افغانستانی‌های ساکن ایران به آن‌دسته از مهاجران و پناهجویانی گفته می‌شود که در پی ناامنی و جنگ‌های طولانی و نبود کار در افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند. طبق آماری که وزارت امور مهاجران و عودت‌کنندگان افغانستان در سال۱۳۹۶ منتشر کرده است، ۸۳۹هزار و ۹۱۲تن از مهاجران افغان در ایران دارای کارت پناهندگی آمایش، ۳۰هزار تن دارای سند طولانی‌مدت، ۴۵۰هزار تن دارای گذرنامه کوتاه‌مدت و ۷۳۴هزار و ۶۲۲تن بدون مدرک در ایران زندگی می‌کنند. بیشتر مهاجرت افغان‌ها به ایران در سال‌های جنگ ایران و عراق و هم‌زمان با جنگ‌های داخلی افغانستان اتفاق افتاد.
امام‌خمینی(ره) در آن زمان دستور داد مرزها برای ورود مهاجران افغان باز شود و بسیج و سپاه را مکلف کرد تا با افغان‌های مهاجر همکاری کنند. به‌تدریج حدود ۳میلیون افغان وارد ایران شدند. بسیاری از این مهاجران که در دهه۶۰ به ایران مهاجرت کردند، در بخش‌های اقتصادی مشغول به کار شدند.
ایشان در یکی از سخنرانی‌هایشان با استقبال از مهاجرت افغان‌ها به ایران فرمود: «آواره‌هایی از افغانستان الان در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند [...] البته ملت خیلی کمک می‌کند در همه این امور، لکن این‌طور نیست که کمک ملت کافی باشد [...] دولت است که متکفل این امور است و مسئول این امور است [...] و همین‌طور مهمان‌هایی که داریم، افغان هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند یا بیچاره‌ها را از خانه‌هایشان دور کردند، ما‌لشان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خب باید چه کرد با این‌ها؟ نباید این‌ها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آن‌ها هم مسلمان‌اند، ما باید از آن‌ها پذیرایی کنیم. خدمت کنیم به آن‌ها و این دولت است که دارد این کارها را می‌کند.»
پس از آزادشدن مرزها، بسیاری از مهاجران به استان خراسان و مناطق تربت‌جام، تربت‌حیدریه و مشهد مهاجرت کردند و سپس کم‌کم به استان‌های دیگر ایران ازجمله تهران، اصفهان، قم، فارس و یزد رفتند و در آنجا نیز ساکن شدند. پس از پایان جنگ ایران و عراق و سقوط حکومت کمونیستی در افغانستان، حضور مهاجران افغان کم شد، اما با تسلط طالبان بر افغانستان و پس از آن با آغاز جنگ میان آمریکا و طالبان، مهاجرت‌های قانونی و غیرقانونی به ایران افزایش یافت.
در سرشماری منتشر‌شده مرکز آمار ایران در سال۱۳۹۵، مهاجران افغان بیشتر در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان زندگی می‌کنند. در این آمار اختلاف ۶درصدی که در ترکیب جنسی مهاجران وجود دارد، بر آن تأکید می‌کند که بیشتر این مردم را خانوارها تشکیل می‌دهند، هرچند احتمال سرشماری‌نشدن افراد مجردی که در بیرون از شهر مشغول‌به‌کارند نیز وجود دارد.
جمعیت‌‌شناسی مهاجران افغانستانی ساکن ایران
طبق گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال۱۳۹۵ که مرکز آمار ایران منتشر کرده است، یک میلیون و ۵۸۳هزار و ۹۷۹نفر را که ۱٫۹۸درصد جمعیت کل ایران می‌شود، اتباع افغان تشکیل می‌دهند.
قومیت و مذهب
به‌گفته معاون اداره کل اتباع خارجه وزارت کشور، در سال۹۶، ۷۰درصد اتباع خارجی که در ایران زندگی می‌کردند، شیعه مذهب و بقیه اهل سنت بودند. همچنین سازمان ملل در گزارشی که در سال۲۰۱۵ منتشر کرده، آورده است که بیشتر مهاجران افغان در ایران از قوم هزاره، که شیعه‌مذهب‌اند، تشکیل می‌شوند. از دیگر اقوام افغان ساکن در ایران می‌توان از اقوام تاجیک، پشتون، ازبک نام برد.
ترکیب جنسیتی
طبق سرشماری سال۱۳۹۵ مرکز آمار ایران ۸۴۵هزار و ۲۶۷نفر از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۷۳۸هزار و ۷۱۲تن دیگر را زنان تشکیل می‌دهند. طبق این گزارش، ۵۳درصد از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۴۷درصد دیگر را زنان تشکیل می‌دهند.
تفکیک سنی
در سرشماری سال۱۳۹۵ حدود ۴۶درصد مهاجران افغان در ایران زیر ۲۰سال و حدود ۶۷درصد از آنان زیر ۳۰سال بودند. باتوجه‌به حضور چهل‌ساله این مهاجران در ایران، احتمال می‌رود بسیاری از مهاجران متولد ایران باشند. طبق این سرشماری، جمعیت مهاجران افغان از مردم بومی ایران جوان‌تر است (۳۱درصد ایرانیان زیر ۲۰سال و ۴۹درصد ایرانیان زیر ۳۰سال‌اند). از دلایل اصلی آن می‌توان آمار زیاد زادوولد و پایین‌بودن سن ازدواج در این جمعیت را بر شمرد.
پراکندگی جمعیتی مهاجران افغانستانی در ایران
اقامت مهاجران افغان در ۱۵استان ایران ممنوع است. مهاجران به‌جز ۳استان قم، البرز، تهران (به‌جز منطقه خُجیر در منطقه۱۳) در بقیه استان‌ها و در بعضی شهرستان‌ها فقط حق اقامت دارند. فاطمه اشرفی دلیل محدودیت رفت‌وآمد پناهندگان افغان در ایران را اجازه دولت ایران طبق کنوانسیون۱۹۵۱ حقوق پناهندگان برای ایجاد محدودیت جابه‌جایی، و تردد مهاجران خارجی در کشور خود را براساس منافع ملی و مسائل امنیتی بیان کرده است.
قانون اشتغال
طبق قانون کار ایران اتباع خارجی می‌توانند فقط در شغل‌های مجاز که از طرف دولت تعیین می‌شود، با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانه کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار می‌گیرد، برای یک سال معتبر است. هزینه پروانه موقت کار در سال۱۳۹۸ برای افرادی که بار نخست مجوز پروانه موقت کار را بگیرند، ۴۰۰هزار تومان و برای تمدید ۲۸۵هزار تومان بود. در صورتی که تبعه خارجی بدون اجازه حق کار در شغلی فعالیت کند، دولت کارفرما را به حبس و جریمه نقدی محکوم می‌کند.
مجوز پروانه کار در ایران به این‌دسته از افراد تعلق می‌گیرد:
-اتباع بیگانه‌ای که به‌مدت ۱۰سال در ایران حضور داشته باشند.
-اتباع بیگانه که همسر ایرانی دارند.
-مهاجران کشورهای بیگانه به‌ویژه کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به‌شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و پس از موافقت کتبی وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه.
مشاغل مجاز
طبق قانون کار ایران، مهاجران افغان در ایران فقط در مشاغل مشخصی حق کار دارند، مگر در وضع خاصی که جایگزین ایرانی برای آن وجود نداشته باشد. در این وضعیت، با اجازه پروانه کار موقت سه‌ماهه می‌توانند در شغل‌های دیگر فعالیت کنند. هرچند که در سال‌های گذشته مشاغلی که مهاجران افغانستانی می‌توانند در آن‌ها فعالیت کنند، بیشتر شده است.
تحصیلات مهاجران افغانستانی ساکن ایران
یکی از مشکلات مهاجران افغان در ایران، تحصیل کودکان در مدارس بود. کودکان قانونی با پرداخت هزینه در مدارس ثبت‌نام می‌شدند و کودکانی که اقامت قانونی نداشتند، یا در مدارس خودگردان آموزش می‌دیدند یا از تحصیل بازمی‌ماندند. در سال‌های گذشته با دستور رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت‌ماه۱۳۹۴ که فرمودند:«هیچ کودک افغان، حتی مهاجرانی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آن‌ها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» شرایط تحصیل کودکان افغانستانی مساعد شد و زمینه ثبت‌نام بسیاری از کودکان افغان در مدارس ایران مهیا شد و همه آن‌ها توانستند از حق تحصیل برخوردار شوند. در سال تحصیلی ۹۸-۹۹، ۴۶۰هزار و ۶۰دانش‌آموز مهاجر افغانستانی در مدارس ایران ثبت‌نام کرده و از خدمات آموزشی استفاده کرده‌اند.
تحصیلات دانشگاهی
تحصیلات دانشگاهی برای اتباع افغان در ایران رایگان نیست و بسیاری از دانشجویان برای تحصیلات دانشگاهی با مشکلات متعددی ازجمله هزینه زیاد تحصیل، موضوع ویزای تحصیلی، نداشتن سابقه کار بعد از پایان تحصیلات در ایران برای بازگشت به افغانستان، بیمه دانشجویی، صادرنشدن گواهی‌نامه مواجه‌اند.
حق مالکیت
طبق ماده۵ قانون مدنی ایران، اتباع خارجی از حقوق مربوط به مالکیت اموال منقول مگر در مواردی که دولت ممنوع نکرده باشد، بهره می‌برند، اما طبق ماده یک آیین‌نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول، مالکیت این‌دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار می‌گیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشند. اتباع خارجی محدودیت‌هایی برای تملک دارند: این افراد حق تملک اراضی (زمین یا معدن) را ندارند و تملک املاک مسکونی آن هم تحت شرایط خاص ازجمله اجازه رسمی دولت ایران امکان‌پذیر است. براساس این قانون به‌علت آنکه بسیاری از اتباع افغان در ایران اقامت موقت دارند (کارت آمایش + گذرنامه اقامتی) حق داشتن مالکیت بر اموال غیرمنقول را ندارند، مگر در شرایط خاص و آن‌هم هنگامی که دولت اجازه می‌دهد.
افغانستانی
| شهرآرانیوز
فرماندار تایباد واقع در شرق خراسان رضوی گفت: زائران افغانستانی عتبات عالیات عراق تا پایان روز ۲۸ صفر (دوشنبه) هفته جاری می‌توانند برای سوگواری این ایام از مرز دوغارون وارد ایران شوند و به عراق سفر کنند.
کد خبر: ۲۴۸۲۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۱۰
رییس پلیس آگاهی پایتخت از اعتراف مرد جوان به قتل همسرش در پشت‌بام در لواسان خبر داد.
کد خبر: ۲۲۱۶۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۲۵
به دنبال سقوط زن جوان از طبقه چهارم یک خانه در محله لواسان، ۲ متهم توسط کارآگاهان جنایی اداره دهم پلیس آگاهی تهران بزرگ بازداشت شدند.
کد خبر: ۲۱۸۹۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۰۷
یک نویسنده افغانستانی ضمن تاکید بر تلاش برای نزدیکی بیشتر بین دو ملت افغانستان و فلسطین، نامه‌ای برای ابراز همدردی به یک فلسطینی نوشت.
کد خبر: ۲۱۰۱۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۶
کشف ۲ محموله گوشی سرقتی به ارزش ۴۰ میلیارد ریال در مرزبانی تایباد | جاسازی اموال مسروقه در باک خودرو
مرزبانان استان در ۲ عملیات هدفمند ۲ محموله بزرگ گوشی‌های سرقتی قاچاق را در ایستگاه بازرسی هفده‌شهریور توقیف کردند.
کد خبر: ۱۹۵۵۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۹
جانشین فرمانده مرزبانی خراسان رضوی از طرد بیش از ۱۵ هزار تبعه غیرقانونی افغانستانی از طریق مرزهای استان خراسان رضوی خبر داد.
کد خبر: ۱۹۲۳۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۲
مدرسه خودگردان هدایت بار سواد و مهارت آموزی کودکان بدون مدرک هویتی را به دوش می‌کشد و آخرین امید ۲۵۰ بچه قدونیم برای تحصیل است که از درد بی‌مدرکی رنج می‌برند.
کد خبر: ۱۹۲۱۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۱
راز قتل زن تبعه خارجی در خانه مجردی دوست مجازی‌اش برملا شد.
کد خبر: ۱۹۱۰۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۶
برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) با نشر گزارشی گفته که افغانستان حدود ۳.۵ میلیون مصرف کننده مواد مخدر را در خود جا داده که این رقم نزدیک به ۱۰ درصد کل جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد.
کد خبر: ۱۷۱۵۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۶
دکتر احمدشاه فرهت، پزشک متخصص افغانستانی سال‌های با توکل به خدا و تکیه بر دانش پزشکی خود برای درمان کودکان تلاش می‌کند و دعای خیر پدران و مادران زیادی پشت سر اوست.
کد خبر: ۱۶۰۸۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۷
سرپرست گروه «سلام» افغانستان ـ درباره‌ی برگزاری جشنواره موسیقی فجر عنوان کرد: جشنواره موسیقی فجر یگانه امید هنرمندان است. جشنواره‌ها باعث می‌شود تا ما دیده شویم، مردم ایران و سایر کشورها، ما را بشناسند و نتیجه مثبتی دارد.
کد خبر: ۱۵۱۳۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۲
سرپرست معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی سمنان گفت: اهدای اعضای یک جوان مرگ مغزی افغانستانی به چندین بیمار اتباع در لیست انتظار جان دوباره بخشید.
کد خبر: ۱۴۷۳۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۰۵
وقتی خواستگار جوان از دختر مورد علاقه‌اش جواب رد شنید به همه گفت که قصد دارد یکی از اقوام او را که مانع این ازدواج شده بود به قتل برساند.
کد خبر: ۱۴۳۹۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۷
دو کودک افغانستانی که به ازای پرداخت یک میلیون دلار ارز دیجیتال گروگان گرفته شده بودند با تلاش نیروهای امنیتی و بدون پرداخت پول آزاد شدند.
کد خبر: ۱۴۱۴۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۲
متهمان دختر افغانستانی را به عنوان مسافر سوار خودرو کردند و مورد آزار و اذیت قرار دادند.
کد خبر: ۱۴۰۳۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۶
با اجرای طرح جدید عرضه نان که بر اساس آن خرید نان فقط با کارت بانکی امکان‌پذیر است، برخی از مهاجران افغانستانی که به‌صورت غیرقانونی در ایران هستند، یا در این مدت با قطع خدمات بانکی مواجه بوده‌اند، برای خرید نان دچار مشکل و مجبور به قرض کارت بانکی از دوست، کارفرما یا حتی صاحب‌خانه خود برای خرید نان هستند.
کد خبر: ۱۲۲۲۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۳۱
صبح امروز شمار زیادی از مهاجران افغانستانی در نعمت‌آباد تهران نماز عید سعید قربان را اقامه کردند.
کد خبر: ۱۱۶۳۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۹
روایت کارآفرینی دو بانوی ایرانی و افغانستانی که برای ده‌ها بانوی گرگانی شغل ایجاد کردند.
کد خبر: ۱۰۹۸۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۰۳
«محمد مهدی میرزایی» هنرمند افغانستانی که در ایران هنر خوشنویسی خود را به اوج رسانده است؛ می‌گوید که می‌خواهم از رسم خط این هنر، پلی بین ایران و افغانستان بزنم.
کد خبر: ۹۹۲۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۲۵
«مرز» تعهد جغرافیاست به خودش و گرنه ما آدم‌ها همه یک شکلیم و مهربانی مرزی ندارد. مهربانی نمی‌پرسد، ایرانی هستی یا افغانستانی . برای مهربانی و مهربانان انسان بودن کافی است.
کد خبر: ۸۷۵۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۰