حامد سرادار - هوش مصنوعی را باید یکی از مهم ترین بحث های داغ این روزها دانست که پس از رونمایی چت جی پی تی، سرتیتر بیشتر خبرهای حوزه فناوری شده است. کافی است به شبکه های اجتماعی سر بزنید تا انواع آموزش ها درباره کاربردهای مختلف نرم افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی را ببینید و دود از سرتان بلند شود که این هوش چه کارهایی از دستش برمی آید؛ از دوبله ویدئوهایتان با لحن و صوت خودتان به صدها زبان خارجی بگیرید تا تصویرسازی هایی که واقعی یا غیرواقعی بودن آن قابل تشخیص نیست.
همچنین، سازمان های زیادی در بخش های مختلف خود برای تسهیل امورشان از هوش مصنوعی استقبال کرده اند و این نشان می دهد که بازاری بزرگ پیش روی این صنعت قرار گرفته است. جالب است بدانید در همین مشهد خودمان چندین استارتاپ و شرکت دانش بنیان قدر حضور دارند که بر لبه فناوری پیچیده هوش مصنوعی درحال فعالیت هستند و مشتریان خارجی و ایرانی زیادی دارند.
استارتاپ دانش بنیان پارس تک یکی از فعالان این عرصه است. به سراغ احمدرضا هروی، هم بنیان گذار این استارتاپ هوش مصنوعی در کارخانه نوآوری مشهد رفتیم تا با کارآفرینی که در این حوزه انجام داده است، بیشتر آشنا شویم.
از دکترای برق تا کدنویسی هوش مصنوعی
احمدرضا هروی متولد سال1365 در مشهد است و تحصیلاتش را تا مقطع دکتری در رشته برق و مخابرات دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داده است. اما این تز دکترای هروی بود که او را با وادی هوش مصنوعی درگیر می کند و به عرصه کارآفرینی در این حوزه می کشاند. هروی می گوید: تز دکترای من در حوزه هوش مصنوعی و شبکه های عصبی و یادگیری عمیق و هوش مصنوعی بود. پس از آن به دنبال کاربردی کردن آموخته هایم بودم. درواقع حوزه یادگیری عمیق را می دیدم که به سرعت درحال رشد است و همیشه یکی از دغدغه هایم این بود که فناوری را به یک ابزار سودمند برای مردم تبدیل کنم. بنابراین پس از مدتی که در چند شرکت نرم افزاری فعالیت حرفه ای داشتم، در اوایل سال1398 همراه با یکی از دوستانم به نام مهندس چوبداری تصمیم گرفتیم در حوزه هوش مصنوعی فعالیت خودمان را گسترش بدهیم. بعد از چندبار تلاش برای دریافت پروژه های داخلی، به صورت کاملا اتفاقی توانستیم با یک شرکت آلمانی ارتباط بگیریم و پروژه ای از آن ها در این حوزه دریافت کنیم. با افزایش ارتباط و دریافت پروژه های بیشتر و بزرگ تر توانستیم کارمان را توسعه بدهیم و هم اکنون با 25نیروی حرفه ای درحال انجام پروژه های حوزه هوش مصنوعی و یادگیری عمیق مربوط به سه شرکت اروپایی هستیم و به توسعه فناوری و محصولات آن ها می پردازیم.
توسعه سیستم آنالیز ترافیک وسایل نقلیه از راه دور، استخراج اطلاعات از اسناد تاریخی دست نویس ایتالیایی، توسعه پروژه تحقیقاتی پرو لباس، آنالیز مشخصات فیزیکی بدن و فیزیوتراپی هوشمند ازجمله پروژه های پارس تک برای کارفرمایان اروپایی خود است که عمده درآمد شرکت را به صورت ارزی برای آن ها حاصل می کند.
از بازار بین المللی به بازار داخلی
برخلاف خیلی از کسب وکارهای نوپا که بازار داخل را در ابتدا برای شروع کار خود برمی گزینند، مدیران استارتاپ پارس تک بعد از بلوغی که در بازار بین الملل به دست آوردند، تازه از اوایل سال گذشته تصمیم می گیرند از دانش اندوخته شان در این حوزه محصولاتی را برای بازار داخل آماده کنند.
دستیار هوشمند نظارت تصویری یکی از این محصولات است که برمبنای هوش مصنوعی اقدام به مانیتورینگ در فضاهای مختلف می کند و می تواند با اتصال به دوربین های نظارتی در فضاهای بزرگ مثل کارخانه ها چهره افراد را شناسایی و رهگیری هوشمند کند، افراد ناشناس را تشخیص دهد یا در فضاهای کارگاهی رویدادهای خطرناک را شناسایی و وضعیت سلامتی کارگران و ابزار حفاظتی آن ها را در محیط کار بررسی کند.
نرم افزار احراز هویت از دیگر محصولات این استارتاپ دانش بنیان است. شرکت ها و سازمان های دیگر می توانند به کمک این برنامه به شناسایی و اعتبارسنجی هویت مشتریان خود بپردازند.
محصول دیگر این استارتاپ حوزه هوش مصنوعی یک چت بات هوشمند است. این چت بات با استفاده از مدل های زبانی و جدیدترین الگوریتم های هوش مصنوعی می تواند وظیفه درک درخواست کاربران و پاسخگویی به آنان را برعهده داشته باشد. در واقع به کمک این چت بات، شرکت ها و سازمان ها می توانند بدون استخدام نیروهای ارتباط با مشتریان به صورت 24ساعته پاسخگوی سؤالات کاربران باشند.
این شرکت عضو پارک علم وفناوری خراسان رضوی، در چهار دپارتمان تخصصی مشغول به فعالیت است: واحد پردازش تصویر؛ واحد هوش مصنوعی مولد؛ واحد پردازش زبان طبیعی؛ و واحد نرم افزار که هرکدام از این بخش ها بر تولید و توسعه جدیدترین محصولات و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی متمرکز هستند.
بازی بردبرد
از احمدرضا هروی درباره اعتماد شرکت های اروپایی به یک استارتاپ ایرانی می پرسم؛ اینکه چطور راضی شدند از راه دور بخشی از توسعه محصولاتشان را به آن ها بسپارند که می گوید: بعد از ماجرای کرونا شرکت های حوزه فناوری اطلاعات به این نتیجه رسیدند که به صورت از راه دور هم می توانند پروژه ها را با دیگر اعضای گروه خود جلو ببرند و همین امر موجب شد پذیرش نیروها و تیم های تخصصی برای انجام پروژه ها به صورت فعالیت از راه دور امری پذیرفته شده باشد. به عنوان مثال، بخشی از گروه هوش مصنوعی شرکت آلمانی ای که با آن همکاری می کنیم، در ایران است و بخشی دیگر در ترکیه مستقر است.
از سوی دیگر، در کشورهایی مانند ایران و هند و پاکستان نسبت درآمدها و هزینه ها کمتر از کشورهای اروپایی است و همین موجب می شود تا استفاده از نیروهای داخل این کشورها به صرفه تر باشد. همچنین، گاهی اهرمی است در دست کارفرمایان بین المللی تا قراردادهایشان را با هزینه های کمتری نسبت به کشور خودشان ببندند. در کل معتقدم اگر تخصص خوبی داشته باشید، بدون نیاز به مهاجرت، با شرکت های زیادی در خارج از ایران می توانید ارتباط برقرار کنید و از راه دور کارها را انجام دهید و درآمد ارزی بیشتر از معمول در ایران داشته باشید.
چالش تب مهاجرت
هوش مصنوعی دانشی پیچیده است که موجب شده است افراد صاحب این دانش خواهان زیادی در شرکت های برتر بین المللی داشته باشند. همین امر موجب می شود در این روزها که تب مهاجرت داغ شده است، برخی متخصصان داخلی به کشورهای اروپایی و آمریکایی مهاجرت کنند. این فرصت مهاجرتی برای استارتاپ احمدرضا هروی هم مشکلاتی ایجاد کرده است. او می گوید: موج و تب مهاجرت چالش هایی برای ما نیز ایجاد کرد و نیروهایی داشتیم که بعد از اینکه یک مدت در شرکت حضور داشتند و دانششان افزایش پیدا کرد، تصمیم به مهاجرت گرفتند یا نیرویی داشتیم که به دنبال انجام کارهای مهاجرتش بود و تمرکز کافی روی انجام پروژه ها نداشت. البته دراین بین نیروهایی هم داشتیم که تصمیم گرفتند از گروه خارج شوند تا خودشان کسب وکار خودشان را راه اندازی کنند.
دردسرهای فیلم های علمی تخیلی
جدید و نوبودن هوش مصنوعی موجب می شود خیلی ها از آن شناخت نداشته باشند یا در اوایل ظهور این فناوری حاضر نباشند امورشان را به دستش بسپارند. همین امر موجب می شود بازار به آسانی این محصولات را نپذیرد یا توقعاتی عجیب وغریب برمبنای فیلم های علمی تخیلی از این حوزه داشته باشد. هروی می گوید: از آنجایی که خدمات و محصولات حوزه هوش مصنوعی بسیار جدید هستند، پذیرش آن در بازار ایران با سختی روبه روست و نیازمند کار فرهنگی است. هرچند در بازار خارج از ایران محصولات این حوزه با اقبال و پذیرش خوبی روبه رو هستند. البته انتظارات منطقی داشتن از هوش مصنوعی خیلی مهم است و ما معمولا با محصولات سنتی مقایسه می شویم که خط تولید خود را دارند و پس از تولید در اختیار کارفرما قرار می گیرند؛ اما در حوزه فناوری هایی مشابه هوش مصنوعی باید به صورت مداوم محصول شما به روزرسانی و مشکلاتش برطرف شود تا ارتقا پیدا کند. همین فرایند نیازمند درک کارفرماست و باید بداند برای افزایش کیفیت محصول مبتنی بر هوش مصنوعی به داده های بیشتر در طول زمان و به روزرسانی فنی نیاز است و باید برای آن زمان گذاشت و هزینه کرد؛ هزینه ای که در واقع سرمایه گذاری است.
مشکل دیگر پیش روی صنعت ما انتظارات بیجا برگرفته از فیلم های علمی تخیلی و رسانه ها درباره هوش مصنوعی است. این موضوع موجب می شود انتظارات کارفرمایان براساس خبرهای جعلی، بسیار زیاد باشد. درحالی که افراد داخل این صنعت می دانند بسیاری از اخباری که درباره قابلیت های هوش مصنوعی مطرح می شود یا جعلی است یا فقط یک تخیل است که به زیرساخت های فراوانی نیاز دارد که حتی شرکت های بزرگی مثل گوگل و آمازون هم آن ها را در اختیار ندارند. به عنوان مثال در فیلم ها شاهد هستیم که دوربین های نظارتی تصویر یک شخص را در میان انبوهی از جمعیت به راحتی شناسایی می کنند، درحالی که انجام این امر در واقعیت امری بسیار پیچیده، زمان بر و نیازمند زیرساخت های فراوانی است.
بسته های حمایتی تخصصی ایجاد شود
از مدیرعامل این شرکت دانش بنیان ایرانی درباره حمایت های صورت گرفته از این مجموعه جوان می پرسیم که می گوید: مجموعه معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی حمایت های مناسبی از ما انجام کرده اند. نیروهای خوب امریه دانش بنیان داریم که به واسطه همین حمایت ها سربازی خود را در شرکت می گذرانند. نمایشگاه ها و حمایت هایی که در حوزه توانمندسازی و توسعه بازار در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار می گیرد هم بسیار کمک کننده بوده است؛ اما باید حمایت ها به صورت اختصاصی و برمبنای رسته کاری شرکت های دانش بنیان به صورت بسته ای مشخص ارائه شود. به عنوان مثال برای شرکت های حوزه نانوفناوری بسته حمایتی تخصصی متفاوت از بسته تخصصی شرکت های هوش مصنوعی ارائه شود و فقط به حمایت های عمومی بسنده نشود.
شناسایی نیازهای بازار هم باید توسط متولیان امر صورت بپذیرد و درواقع معاونت علمی باید سازمان ها، ارگان ها و صاحبان صنایع را تشویق کند تا مسائل خود را با شرکت های دانش بنیان مطرح کنند و نیازهایشان را از طریق شرکت های داخلی رفع کنند. دراین بین، پارک علم و فناوری خراسان هم موجب شده است فضای ارتباطی ما گسترش یابد و برندینگ و معرفی ما به کارخانه ها و ارگان ها انجام شود.
حضور در کارخانه نوآوری مشهد
احمدرضا هروی از فواید حضور در کارخانه نوآوری مشهد می گوید: ما به دلیل اینکه بیشتر با مشتریان بین المللی درحال کار بودیم، در بازار داخلی کشور کمتر شناخته شده بودیم، اما حضور در کارخانه نوآوری شهرداری مشهد موجب شد در فضای داخلی با مجموعه های شهری و سازمان ها بیشتر آشنا و دیده شویم.
حل مسئله با صبر و حوصله
یکی از اهداف استقرار استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان در کارخانه نوآوری مشهد پاسخ به نیازهای مدیریت شهری مشهد است. از هروی می پرسیم آیا آن ها توانسته اند نیازی را شناسایی کنند و پاسخ دهند که با ارائه پیشنهادهایی، پاسخ ما را می دهد: مسائل موجود باید شفاف تر و زمان بندی شود. همچنین باید برای حل مسئله فرصت تحقیق و توسعه در نظر گرفت و پس از آن باید با انجام هزینه وارد اجرا شویم. اما معمولا به این مسیر انجام پروژه توجهی نمی شود و همه دنبال حل مسائل با سرعت زیاد هستند یا تغییرات سریع مدیریتی مانع از اجرای پروژه ها می شود و برای همین، خیلی از شرکت ها پای حل مسائل سازمانی نمی آیند.در فضای بین الملل برای حل یک مسئله معمولا فراخوانی زده می شود و از تعدادی استارتاپ یا شرکت برای حل آن مسئله و طی یک زمان بندی به صورت کامل حمایت می شود و در نهایت یک تیم که بهتر از دیگران به حل مسئله می پردازد، برای ادامه پروژه و حل کامل مسئله انتخاب و حمایت می شود.