آقای «ارجمند» سینمای ایران

نگار راد| خانواده ارجمندها سال‌هاست یکی از خانواده‌های هنری ایران شناخته می‌شوند؛ خانواده‌ای با اصالت خراسانی که اسم و رسمی در بازیگری سینما و تلویزیون دارند. در این بین داریوش ارجمند، برادر کوچک زنده‌یاد انوشیروان ارجمند، پدر امیریل ارجمند و عموی برزو و بهار ارجمند، را شاید بتوان سکان‌دار خانواده ارجمندها در عرصه هنر هفتم دانست. ارجمند یکی از پیشگامان تئاتر مشهد است که در دهه 40 و در دوران نا به سامان تئاتر این شهر با فعالیت‌های خود در کنار دیگر بزرگان، تئاتر مشهد را رونق بخشید. از معروف‌ترین آثار او در تئاتر می‌توان به کارگردانی «آی با کلاه، آی بی کلاه» و بازی در نمایش‌هایی چون «بیژن و منیژه» و «اردشیر شاه» اشاره کرد. همچنین در این دوره ارجمند با نمایش مذهبی«ابوذر» با همراهی علی شریعتی به روی صحنه رفت. نمایشی که به گفته محمدعلی لطفی مقدم از پیشکسوتان تئاتر مشهد، یکی از مهمترین کارهای ارجمند به شمار می‌رود و اثری است که سرآغاز به شهرت رسیدن این سینماگر بود. ارجمند درکنار فعالیت‌های تئاتری‌اش و پیش از ورود به عرصه بازیگری سینما، فیلم‌سازی را نیز تجربه کرده‌است که مهم‌ترین آن‌ها فیلم کوتاه «هیس» و فیلم سینمایی «گفت به زیر سلطه من آیید» است. بازی‌های به‌یادماندنی ارجمند در فیلم‌هایی چون «ناخدا خورشید»، «کشتی آنجلیکا» و «سگ‌کشی» در دهه‌های60 و70 همچنان میان علاقه‌مندان سینما زبانزد است. او میان عامه مردم نیز طرفداران بسیاری دارد. درمیان مخاطبان تلویزیون ایران کمترکسی است که بازی او در سریال «ستایش» را به یاد نداشته باشد. در این بین آنچه هر دو گروهِ طرفداران سینما و مخاطبان تلویزیون از ارجمند به خاطر دارند، بازی درخشانش در نقش مالک‌اشتر در سریال «اما‌م‌علی(ع)» است که هنوز بعد از گذشت نزدیک به 20سال، عده‌ زیادی او را همچنان با همین نقش می‌شناسند. امروز 5مرداد مصادف با هفتادوپنج‌سالگی این بازیگر خراسانی است، از این‌رو در گزارش پیش‌رو نگاهی خواهیم انداخت به فعالیت‌های هنری، حواشی و برخی اظهارنظرهای این بازیگر.

سیمرغی برای شروع
داریوش ارجمند دوران بازیگری‌اش در سینما را طوفانی شروع کرد. او در سال1365 با بازی در اثر تحسین‌شده «ناخداخورشید» به کارگردانی ناصر تقوایی به دنیای بازیگری در سینما قدم گذاشت و با همان بازی توانست نظر عموم و منتقدان را جلب کند. حضور در فیلم «ناخداخورشید» برای ارجمند، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد از پنجمین جشنواره فیلم فجر را به‌همراه داشت. اردیبهشت96 بود که نسخه ترمیم‌شده فیلم «ناخداخورشید» برای نخستین‌بار در جشنواره جهانی فجر رونمایی شد. به همین بهانه ارجمند درگفت‌وگو با رکنا، درباره این فیلم و اولین تجربه بازیگری‌اش در سینما گفت: «ناخداخورشید را همیشه دوست داشتم و دارم. افتخار می‌کنم که کار حرفه‌ای در سینما را با ناصر تقوایی شروع کردم.» ارجمند بعد از بازی در این فیلم در دهه60 در فیلم‌های به‌یادماندنی دیگری چون «کشتی آنجلیکا» به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا، «سفر عشق» به کارگردانی ابوالحسن داوودی، «پاییزان» به کارگردانی رسول صدرعاملی و «پرده آخر» به کارگردانی واروژ کریم‌مسیحی به ایفای نقش پرداخت و جایگاه خود را در سینمای ایران بیش از پیش تثبیت کرد. او همچنین در سال1368 برای بازی در فیلم «جستجوگر» به کارگردانی محمد متوسلانی، نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد از جشنواره فیلم فجر شد.

از «حاجی‌نقدی» تا «مالک‌اشتر»
عرصه سینما در دهه70 نیز برای داریوش ارجمند پر از موفقیت بود. او این دهه را با بازی در فیلم «ناصرالدین شاه؛ آکتور سینما» به‌کارگردانی محسن مخملباف آغاز کرد و در ادامه در فیلم‌هایی چون «آدم‌برفی» داوود میرباقری، «اعتراض» مسعود کیمیایی، «مسافر ری» داوود میرباقری و «سگ‌کشی» بهرام بیضایی نقش آفرید؛ فیلم‌هایی که همچنان جزو درجه یک‌های سینمای ایران محسوب می‌شوند. همکاری ارجمند با کارگردانان کارکشته در این دهه برای او یک کاندیداتوری و یک سیمرغ به‌همراه داشت. او سال1378 برای بازی در فیلم «اعتراض»، نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره فیلم فجر شد و در سال1379 با ایفای نقش پیرمردی گورفروش و درعین‌حال نظرباز با نام «حاجی‌نقدی» در فیلم «سگ‌کشی»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد. اما دهه70 تنها دوران درخشش داریوش ارجمند در سینما نبود، او با حضور در سریال امام‌علی(ع) و بازی در نقش مالک‌اشتر نقطه عطف دوران بازیگری‌اش را رقم زد؛ نقشی که ارجمند معتقد است برای آن مبعوث شده‌ است. او در دیدار با آیت‌ا... نورمفیدی، نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان، در سال1394 گفته بود: «من برای بازی در نقش مالک‌اشتر یک‌بار استخاره گرفتم که خوب درنیامد و منجر به انصرافم شد اما پس از گذشت چند ماه، در یک جلسه مجاب شدم بار دیگر استخاره کنم که این‌بار خوب درآمد و درنهایت این نقش را بازی کردم.»

افول ستاره
هرچند که ارجمند دو دهه اول دوران بازیگری‌اش را طوفانی آغاز کرد، در دهه‌های80 و 90 نتوانست به روند درخشانش ادامه دهد و افولی‌ رؤیت‌شدنی داشت. او در دهه80 در فیلم‌های زیادی چون «ازدواج به سبک ایرانی»، به کارگردانی حسن فتحی، «رئیس» و «جرم» به کارگردانی مسعود کیمیایی، «تردید» به کارگردانی واروژ کریم‌مسیحی و «راه آبی ابریشم» به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا به ایفای نقش پرداخت که عموما به آثاری ماندگار در سینمای ایران بدل نشدند. او همچنین در اواخر دهه80 در فیلم «گزارش یک جشن»، با ابراهیم حاتمی‌کیا همکاری کرد؛ فیلمی که هیچ‌وقت به نمایش عمومی درنیامد. در دهه90 نیز حضور ارجمند در سینما به فیلم‌هایی چون «پایان‌نامه»، «اینجا شهر دیگری است»، «ماهورا» و«چراغ‌های ناتمام»، معطوف شد تا عملا آنچه ما از حضور این بازیگر در سینما به یاد می‌آوریم، به همان دهه‌های 60 و 70 منحصر شود.
اما ارجمند در این دهه با حضور در دو فصل سریال «ستایش» و ایفای نقش «حشمت فردوس» توانست میان عامه مردم همچنان محبوب بماند.
ارجمند این روزها نیز درحال بازی در سری سوم سریال «ستایش» است.

همیشه‌منتقد
داریوش ارجمند در طول سال‌های فعالیت هنری‌اش نه‌تنها به‌خاطر بازیگری‌اش بلکه بارها به‌خاطر اظهارنظرات جنجالی‌اش در صدر اخبار قرار گرفته‌ است. او مهر1397 میهمان برنامه فرمول یک بود و در این برنامه از فیلم‌های بی‌کیفیت طنز به‌ویژه فیلم «هزارپا» انتقاد کرد و در پاسخ به سوال مجری این برنامه،علی ضیا درباره اینکه آیا با فروش بالای فیلم‌ها مخالف‌ است، این‌گونه گفت: «من با فروش فرهنگ و وجدان و شرف مخالفم. اینکه شما صحنه‌هایی را در فیلمت بگذاری که مردم را به سینما بکشانی، اخلاق‌گرا نیست. من هم در «ازدواج به سبک ایرانی»، «آدم‌برفی» و کار آقای بیضایی و... بازی کرده‌ام که طنز داشته‌اند اما اخلاق را
نمی‌فروشم.» یکی دیگر از اظهارنظرهای جنجالی این بازیگر به سریال «مختارنامه» برمی‌گردد. او که خود بارها با داوود میرباقری همکاری کرده، از آخرین ساخته تاریخی این کارگردان، در برنامه‌های مختلف انتقاد کرده‌ است. ارجمند سال1394 در دیدار با نماینده ولی‌فقیه در استان گلستان، صرف زمان دوازده‌ساله و بودجه 66میلیاردی سریال مختارنامه را به‌صرفه ندانسته و همچنین نحوه کشته‌ شدن مختار در این سریال را دروغ خوانده‌‌ بود‌. او همچنین در سال95 مهمان برنامه «هفت» بود و در این برنامه، علت حضور نیافتنش در «مختارنامه» را این‌گونه بیان کرد: «دوست نداشتم در این سریال بازی کنم؛ چون شخصیت مختار را اصلا قبول ندارم و به نظرم او شخصیت درستی ندارد!» آخرین اظهارنظر ارجمند درباره سریال مختارنامه به سال96 برمی‌گردد. او در برنامه «من و شما» حاضر شد و از بازی فریبرز عرب‌نیا در این سریال انتقاد کرد: «اصلا بازی عرب‌نیا را دوست نداشتم. اولین اصل برای بازی در یک سریال تاریخی، این است که صورتت شباهتی به اصالت نقش داشته باشد.»
با وجود تمام حواشی و دوران پرفرازوفرود بازیگری داریوش ارجمند، از او نمی‌توان به‌عنوان یکی از وزنه‌های سنگین سینما و تلویزیون ایران یاد نکرد؛ فردی که بخشی از خاطرات ما را تشکیل می‌دهد اما حتی در آیین نکوداشتش، که سال گذشته در خانه هنرمندان تهران برگزار شد خود را هنرمند نمی‌داند: «لقب هنرمند برای من یا دیگران، لفظ بسیار سنگینی است؛ من خودم را هنرمند نمی‌دانم؛ چون برای هنرمند تعریفی بسیار سنگین و اجرانشدنی در ذهن دارم و نمی‌توانم این لفظ را به خودم یا دیگران اطلاق کنم.»