از عقد ودیعه چه می‌دانید؟

محمدمعین وطن‌خواه | شهرآرانیوز؛ احتمالا بار‌ها برایتان پیش آمده است که قبل از سفر، اموال گران‌قیمت خود را نزد بستگان به امانت بگذارید تا از آن‌ها نگهداری کنند. در اصل، شخصی که اموال را از شما تحویل می‌گیرد، با نهایت رضایت و رایگان این کار را انجام می‌دهد. این شیوه از توافق که به صورت شفاهی صورت می‌گیرد، در واقع همان عقد ودیعه است که میان اشخاص مختلف تنظیم می‌شود. عقد ودیعه از عقودی است که در قانون مدنی به آن اشاره شده است و برای شخص پذیرنده آثار حقوقی به همراه دارد. در ادامه، به تعریف عقد ودیعه، طرفین این عقد و ویژگی‌های حقوقی آن می‌پردازیم.

شرایط و اوصاف عقد ودیعه

در عقد ودیعه به کسی که مال خود را برای نگهداری به دیگری می‌دهد ودیعه‌گذار (مودع) و به شخصی که مال دیگری را به امانت می‌گیرد مستودع یا امین می‌گویند.

برای تحقق عقد ودیعه لازم است امین پیشنهاد مودع را برای نگهداری مال قبول کند. هم‌چنین از دیگر شروط این عقد آن است که شخص امین مال را به طور رایگان نگهداری کند و بابت آن پولی دریافت نکند.

امین نمی‌تواند در قبال نگهداری از مال مورد ودیعه مزد بگیرد. در صورت دریافت مزد، عقد اجاره جاری می‌شود نه ودیعه، اما اگر پاداشی در ضمن عقد برای نگهداری تعیین شود، ودیعه صحیح است.

عقد ودیعه هم می‌تواند به صورت شفاهی امضا شود و هم کتبی. هم‌چنین مودع و مستودع هر زمان که بخواهند می‌توانند عقد ودیعه را از بین ببرند.

تعهدات مالک و امین در مقابل یکدیگر

امین باید از مال مورد ودیعه همان‌طوری که مالک آن مقرر کرده است نگهداری کند و اگر ترتیبی بین آن‌ها مقرر نشده باشد مال را باید به صورت متعارف حفاظت کند.
مال باید به مالک واقعی پس داده شود. چنانچه مشخص شود مالک مال شخص دیگری است، امین باید مال مورد ودیعه را به مالک واقعی رد کند نه الزاما به کسی که مال را از او گرفته است.

اگر مال مورد ودیعه در جعبه یا پاکت دربسته‌ای قرار داده شده باشد و به امین سپرده شود، امین حق باز کردن آن را ندارد. در غیر این صورت، ضامن است. البته توافق دو طرف می‌تواند بر خلاف این موضوع باشد.
اگر شخص امین در نگهداری از مال کوتاهی کرده باشد، مسئول جبران خسارت خواهد بود. هم‌چنین اگر مالک در حادثه‌ای فوت کند، امین باید مال را به وراث وی تحویل دهد.

از سوی دیگر، مالک موظف است مخارج و هزینه‌هایی را که امین برای نگهداری و حفاظت از مال مورد ودیعه پرداخت کرده است به او بپردازد و اگر برای پس دادن مال مورد ودیعه مخارجی لازم باشد، پرداخت این مخارج بر عهده مودع است.

تعیین مدت در عقد ودیعه

در اصطلاح حقوقی، عقد ودیعه یک عقد جایز است. یعنی طرفین آن (مالک و امین) هر زمان که بخواهند می‌توانند توافق بین خود را ساقط کنند.

در صورتی که در عقد ودیعه مدت تعیین شود، طرفین عقد یعنی مودع و مستودع باید تا پایان مدت تعیین‌شده در قرارداد متعهد باشند. البته در بعضی موارد یکی از طرفین می‌خواهد عقد را زودتر زمان مقرر فسخ کند.

براساس قانون هریک از طرفین عقد می‌توانند عقد ودیعه را قبل از اتمام قرارداد فسخ کنند، زیرا همانطور که بیان شد، عقد ودیعه یک عقد جایز است.