عادل نجفی - افزیش روزبه روز جمعیت در شهرها و کلان شهرها و بالارفتن سطح توقع شهروندان موجب شده است شهرداری ها دامنه فعالیتشان را گسترش دهند. همین امر سبب شده است برخی فرایند های پیچیده و تکراری برای پاسخ به این نیازهای متفاوت، مدیریت شهر را پیچیده و گاه درگیر بن بست کند. تجربه نشان می دهد بهترین نسخه برای خروج از این بن بست، استفاده از ظرفیت خلاقیت و نوآوری شهروندان و استارتاپ ها به عنوان گروه های کوچک، چابک و کم هزینه است.دراین راستا، توسعه و به کارگیری روزافزون فناوری های اطلاعاتی فرصتی برای مدیران شهری فراهم کرده است تا زمینه های مشارکت شهروندان را افزایش دهند. این تعاملات الکترونیکی و غیرالکترونیکی نوآورانه شهرداری ها با شهروندان می تواند باتوجه به رویکردها، انتظارات و بسترهای هر شهر متفاوت باشد؛ اما درنهایت موجب بازی بردبرد برای همه بازیگران این زیست بوم شهری خواهد شد.
چرا مدیریت شهری به نوآوری نیاز دارد؟
این روزها در کنار وظایف مرسوم، شهرداری ها موظف اند با پیشرفت های فناوری همراه شوند تا کیفیت زندگی شهروندان خود را ارتقا دهند. تلاش برای به کارگیری راهبردهای نوآورانه در مدیریت شهری به کارآمدی و بهینه سازی فرایندهای اجرایی در شهرها کمک شایانی می کند.
درواقع این موضوعی اثبات شده است که اجرای نوآوری های فناورانه در بخش خصوصی توانسته است آن ها را بسیار چابک تر و موفق تر کند و مشکلات زیادی را با کمترین هزینه از پیش پای آن ها بردارد و این را باید معجزه نوآوری دانست. دراین راستا، استفاده خلاقانه از فناوری در شهرداری ها و دولت های محلی می تواند موجب روان سازی فرایندهای کاری، تسریع ارتباطات میان نمایندگان بخش عمومی و شهروندان شود و نیز با جمع آوری داده موجب تصمیم گیری های آگاهانه شود که سرانجام آن حکمرانی کارآمد و مؤثر است.
مدیریت شهری چگونه می تواند به استقبال نوآوری برود؟
بدون تردید، فناوری کلید ورود شهرداری ها به عصر نوآوری است. از پشتیبان گیری ایمن از داده های شهروندان روی پایگاه های داده ابری تا ایجاد امکان ثبت درخواست ها و پیگیری الکترونیکی امور توسط شهروندان در سامانه های آنلاین شهرداری ها و ده ها اقدام عملی دیگر، نشان می دهد که زیرساخت های دیجیتال برای تحقق نوآوری و ارتقای حکمرانی ضروری هستند.
در این روند هرچند مدیران شهری و سازمان های تابع آن ها به جمع بندی برای اقدام رسیده باشند، همراهی بدنه سازمان که درباره شهرداری ها از کارکنان تا همه ذی نفعان مانند شهروندان، گردشگران و... را شامل می شود، از مهم ترین چالش هاست. برای این منظور، در ادامه چهار راهبرد پیشنهادی مؤسسه GovPilot، مشاور تحول دیجیتال شهرداری ها و دولت های محلی در ایالات متحده را مرور می کنیم.
شناسایی نیازها
نرم افزارها و سامانه های شهری برای سهولت و تسریع پیگیری امور توسط کارکنان و شهروندان طراحی شده اند. برای تحقق حداکثری کارایی آن ها، پیش از طراحی سازوکارهای متعدد و به روزرسانی های نرم افزاری، چالش ها و سوژه هایی را شناسایی کنید که بزرگ ترین مشکلات را برای حوزه های مختلف شهری به همراه دارند. مدیران شهری باید با بررسی دقیق، فرایندهایی را که انجام آن ها موجب تأخیر در انجام امور می شود، شناسایی و حذف یا جایگزین کنند تا از اتلاف وقت و انرژی ذی نفعان جلوگیری شود. مدیران باید با برگزاری جلسات متعدد درون سازمانی و ریشه یابی مسائل، نقاطی را که می شود در آن تغییرات مثبت ایجاد شود، شناسایی کنند و از تغییرات پیاپی و بی دلیل خودداری کنند.
بازنگری در فرایندها
استفاده از ظرفیت شهروندان نوآور و استارتاپ های خلاق، یکی دیگر از برگ های برنده پیش روی مدیریت های شهری است؛ اما هر کسی که تجربه کار با بخش های عمومی همچون مدیریت شهری را داشته باشد، چالش های تأمین و تدارکات را به خوبی درک می کند. طولانی بودن فرایندهای تدارکاتی و حمایتی به طور خاص برای شهروندان نوآور و استارتاپ ها که در مقایسه با رقبای بزرگ تر با چالش های محدودیت منابع روبه رو هستند، بسیار مهم است. دولت محلی ایالت کالیفرنیا و شهرداری های تابع آن ازجمله نمونه های موفق در بازنگری این فرایندها به شمار می آید. آن ها با طراحی فرم های درخواست ایده های نوآورانه (RFI2)، فرایند جدید تأمین و تدارکات را آغاز کردند که به جای مطالبه منابع مالی و تمرکز بر درآمدزایی از خدمات، در ابتدا به دنبال طراحی راهکارهای توسعه محور است. این فرم ها را کارگروه های متشکل از ذی نفعان بخش عمومی، تأمین کنندگان و فعالان بخش خصوصی بررسی می کنند تا دلایل کافی برای کارآمدی طرح پیشنهادی در پاسخ به مسئله مدنظر طراحان تأمین شود. این مسیر در حقیقت شیوه تدارکاتی سنتی را که در آن نهادهای عمومی با یک الگوی ثابت سازمانی به سراغ ایده های نوآورانه می رفتند، معکوس می کند.انعقاد قراردادهای مبتنی بر عملکرد، قراردادهای چندفروشنده یا حتی ایجاد یک سازمان مستقل برای تمرکز بر ایده های نوآورانه که تابع قوانین مرسوم نباشد، می تواند از دیگر گزینه های مدیران شهری برای بازنگری در فرایندهای حمایتی از ایده ها و شهروندان نوآور باشد.
شجاعت تجربه
دولت های محلی و شهرداری ها در بسیاری از موارد به دلیل فرایندهای راکد و پافشاری بر اقدامات ایمن از انجام هرگونه ریسک در اقدامات نوآورانه خودداری می کنند و عملا باعث شکست طرح می شوند؛ اما تبدیل شدن به یک مدیریت شهری نوآور نیازمند شجاعت مدیران برای گام برداشتن در مسیرهای جدید با رویکردهای متفاوت در فرایندهای شهری است. بدون تردید انتخاب راهکارهایی برای کاهش ریسک و انتخاب مسیرهای حساب شده همواره معقولانه ترین گزینه است؛ اما ریسک پذیری و ایجاد فرصت آزمون وخطا برای تحقق نوآوری الزامی است.
آزادسازی اطلاعات
افزایش جمعیت و توسعه شهرها درحالی با سرعت فزاینده درحال وقوع است که منابع زیستی و خدماتی مدیران شهری رو به کاهش است. شهرها به مثابه موجودات زنده همواره درحال رشد هستند و افزایش فشار بر زیرساخت ها و فرسودگی خدمات ارائه شده از سوی آن ها به شهروندان، می تواند لحظه به لحظه مدیریت شهرها را با ریسک فروپاشی روبه رو کند.
در گذر زمان، بخش های زیادی از خدمات شهری و زیستی موردنیاز شهروندان از سوی بخش خصوصی درحال تأمین است، اما کلان شهرها همچنان به مشارکت بیشتر بخش خصوصی برای پاسخگویی به درخواست های متنوع شهروندان نیاز دارند. برای تأمین پایدار نیازهای روزافزون شهروندان به ویژه باتوجه به محدودیت منابع، شوراها و مدیران شهری باید به نوآوری در استفاده از داده های در اختیار خودشان روی بیاورند. به عبارت دیگر، در دنیای امروز استفاده مؤثر از این داده ها فقط به توانمندسازی شهروندان از طریق افزایش آگاهی عمومی، خودکارسازی و دیجیتالی سازی فرایندها محدود نمی شود، بلکه مدیران شهری باید ارتقای مهارت های شهروندان را نیز با هدف ایجاد پایداری خدمات دنبال کنند.
مدیران شهری در گذر زمان انبوه داده های لحظه ای و متنوعی را نزد خود نگهداری کرده اند که می تواند منشأ خلق دارایی های مولد شود، مصرف انرژی را کم کند یا مشارکت عمومی در افزایش تاب آوری را بهبود ببخشد. با آزادسازی اطلاعات و ایجاد امکان دسترسی عمومی به داده های شهری، شوراهای شهر و دولت های محلی می توانند زمینه نوآوری ذی نفعان خود را با ایفای نقش فعال در مدیریت شهری تضمین کنند.
در مجموع، همان طور که اشاره شد، مدیران شهری و شهرداری ها ابزارهای متنوعی برای تقویت روحیه نوآوری در اختیار دارند. اقدامات ابتکاری مانند بودجه ریزی اشتراکی، پنل های مشورتی با حضور شهروندان و کارگروه های جمعی ازجمله اقدامات تجربه شده در شهرهای مختلف جهان است که در سایه ایجاد فرصت برابر برای حضور شهروندان و شفافیت کارگزاران می تواند به توانمندسازی شهروندان، افزایش مشارکت و سرانجام نوآوری آن ها منتهی شود. در مسیر ایجاد چنین فضایی که حامی ابتکارات و نوآوری های شهروندان است، مدیران شهری نیز می توانند تغییرات موردنیاز را با همراهی افکار عمومی پیاده سازی کنند و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا دهند.