هشدار خروج تدریجی لبنیات از سفره مردم!

ملیحه جهانبخش
خبر‌نگار 
 گزارش خبری 
 افزایش چراغ خاموش قیمت محصولات لبنی توسط برخی از شرکت ها در خردادماه رقم خورد. مسئله ای که به بهانه مصوبه ستاد تنظیم بازار مبنی بر افزایش 20درصدی قیمت شیر خام بود و با این استناد که افزایش شیر خام پایه گرانی دیگر محصولات لبنی است، بدون مصوبه ای در این خصوص لبنیات نیز گران شد. البته بهانه این کار هم حذف برخی محصولات لبنی از کالاهای مشمول قیمت گذاری بوده است. به تازگی محمد فربد، سخنگوی انجمن فراورده های لبنی به رسانه ها گفته است: «افزایش ۱۰درصدی قیمت ها که از ابتدای خرداد ماه جاری رخ داده متأثر از افزایش قیمت مصوب شیر خام از هر کیلو ۱۸هزار تومان به ۲۳هزار تومان بوده است. البته تأثیر افزایش قیمت شیر خام باعث افزایش حداقل ۱۵درصدی قیمت تمام شده و افزایش ۱۰درصدی قیمت ها از ابتدای خردادماه شده که کمتر از حد انتظار بوده است.» با این حال خیز گرانی محصولات لبنی در یک سال اخیر نشان دهنده سیر صعودی است که شاید بتواند تا حدودی رضایتمندی دامداران را فراهم کند و دست برخی برندها را در فرایند قیمت گذاری افزایش قیمت ها باز بگذارد اما کاهش مصرف سرانه لبنیات در سبد خانوار نشان دهنده زنگ هشدار دیگری است که می تواند تبعات جبران ناپذیری را رقم بزند.  

بررسی های یک مرکز پژوهشی از صنعت و بازار لبنیات کشور نشان می دهد که در دو سال اخیر مصرف محصولاتی همچون کره با کاهش ۶۰درصدی مصرف روبه رو شده و مصرف شیر و خامه کاهشی ۲۵درصدی را ثبت کرده است. سرانه مصرف در گروه های درآمدی، حکایت از این دارد که از سال ۱۳۹۰ تا 1403در گروه کم درآمد مصرف لبنیات ۶۶درصد کاهش یافته است. برخی کارشناسان هشدار می دهند که تداوم این روند ممکن است منجر به حذف لبنیات از سبد غذایی ۴۰درصد خانوارهای کم درآمد 
شود.  
طبق آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، درباره تورم اقلام خوراکی در خردادماه1404، در گروه لبنیات، تخم مرغ و روغن بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل از آن مربوط به «تخم مرغ» با 27.2درصد، «ماست پاستوریزه» با 8.7درصد، «شیر پاستوریزه» با 6.3درصد و «پنیر پاستوریزه» با 5.6درصد بوده است. از سویی دیگر آمارها نشان می دهد که قیمت محصولات لبنی صنعتی در خردادماه امسال نسبت به خرداد سال1403 اغلب با افزایش چشمگیری روبه رو بوده اند به طوری که شیر پاستوریزه 45.8درصد، خامه پاستوریزه 65.3درصد، ماست پاستوریزه 50.4درصد، دوغ 44درصد، پنیر ایرانی 38.7 و کره پاستوریزه 89.4درصد افزایش قیمت داشته  است.

افزایش قیمت لبنیات برای بقای تولید
مدیرعامل اتحادیه دامداران خراسان رضوی در خصوص افزایش قیمت محصولات لبنی در گفت وگو با شهرآرا می گوید: باید به هزینه تمام شده تولید توجه کنیم. برای اینکه تولید پایدار بماند و به سمت توسعه واحد تولیدی حرکت کنیم، برای توانمندسازی دامدار لازم است که این افزایش قیمت را در لبنیات بپذیریم.  
مجید مهدوی با اشاره به نوسانات در قیمت نهاده های دامی، بیان می کند: به عنوان مثال اکنون در تأمین جو مشکل داریم و به دلیل کاهش شدید توزیع جو در بازار، قیمت به شدت افزایش یافته است. اگرچه قیمت رسمی که بر مبنی تخصیص ارز ترجیحی است و معاونت بازرگانی وزارت جهاد اعلام کرده همان 11300تومان برای هر کیلوگرم است اما جو با این قیمت وجود ندارد و عرضه نمی شود. برخی شرکت های اصلی واردکننده با یک حساب رسمی این قیمت و در حساب غیررسمی دیگری مابه التفاوت را دریافت می کنند. قیمت جو چند روز پیش تا کیلویی 21هزار تومان هم رسید. همچنین در دو ماه گذشته قیمت سبوس افزایش یافته و با تصویب ستاد تنظیم بازار از کیلویی 6هزار تومان به 9هزار تومان رسیده است. با افزایش قیمت نهاده های دامی در کنار دیگر مؤلفه ها، طبیعی است که دامدار نیز به این افزایش قیمت در شیر نیاز دارد.  
وی با اشاره به اینکه افزایش قیمت شیر خام در مقایسه با افزایش هزینه های تمام شده تولید، به صورت عمومی پاسخگو نیست، می افزاید: به صورت تقریبی البته اتفاق مثبتی است به این دلیل که در گذشته قیمت گذاری دستوری بر روی محصولات تولیدی باعث شد دام مولد از بین برود.  
مهدوی تصریح می کند: مسئله دیگری که گریبان گیر دامداران و برخی تعاونی ها شده پرداخت با تأخیر پول شیر توسط کارخانجات صنایع لبنی است. در مجموع افزایش شیرخام از سال گذشته که کیلویی 16هزار تومان بوده اکنون به 23هزار تومان رسیده و انتظار دامداران در این حوزه بیشتر است. چون پایداری تولید مهم ترین مسئله است و مردم نیز باید این مسئله را درک کنند.

شیر در خراسان رضوی گران تر از دیگر استان ها
با این حال دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی خراسان رضوی در گفت وگو با شهرآرا می گوید: میزان تولید شیر در استان خراسان رضوی نسبت به استان های دیگر کمتر است اما تعداد کارخانجات از همه کشور بیشتر است. ما هفتاد واحد فعال در صنعت شیر داریم این در حالی که است دویست پروانه بهره برداری در خراسان رضوی از سوی وزارت صمت و جهاد صادر شده است. این صنعت سود زیادی ندارد و واحدها با کوچک ترین فشار تعطیل می شوند.  
مهدی هدایت نیا با اشاره به یکی از دلایل افزایش قیمت شیر اظهار می کند: به دلیل رقابت منفی کارخانجات با هم قیمت شیر خام در استان خراسان از همه استان های دیگر بیشتر است. دولت قیمت شیرخام را کیلویی 23هزار تومان اعلام کرده اما در استان بیش از 24هزار تومان و از نرخ مصوب بیشتر است.  
وی تصریح می کند: البته بخشی از مصوبه دولت هنوز اجرایی نشده است، اینکه به ازای هر یک‌دهم درصد افزایش یا کاهش چربی شیر خام 2/3درصد، مبلغ 4500 ریال به قیمت مصوب شیر خام اضافه یا کسر خواهد شد. به این ترتیب 50درصد قیمت چربی افزایش یافته است. اگر در بازار اعمال شود، قیمت کره 50درصد باید افزایش یابد و خوشبختانه هنوز اجرا نشده  است.

کاهش سرانه مصرف شیر در استان
دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی خراسان رضوی افزایش صادرات در این حوزه را ناشی از کاهش سرانه مصرف می داند و می افزاید: در سال گذشته میزان صادرات صنعت لبنیات کشور یک میلیارد دلار بوده است که 15درصد کل صنعت غذایی کشور و در استان خراسان رضوی 10درصد این میزان بوده است. وقتی صادرات بیشتر می شود نشان دهنده این است که مصرف سرانه کاهش یافته است. هر زمان شوک به بازار وارد می شود، معمولا به ازای مصرفی که کاهش می یابد، کالاها به سمت صادرات  می رود.