افغانستانی‌های ساکن ایران به آن‌دسته از مهاجران و پناهجویانی گفته می‌شود که در پی ناامنی و جنگ‌های طولانی و نبود کار در افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند. طبق آماری که وزارت امور مهاجران و عودت‌کنندگان افغانستان در سال۱۳۹۶ منتشر کرده است، ۸۳۹هزار و ۹۱۲تن از مهاجران افغان در ایران دارای کارت پناهندگی آمایش، ۳۰هزار تن دارای سند طولانی‌مدت، ۴۵۰هزار تن دارای گذرنامه کوتاه‌مدت و ۷۳۴هزار و ۶۲۲تن بدون مدرک در ایران زندگی می‌کنند. بیشتر مهاجرت افغان‌ها به ایران در سال‌های جنگ ایران و عراق و هم‌زمان با جنگ‌های داخلی افغانستان اتفاق افتاد.
امام‌خمینی(ره) در آن زمان دستور داد مرزها برای ورود مهاجران افغان باز شود و بسیج و سپاه را مکلف کرد تا با افغان‌های مهاجر همکاری کنند. به‌تدریج حدود ۳میلیون افغان وارد ایران شدند. بسیاری از این مهاجران که در دهه۶۰ به ایران مهاجرت کردند، در بخش‌های اقتصادی مشغول به کار شدند.
ایشان در یکی از سخنرانی‌هایشان با استقبال از مهاجرت افغان‌ها به ایران فرمود: «آواره‌هایی از افغانستان الان در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند [...] البته ملت خیلی کمک می‌کند در همه این امور، لکن این‌طور نیست که کمک ملت کافی باشد [...] دولت است که متکفل این امور است و مسئول این امور است [...] و همین‌طور مهمان‌هایی که داریم، افغان هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند یا بیچاره‌ها را از خانه‌هایشان دور کردند، ما‌لشان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خب باید چه کرد با این‌ها؟ نباید این‌ها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آنها هم مسلمان‌اند، ما باید از آنها پذیرایی کنیم. خدمت کنیم به آنها و این دولت است که دارد این کارها را می‌کند.»
پس از آزادشدن مرزها، بسیاری از مهاجران به استان خراسان و مناطق تربت‌جام، تربت‌حیدریه و مشهد مهاجرت کردند و سپس کم‌کم به استان‌های دیگر ایران ازجمله تهران، اصفهان، قم، فارس و یزد رفتند و در آنجا نیز ساکن شدند. پس از پایان جنگ ایران و عراق و سقوط حکومت کمونیستی در افغانستان، حضور مهاجران افغان کم شد، اما با تسلط طالبان بر افغانستان و پس از آن با آغاز جنگ میان آمریکا و طالبان، مهاجرت‌های قانونی و غیرقانونی به ایران افزایش یافت.
در سرشماری منتشر‌شده مرکز آمار ایران در سال۱۳۹۵، مهاجران افغان بیشتر در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان زندگی می‌کنند. در این آمار اختلاف ۶درصدی که در ترکیب جنسی مهاجران وجود دارد، بر آن تأکید می‌کند که بیشتر این مردم را خانوارها تشکیل می‌دهند، هرچند احتمال سرشماری‌نشدن افراد مجردی که در بیرون از شهر مشغول‌به‌کارند نیز وجود دارد.
جمعیت‌‌شناسی مهاجران افغانستانی ساکن ایران
طبق گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال۱۳۹۵ که مرکز آمار ایران منتشر کرده است، یک میلیون و ۵۸۳هزار و ۹۷۹نفر را که ۱٫۹۸درصد جمعیت کل ایران می‌شود، اتباع افغان تشکیل می‌دهند.
قومیت و مذهب
به‌گفته معاون اداره کل اتباع خارجه وزارت کشور، در سال۹۶، ۷۰درصد اتباع خارجی که در ایران زندگی می‌کردند، شیعه مذهب و بقیه اهل سنت بودند. همچنین سازمان ملل در گزارشی که در سال۲۰۱۵ منتشر کرده، آورده است که بیشتر مهاجران افغان در ایران از قوم هزاره، که شیعه‌مذهب‌اند، تشکیل می‌شوند. از دیگر اقوام افغان ساکن در ایران می‌توان از اقوام تاجیک، پشتون، ازبک نام برد.
ترکیب جنسیتی
طبق سرشماری سال۱۳۹۵ مرکز آمار ایران ۸۴۵هزار و ۲۶۷نفر از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۷۳۸هزار و ۷۱۲تن دیگر را زنان تشکیل می‌دهند. طبق این گزارش، ۵۳درصد از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۴۷درصد دیگر را زنان تشکیل می‌دهند.
تفکیک سنی
در سرشماری سال۱۳۹۵ حدود ۴۶درصد مهاجران افغان در ایران زیر ۲۰سال و حدود ۶۷درصد از آنان زیر ۳۰سال بودند. باتوجه‌به حضور چهل‌ساله این مهاجران در ایران، احتمال می‌رود بسیاری از مهاجران متولد ایران باشند. طبق این سرشماری، جمعیت مهاجران افغان از مردم بومی ایران جوان‌تر است (۳۱درصد ایرانیان زیر ۲۰سال و ۴۹درصد ایرانیان زیر ۳۰سال‌اند). از دلایل اصلی آن می‌توان آمار زیاد زادوولد و پایین‌بودن سن ازدواج در این جمعیت را بر شمرد.
پراکندگی جمعیتی مهاجران افغانستانی در ایران
اقامت مهاجران افغان در ۱۵استان ایران ممنوع است. مهاجران به‌جز ۳استان قم، البرز، تهران (به‌جز منطقه خُجیر در منطقه۱۳) در بقیه استان‌ها و در بعضی شهرستان‌ها فقط حق اقامت دارند. فاطمه اشرفی دلیل محدودیت رفت‌وآمد پناهندگان افغان در ایران را اجازه دولت ایران طبق کنوانسیون۱۹۵۱ حقوق پناهندگان برای ایجاد محدودیت جابه‌جایی، و تردد مهاجران خارجی در کشور خود را براساس منافع ملی و مسائل امنیتی بیان کرده است.
قانون اشتغال
طبق قانون کار ایران اتباع خارجی می‌توانند فقط در شغل‌های مجاز که از طرف دولت تعیین می‌شود، با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانه کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار می‌گیرد، برای یک سال معتبر است. هزینه پروانه موقت کار در سال۱۳۹۸ برای افرادی که بار نخست مجوز پروانه موقت کار را بگیرند، ۴۰۰هزار تومان و برای تمدید ۲۸۵هزار تومان بود. در صورتی که تبعه خارجی بدون اجازه حق کار در شغلی فعالیت کند، دولت کارفرما را به حبس و جریمه نقدی محکوم می‌کند.
مجوز پروانه کار در ایران به این‌دسته از افراد تعلق می‌گیرد:
-اتباع بیگانه‌ای که به‌مدت ۱۰سال در ایران حضور داشته باشند.
-اتباع بیگانه که همسر ایرانی دارند.
-مهاجران کشورهای بیگانه به‌ویژه کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به‌شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و پس از موافقت کتبی وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه.
مشاغل مجاز
طبق قانون کار ایران، مهاجران افغان در ایران فقط در مشاغل مشخصی حق کار دارند، مگر در وضع خاصی که جایگزین ایرانی برای آن وجود نداشته باشد. در این وضعیت، با اجازه پروانه کار موقت سه‌ماهه می‌توانند در شغل‌های دیگر فعالیت کنند. هرچند که در سال‌های گذشته مشاغلی که مهاجران افغانستانی می‌توانند در آنها فعالیت کنند، بیشتر شده است.
تحصیلات مهاجران افغانستانی ساکن ایران
یکی از مشکلات مهاجران افغان در ایران، تحصیل کودکان در مدارس بود. کودکان قانونی با پرداخت هزینه در مدارس ثبت‌نام می‌شدند و کودکانی که اقامت قانونی نداشتند، یا در مدارس خودگردان آموزش می‌دیدند یا از تحصیل بازمی‌ماندند. در سال‌های گذشته با دستور رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت‌ماه۱۳۹۴ که فرمودند:«هیچ کودک افغان، حتی مهاجرانی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند.» شرایط تحصیل کودکان افغانستانی مساعد شد و زمینه ثبت‌نام بسیاری از کودکان افغان در مدارس ایران مهیا شد و همه آنها توانستند از حق تحصیل برخوردار شوند. در سال تحصیلی ۹۸-۹۹، ۴۶۰هزار و ۶۰دانش‌آموز مهاجر افغانستانی در مدارس ایران ثبت‌نام کرده و از خدمات آموزشی استفاده کرده‌اند.
تحصیلات دانشگاهی
تحصیلات دانشگاهی برای اتباع افغان در ایران رایگان نیست و بسیاری از دانشجویان برای تحصیلات دانشگاهی با مشکلات متعددی ازجمله هزینه زیاد تحصیل، موضوع ویزای تحصیلی، نداشتن سابقه کار بعد از پایان تحصیلات در ایران برای بازگشت به افغانستان، بیمه دانشجویی، صادرنشدن گواهی‌نامه مواجه‌اند.
حق مالکیت
طبق ماده۵ قانون مدنی ایران، اتباع خارجی از حقوق مربوط به مالکیت اموال منقول مگر در مواردی که دولت ممنوع نکرده باشد، بهره می‌برند، اما طبق ماده یک آیین‌نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول، مالکیت این‌دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار می‌گیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشند. اتباع خارجی محدودیت‌هایی برای تملک دارند: این افراد حق تملک اراضی (زمین یا معدن) را ندارند و تملک املاک مسکونی آن هم تحت شرایط خاص ازجمله اجازه رسمی دولت ایران امکان‌پذیر است. براساس این قانون به‌علت آنکه بسیاری از اتباع افغان در ایران اقامت موقت دارند (کارت آمایش + گذرنامه اقامتی) حق داشتن مالکیت بر اموال غیرمنقول را ندارند، مگر در شرایط خاص و آن‌هم هنگامی که دولت اجازه می‌دهد.
اتباع افغانستانی
| شهرآرانیوز 
مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور عنوان کرد: در کشور ما که نزدیک به ۶ میلیون مهاجر افغانستانی وجود دارد، امروز ۲۶ درصد سرپرستان خانوار، زنان هستند و اینکه زنان خودشان باید مسئولیت یک خانواده را در زمان مهاجرت بپذیرند، مشکلات زیادی را برای آنها و جامعه‌ای که مجبور شده است آنها را به عنوان مهاجر بپذیرد، به وجود آورده است.
کد خبر: ۳۶۸۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۶
رئیس کمیته تشکیلات و منابع انسانی شورای اسلامی شهر تهران از کاهش حضور اتباع در محلات پایتخت و به دنبال آن کاهش تعداد دانش‌آموزان اتباع در کلاس‌های درس خبر داد.
کد خبر: ۳۶۷۸۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۳
رئیس مرکز اتباع وزارت کشور در همایش استانی خادمان همدلی و مهربانی در مشهد گفت: مطمئن باشید کسی نمی‌تواند مردم ایران و افغانستان را از هم جدا کند.
کد خبر: ۳۶۶۰۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۴
فرمانده مرزبانی خراسان رضوی از کشف ۳ هزارمیلیارد تومان کالای قاچاق توسط مرزبانان استان و دستگیری ۴۰ هزار متخلف مرزی پیش از ورود به کشور از ابتدای امسال خبر داد.
کد خبر: ۳۶۳۴۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۳
نزاع ۸ نفره اتباع خارجی که در پی تصادف جزئی خسارتی آغاز شده بود، قتل نوجوان ۱۴ ساله با چاقوی بی دسته را در مشهد رقم زد.
کد خبر: ۳۶۲۹۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۲
معاون امنیتی انتظامی استاندار خراسان رضوی گفت: تخلیه اقامتگاه‌های این افراد که بیشتر در روستا‌ها و حاشیه کلانشهر مشهد بوده تاثیر چندانی بر اجاره بها منازل شهری مشهد نداشته و فقط تا حدود ۱۵ درصد اجاره بها در مناطق حاشیه‌نشین کاهش یافته است.
کد خبر: ۳۶۰۳۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۳۱
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی فرماندار تایباد اعلام کد که روزانه به طور میانگین سه هزار مهاجر غیرمجاز افغانستانی از طریق گذرگاه رسمی دوغارون به سمت افغانستان بازگشت داده می‌شوند.
کد خبر: ۳۵۸۰۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۲۲
فرماندار تایباد گفت: ۸۰ درصد اتباع غیرمجاز افغانستانی که از این مرز رسمی به وطن خود برگشته‌اند، داوطلبانه راهی افغانستان شده‌اند.
کد خبر: ۳۴۷۳۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۵/۰۴
میهمان‌نوازی‌مان را با بدرقه‌ای توأم با مهر و احترام کامل کنیم. این را باید به‌عنوان یک الزام اخلاقی و فرهنگی، راهبرد رفتاری خویش سازیم.
کد خبر: ۳۴۶۷۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۳۱
«نوراحمد اسلام‌جار»، والی هرات، با استقبال رسمی امیرالله شمقدری معاون امنیتی و انتظامی استانداری خراسان رضوی، حسین جمشیدی فرماندار تایباد و شماری دیگر از مقامات استانی، از مرز دوغارون وارد ایران شد، او و هیئت همراه سپس از اردوگاه ساماندهی اتباع افغانستانی در «سفیدسنگ» فریمان بازدید کرد.
در ادامه این سفر محمد سلیم رییس نمایندگی وزارت خارجه افغانستان در ولایت هرات و احمد معصومی فر رییس نمایندگی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در استان خراسان رضوی با حضور در استانداری خراسان رضوی به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند.
کد خبر: ۳۴۶۰۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۸
سرپرست دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه تمام کودکان اتباع بهزیستی دارای اقامت مجاز هستند گفت: ۱۶۰ نفر از کودکان اتباع با حکم دادگاه به مراکز نگهداری بهزیستی سپرده شده‌اند.
کد خبر: ۳۴۵۹۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۸
سرپرست شبکه بهداشت و درمان تایباد اظهار کرد: از ابتدای تیرماه سال جاری، ۱۸۰۱۹ مورد خدمت به مهاجرین خروجی افغانستانی که به مرکز بهداشتی و درمانی ویژه اتباع خارجی مراجعه کرده‌اند، ارائه شده است. این خدمات شامل ویزیت پزشک، خدمات پرستاری، دارویی، آموزش، مراقبت بیماری‌ها و نمونه‌برداری از موارد مشکوک بیماری‌های واگیر می‌باشد.
کد خبر: ۳۴۵۴۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۵
معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور گفت: مرز رسمی دوغارون همجوار با کشور افغانستان نخستین معبر بازگشت اتباع غیرمجاز افغانستانی به کشورشان است.
کد خبر: ۳۴۵۳۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۴
راسته اصلی محله گلشهر مشهد، همه‌اش مغازه است، اما هیچ جایش به شلوغی «شلوغ‌بازار» نیست. شلوغ‌بازار حالا چند سالی است که سروشکلی هم یافته و نونوار شده؛ اما همچنان شلوغ است و پرهیاهو.
کد خبر: ۳۴۴۷۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۲
«مانده‌ام دست هایم در کدام سرزمین دفن می‌شود». این عبارت از زبان شاعر افغانستانی هنوز در گوش هایم زنگ می‌زند.
کد خبر: ۳۴۴۳۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۱
نگاهی انداختیم به ابعاد مختلف حضور میلیون‌ها مهاجر افغانستانی در ایران و واقعیت‌هایی درباره میزبانی از آن ها.
کد خبر: ۳۴۴۳۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۱
معاون زنان و خانواده رئیس‌جمهور با بیان اینکه روند خروج اتباع غیرمجاز به شکل دقیق اجرا می‌شود، گفت: دغدغه دولت، خروج اتباع حتی غیرمجاز، با حفظ شأن و کرامت انسانی آن‌هاست.
کد خبر: ۳۴۴۳۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۲۱
مدیرکل اتباع وزارت کشور با اشاره به تلاش برخی رسانه‌های خارجی برای ایجاد جوسازی علیه سیاست‌های مهاجرتی ایران گفت: در این مدت برخی رسانه‌ها به‌شکلی هدفمند کوشیدند خروج اتباع افغانستانی از ایران را به‌صورت اغراق‌آمیز، جهت‌دار و نژادپرستانه جلوه دهند؛ در حالی که تاریخ و تجربه نشان می‌دهد مردم ایران چهار دهه است که میزبان میلیون‌ها مهاجر بوده‌اند.
کد خبر: ۳۴۳۶۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۷
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی با بیان اینکه تمایل مهاجران برای بازگشت داوطلبانه افزایش یافته است، گفت: در تلاشیم زمینه بازگشت با عزت و کرامت مهاجران افغانستانی غیرمجاز را فراهم کنیم.
کد خبر: ۳۴۳۱۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۴
معاون امنیتی استانداری خراسان رضوی گفت: ۶۷ درصد خروج اتباع غیرمجاز ازطریق مرز دوغارون انجام می‌شود و در روز ۱۳ تیرماه، ۲۶ هزار افغانستانی از طریق این مرز به کشورشان بازگشته‌اند.
کد خبر: ۳۴۳۱۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۴/۱۴