مسعود سلطانی - موج گرانی در لوازم الکترونیک بیشتر از همه روی رایانه‌های شخصی و البته لپ‌تاپ‌ها تاثیر گذاشته و باعث شده است قیمت این محصول در ۶ماه گذشته افزایش بی‌سابقه‌ای را تجربه کند، به‌طوری‌که به گفته فعالان بازار از ابتدای امسال تاکنون قیمت برخی از لپ‌تاپ‌های پرتقاضا 70تا 90درصد افزایش یافته است. مشاهدات میدانی از بازار نشان می‌دهد که در یک هفته اخیر، بازگشایی مدارس و رشد قیمت دلار، بهانه‌ای برای افزایش بیشتر قیمت این لوازم در بازار شده است.
«گوشی به دست می‌آیند داخل قیمت می‌گیرند و با نرخ سایت‌های فروش آنلاین مقایسه می‌کنند و می‌روند بیرون!».این شرح حال اغلب افرادی است که این روزها سراغ خرید رایانه و تجهیزات جانبی آن می‌روند. این شرح حال را امیر که یکی از فروشندگان لپ‌تاپ و تجهیزات جانبی در خیابان احمدآباد است، به ما می‌گوید و این‌گونه توضیح می‌دهد: بازار رایانه این روزها به معنی دقیق کلمه سنگین است. اغلب افرادی که سراغ خرید رایانه یا لپ‌تاپ می‌آیند مجبور به خرید هستند، چون برای کار به این دستگاه نیاز دارند، اما دانشجویان، کاسبان و کاربران خانگی معمولی دیگر سراغ خرید لپ‌تاپ نمی‌آیند.
وی ادامه می‌دهد: پیش از این افراد به‌منظور خرید دستگاهی با عملکرد بهتر یا ارتقای سیستمشان هم به بازار می‌آمدند و خرید می‌کردند اما بعد از افزایش نرخ دلار شرایط به‌کلی تغییر کرد. پایان سال96 بود که افزایش نرخ دلار شروع شد و از آن زمان تاکنون شرایط بازار دیگر به حالت عادی بازنگشته است.
این صحبت‌ها را با یکی از فروشندگان تخصصی لپ‌تاپ در مجتمع تک نیز درمیان می‌گذاریم. این فروشنده که خود را یکی از قدیمی‌های مجتمع تک معرفی می‌کند، به شهرآرا می‌گوید: زمانی که نرخ دلار کم بود، خیلی از اقشار به سمت خرید لپ‌تاپ آمده بودند. برخی افراد فروشگاه داشتند و صرفا به این‌دلیل که حین کار فیلم تماشا کنند به‌سمت خرید لپ‌تاپ می‌آمدند. منظورم این است که افرادی نیز که نیازشان به این دستگاه ضروری نبود، خرید می‌کردند اما اکنون شرایط کاملا دگرگون شده است. او ادامه می‌دهد: بارها پیش می‌آمد که یک نفر طی چند ماه به ما مراجعه و چند دستگاه برای اعضای خانواده خرید می‌کرد. اما اکنون تنها افرادی سراغ خرید لپ‌تاپ یا سایر تجهیزات کامپیوتری می‌آیند که نیازشان ضروری است؛ چراکه اغلب کارهای عمومی را مردم می‌توانند با استفاده از موبایل‌های هوشمندشان انجام دهند.
فروش کم، تعمیرات زیاد
درحالی‌که بسیاری از صنوف وابستگی مستقیمی به نرخ دلار ندارند، شرایط در بازار رایانه و تجهیزات جانبی آن کاملا متفاوت است. بسیاری از قطعات اصلی و همچنین سیستم‌های رایانه‌ای به‌طورکامل وارداتی است و قیمت آن با نرخ ارز رابطه مستقیمی دارد؛ ازاین‌رو در شرایطی که بازار ارز نوسانی است، قیمت تجهیزات الکترونیکی در بازار به ساعت تغییر می‌کند و البته همین موضوع دافعه‌ای برای فروش به حساب می‌آید.
رضا یکی از فروشندگان تجهیزات کامپیوتری در خیابان سجاد است و دراین‌باره توضیح می‌دهد: در بازار ایران مرسوم است که وقتی کالایی رو به گرانی می‌رود، مردم برای خرید آن هجوم می‌آورند. اما این مسئله در بازار رایانه و تجهیزات جانبی صادق نیست. البته نمی‌توان کتمان کرد که وقتی زمزمه گرانی می‌شود، میزان فروش ما افزایش پیدا می‌کند اما نکته مهم این است که محصولات ما وسایل اصلی زندگی نیست. مردم نمی‌توانند نان و برنج نخورند اما می‌توانند کامپیوتر و لپ‌تاپ نداشته باشند.
او ادامه می‌دهد: خود من به‌عنوان کسی که بخش عمده‌ای از کارهای روزانه‌ام با تجهیزات رایانه‌ای انجام می‌شود این روزها اولویت نخستم خرید تجهیزات جدید نیست. حتی اگر دچار مشکل شود گزینه نخست برایم، تعمیر دستگاه است. این روزها مراجعه برای تعمیرات هم زیاد شده است.
این فروشنده باسابقه در خیابان سجاد مشهد ادامه می‌دهد: دستگاهی که تا یک‌سال پیش قیمت آن 6میلیون تومان بوده است، اکنون بیش از 12میلیون تومان قیمت دارد. در این شرایط طبیعی است که کاربران تعمیر دستگاه با نرخ کمتر را به خرید دستگاه با نرخ بیشتر ترجیح دهند. همین موضوع باعث شده است فروش ما نسبت به گذشته افت شدیدی پیدا کند.رضا ادامه می‌دهد: فروش کم و کاهش حاشیه سود ازجمله عواملی است که باعث شده است بسیاری از همکاران ما به فکر تغییر شغل بیفتند. افرادی هم که در صنف باقی مانده‌اند وارد کارهای جانبی ازجمله ارز دیجیتال و بورس شده‌اند.
بررسی آخرین تحول قیمتی
بررسی‌ها از قیمت‌های 4برند پرفروش لپ‌تاپ نشان می‌دهد طی ماه‌های اخیر به‌طور میانگین قیمت‌ها بین 70 تا 90 درصد افزایش داشته است. همچنین حداقل قیمت یک لپ‌تاپ معمولی یا پایین‌رده که بتواند از پس پروژه‌ها و تکالیف عادی دانشجویان (نه دانشجویان رشته‌های نرم‌افزار و فنی) برآید، حدود 10میلیون‌تومان است و خرید دستگاه برای دانشجویانی که در رشته‌های نرم‌افزار، رشته‌های فنی و... تحصیل می‌کنند (لپ‌تاپ میان‌رده)، بین 14 تا 17میلیون تومان آب می‌خورد. درحال‌حاضر قیمت یک لپ‌تاپ معمولی و البته محصول پایین‌رده 10میلیون تومانی حدود پنج‌برابر میانگین درآمد خانوارهای دهک یک (کم‌درآمدترین)، سه‌و‌نیم‌برابر درآمد ماهانه یک خانوار در دهک دو، سه‌برابر میانگین درآمد خانوار در دهک سوم، دو‌ونیم‌برابر درآمد ماهانه خانوار در دهک چهارم و بین دو تا 2.2برابر میانگین درآمد خانوار در دهک‌های پنجم و ششم است. فعالان بازار لپ‌تاپ، کامپیوتر و لوازم‌جانبی، کاهش واردات، افزایش نرخ ارز، نبود نظارت بر بازار، افزایش تقاضا و انحصار در بازار عرضه لوازم دیجیتال را دلیل این آشفتگی قیمتی می‌دانند.