شنیدن شهر

شاید زمانی که اصطلاح «شنیدن شهر» به گوشمان می‌رسد، گمان کنیم با مفهومی کاملا انتزاعی روبه روییم که نمی‌توان برای آن مابه ازای عملیاتی تعریف کرد. اما باید گفت هرچند در نگاه اولیه شاید این موضوع چنان که عرض کردم به نظر برسد، معنای گسترده و اثرگذاری دارد که از طریق آن شهروندان می‌توانند جریان «حفظ میراث ناملموس و حافظه تاریخی شهرها» را مطالبه کنند.

این دقیقا همان چیزی است که سبب هویت بخشی و اصالت بخشی به فرایند‌ها و رویکرد‌های شهری می‌شود. اصطلاح «شنیدن شهر» مفهوم پیچیده‌ای است که اولین بار در کتابی به همین نام مطرح شد. این کتاب شامل پنج مقاله با همین رویکرد است و هدفش فهم روایی شهر‌ها و حرکت به سوی شهرسازی روایت محور است.

این عنوان با خود معنای مفهومی جالبی به همراه دارد که به وسیله آن از حضور پررنگ روایت و عناصر روایی در دانش و کنش شهرسازی سخن گفته می‌شود. این حضور پررنگ خود می‌تواند جزوی از یک تحول بزرگ‌تر باشد؛ تحولی شگرف در چرخش زبان شناختی، ارتباطی، استدلالی، اجتماعی و روایی در علوم انسانی، جامعه شناسی و مردم شناسی.

بیان روایی و مفهوم شنیدن شهر ابزار کارآمدی برای ایجاد تغییر در اختیارمان قرار می‌دهد و به دنبال تغییراتی گسترده در مفهوم شهرسازی است که از طریق آن شهر‌ها انسان مدارتر شده و شهروندان و شهرسازان فرایند‌هایی دموکراتیک تر، همه شمول‌تر و کثرت گراتر را تجربه می‌کنند.

روایت‌ها می‌توانند پایه برنامه ریزی و طراحی شهری باشند و نشان دهند که چه نسبتی باید میان سیاست گذار، شهرساز و شهروند در این مسیر برقرار شود؛ مقوله مهمی که ضمن انتقال تجربیات ارزشمند گروه‌های بشری سبب حفظ میراث گران بهای نسل‌ها می‌شود. این جریان ضمن اصالت آفرینی برای شهر، سبب می‌شود شهروندان به انتقال دستاورد‌های خود برای آیندگان امیدوار گردند و سرمایه‌ای معنوی و ارزشمند فراهم شود.

در عصر فرانوگرایی که بشر در اقیانوس پدیده‌های فرامدرن غرق شده است، سخن از روایتگری و شنیدن شهر امری عجیب به نظر می‌رسد، ولی امروزه آدمی به خوبی دریافته است که فناوری و دستاورد‌های آن لزوما نمی‌تواند عاملی برای دوام و بقای شهر‌ها باشد؛ هرچند ممکن است سطح کیفیت زندگی جاری را در اندازه قابل قبولی ارتقا دهد.

مدیریت شهری علاوه بر فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی متنوعی که دارد، باید به این موضوع که عامل مهمی در حفظ هویت و تعلق شهری است، توجه کند و ضمن برآورد مبانی علمی آن، زمینه اثرگذاری روایتگری در نگاه طراحی و توسعه شهری را دنبال کند. به ویژه شهر‌های کشور ما که از تاریخچه غنی، آداب، رسوم، سنن و داستان‌ها و روایت‌های ارزشمندی بهره مندند.