حسن انصاری

امروز نه خاورشناسی به آن معنایی که در سده نوزدهم وجود داشت، معنی دارد نه شیوه فیلولوژی تاریخی تاب تحمل نقد‌های جدی‌ای را دارد که بر بنیاد آن رفته است.

در تمدن اسلامی از همان سده دوم، نوشته‌هایی پدید آمدند که به معرفی اختلاف‌های مذهبی امت اسلامی پرداختند و به‌مرور زمان تا چندین قرن، مهم‌ترین کتاب‌های ملل و نحل‌نگاری فراهم آمدند.

در چند دهه اخیر به‌دلیل رشد گرایش‌های ایدئولوژیک اسلام سیاسی در جهان عرب و ترویج اندیشه‌های سلفی، مبانی رویکردی منفی درباره شرق‌شناسی، نظریه‌پردازی شد و خیلی زود گسترش یافت.

در تشیع امامی، وجود کرامات و معاجز برای امامان شیعه، اعتقادی مسلط بوده و درباره آن کتاب‌ها نوشته شده است.

آنچه امروز به‌عنوان هویت دینی یک مکتب اعتقادى شکل گرفته است و مجموعه‌ای از گزاره‌های اعتقادی را نیز شامل می‌شود، چیزی است که در بستر تاریخی شکل‌گیری هویت «جماعت مؤمنان» و در خاطره جمعی آنان، خود را به سطح آورده است.

نگاهی به وضعیت اجتماعی و سیاسی شیعیان در دوران غیبت.

اسلام شناسی حتی اگر در  آغاز  در سنت شرق شناسی، پیوندی با پدیده استعمار داشته، حتی همان زمان هم پاسخی بوده است به حس کنجکاوی برای شناخت و مقایسه جایگاه آن با تاریخ دیگر ادیان و تمدن ها.

رفتار جنایتکارانه امویان در روز عاشورا و شدت قساوت آنان درنهایت موجب شد با شهادت حضرت، پیام عاشورا در شکل بسیار وسیع تری در سرتاسر جهان اسلام آن روز منعکس شود و مشروعیت دستگاه معاویه و خلافت فاسد اموی از بین برود.

اینکه فقیهان ما به فقه، بیشتر از کلام و تفسیر و فلسفه و تفسیر اعتنا داشته اند، گرچه در کلیت آن دست کم در سده‌های اخیر درست است، ربطی به این نکته مهم ندارد که فقه سهمی محوری نه تنها در ساخت تمدن اسلامی بل در شکل دادن منظومه دینی اسلامی دارد.

در کشور‌های اسلامی در طول سده بیستم و تا امروز طیفی از متفکران و نویسندگان مسلمان نوعی بدبینی و بی اعتمادی درباره استشراق داشته اند.