نسبت دیپلماسی شهری با هویت زیارتی مشهد

محمد خسروی | شهرآرانیوز؛ همگام با جهانی شدن و با رشد فناوری اطلاعات و توسعه شبکه‌های ارتباطی، دیپلماسی شهری به عنوان موضوعی جدید، به موازات دیپلماسی دولت ها، میان کشور‌های مختلف جهان شکل گرفته است و شهر‌ها در فضایی متشکل از جریان‌ها به بازیگران اصلی حوزه ارتباط و اقتصاد جهانی تبدیل شده اند.

تمرکز و همگرایی حوزه‌های مختلف در شهر‌ها نشان دهنده حرکت سریع جهان به سمت شهری شدن و توسعه هرچه بیشتر کلان شهر‌ها و تبدیل آن‌ها به شهر‌های جهانی و در نهایت جها ن شهرهاست.

در این فضا، شهر‌ها با ارتقای جایگاه اقتصادی، سیاسی، فناوری، فرهنگی و زیر ساختی خود از توان، نفوذ و اعتبار کافی برای اجرای فعالیت‌های دیپلماتیک برخوردار می‌شوند و در راستای فعالیت‌های خود، شکل نوینی از دیپلماسی را نمایان می‌سازند که از آن با عنوان دیپلماسی شهری یاد می‌شود.

امروزه جهان شهر‌ها و کلان شهر‌های بسیاری از این ابزار برای رسیدن به اهداف اقتصادی فرهنگی و اجتماعی در راستای منافع ملی کشور خود بهره می‌برند. در همین راستا با دکتر میثم ظهوریان، پژوهشگر سیاست گذاری عمومی و از مدیران سابق شهرداری مشهد، گفتگو کرده ایم.

به اعتقاد ظهوریان، دیپلماسی شهری هم می‌تواند به ارتقای نگاه جهانی که در شهر مشهد وجود دارد کمک کند و هم می‌تواند ظرفیت‌های اقتصادی مشهد را بالفعل کند.

این پژوهشگر سیاست گذاری عمومی گفت: اگر بخواهیم بین شهر‌های ایران، یک شهر را انتخاب کنیم که ویژگی جهانی بودن را داشته باشد، مشهد است. از طرفی وجود بارگاه امام رضا (ع)، تعدد حضور زائران بین الملل را در مشهد ایجاد می‌کند که فرصتی برای ارتباطات بین الملل فراهم می‌آورد؛ زیرا به عبارتی در کشور‌های منطقه، یا تعداد زیاد شیعیان را داریم یا اهل سنت محب اهل بیت.

وی بیان کرد: نگاه ما به زیارت صرف زیارت نیست، بلکه این امکان، یک بستر فرهنگی است که می‌توانیم به وسیله آن، پیام تشیع و انقلاب را منتقل کنیم؛ لذا انتقال پیام و تجربه سفر نیز موضوعیت دارد.

نقش دیپلماسی شهری در جذب زائر

ظهوریان افزود: به عنوان مثال اگر ۲۰۰ میلیون شیعه باشند که می‌توانند به زیارت بیایند، دیپلماسی شهری می‌تواند کمک کند که این ظرفیت بالقوه به بالفعل تبدیل شود. تعداد زیادی از شیعیان در کشور‌های پاکستان، عراق، بحرین، عربستان سعودی، جمهوری آذربایجان، لبنان، یمن و سوریه حضور دارند.

وی ادامه داد: حوزه دیگری که دیپلماسی شهری می‌تواند تعیین کننده باشد، حوزه مهاجران است؛ مهاجرانی که عمدتا به آن‌ها با چشم تهدید نگاه شده است؛ اما در واقع حضور مهاجران در مشهد به لحاظ ارتباطات بین المللی‌ای که دارند، فرصت است. حتی حضور مهاجران می‌تواند به حوزه تجارت مشهد کمک کند.

ظرفیت تبدیل مشهد به هاب حمل و نقل

این پژوهشگر سیاست گذاری عمومی متذکر شد: اگر ظرفیت بین المللی و دیپلماسی شهری مشهد فعال شود، مشهد می‌تواند به یک هاب حمل و نقل تبدیل شود. در این راستا این امکان وجود دارد که مشهد به ویژه بعد از تکمیل راه آهن چابهار-زاهدان-مشهد، کریدور حمل ونقل بین الملل به آسیای میانه باشد.

وی انتقال تجارب بین المللی در حوزه شهری را از دیگر مؤلفه‌های دیپلماسی شهری در حوزه کلان و عمومی نام برد و گفت: مشهد می‌تواند از تجربه‌های دیگر شهر‌ها استفاده کند و هم اینکه در قالب دیپلماسی فرهنگی تجربه‌های موفق خود را در عرصه‌های شهری به دیگر شهر‌های منطقه منتقل کند.

ظرفیت مشهد برای گفت و گوی بین ادیان

او معتقد است که شهر مشهد توان و ظرفیت اینکه به یکی از شهر‌های گفت و گوی بین ادیان در دنیا تبدیل بشود را دارد و این ویژگی ظرفیت بالقوه‌ای است که می‌تواند از طریق دیپلماسی شهری فعلیت یابد. ظهوریان اضافه کرد: به هرحال هر هدف یا موضوعی الزاماتی دارد و یکی از الزامات دیپلماسی شهری در حوزه کلان، داشتن یک نگاه جهانی و فرصت محور به ارتباطات است.

این در حالی است که بعضا نگاه‌های تهدید محور به برخی زائران از حوزه‌های بین الملل باعث شده است که این ظرفیت‌ها بالفعل نشوند. از سوی دیگر، تأمین زیرساخت‌های لازم، یکی دیگر از الزامات دیپلماسی شهری است؛ مثلا در مبادی حمل ونقل ما حتی باید نگاه بین المللی حاکم باشد.

این پژوهشگر سیاست گذاری عمومی بیان کرد: آنچه مهم است، محور و ستون بودن هویت مشهد است و در این راستا دیپلماسی شهری باید خود را ذیل هویت زیارتی مشهد تعریف کند؛ زیرا دیپلماسی شهری اگر بخواهد هسته اصلی هویتی شهر را متأثر کند، چندان به شهر کمک نخواهد کرد.

وی افزود: مثلا مشهد می‌تواند قوانین ویژه‌ای خلق کند، از جمله اینکه تسهیلات ویژه‌ای در حوزه صدور روادید برای زائران بین الملل فراهم کند. این اقدام کمک خواهد کرد که عنوان جهان شهری مشهد بیشتر تحقق پیدا کند، یا برای جذب زائران کشور‌های مسلمان می‌توانیم ظرفیت‌های مکمل زیارت مثل گردشگری سلامت را فراهم کنیم.

این مدیر سابق شهرداری مشهد ادامه داد: یکی از مشکلات سر راه جهان شهری شدن مشهد، این است که هنوز زیرساخت‌هایی مثل فناوری اطلاعات را در بخش‌های مختلف سفر نداریم. مدیران شهری ما می‌توانند در ارتباطات با کشور‌های هدف، با شرکت‌های جذب گردشگر ارتباط بگیرند و در قالب بسته‌های مشخص زیارتی برنامه تعریف کنند.