بکاهیم

سیدعلی سقائیان، سفیر سابق ایران در ارمنستان و تحلیلگر مسائل قفقاز، نیز در گفتگو با «دیپلماسی ایرانی»، دراین باره که آیا کشور‌های حاضر در ۳+۳، از اساس، توان و تمایلی برای حل مناقشات قفقاز جنوبی با محوریت قره باغ دارند یا نه، گفت: اینکه فرمت ۳+۳ در سایه برخی اختلافات درونی، توانی برای حل مناقشات قفقاز جنوبی دارد یا خیر، به اراده اعضای این فرمت بازمی گردد.

در این بین اراده دو طرف اصلی مناقشه یعنی جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان برای پایان دادن به این تنش بیش از سی ساله و استقرار صلح و ثبات پایدار، حیاتی است؛ بنابراین اگر باکو و ایروان و رهبران و ساختار و نظام سیاسی این دو کشور، اراده کافی برای حل وفصل یک باره مناقشه قره باغ داشته باشند، به نظر من، اراده سیاسی و دیپلماتیک دو کشور اصلی می‌تواند موتور محرکه‌ای برای فرمت ۳+۳ با هدف و دستور کار حل مناقشات قفقاز جنوبی باشد.

با این حال نباید از نقش مخرب و منفی بازیگر فرامنطقه‌ای یعنی رژیم غاصب صهیونیستی غافل شد که عامل جدی در شکل نگرفتن اراده سیاسی بین جمهوری ارمنستان و به ویژه جمهوری آذربایجان برای حل مناقشات قره باغ است؛ لذا باید این بازیگر مخرب فرامنطقه‌ای از صحنه تحولات قفقاز جنوبی به ویژه از جانب باکو به طور کلی حذف شود، در غیر این صورت کماکان تنش در قفقاز جنوبی به قوت خود باقی خواهد ماند؛ چون صهیونیست‌ها از هر تلاشی برای تداوم و تشدید این تنش و درگیری در مرز‌های جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان کوتاهی نمی‌کنند.

وی درباره چشم انداز نشست ۳+۳ در حل مناقشات قفقاز جنوبی نیز گفت: برگزاری این نشست در مسکو، آن هم با حضور همه طرف‌های دارای مسئولیت در سطح معاونان وزیران امور خارجه، می‌تواند گامی مثبت، سازنده و رو به جلو با هدف حل مناقشات قفقاز جنوبی تلقی شود. از طرف دیگر، چون نشست جمعه گذشته، اولین دور از این دست همکاری‌های منطقه‌ای در فرمت ۳+۳ است، نباید انتظار جدی و زودهنگامی برای حل مناقشات در قالب این فرمت داشته باشیم.