زنگ خطر حفاری بی‌رویه چاه آب در خراسان رضوی

خشک‌سالی‌های پی‌درپی، کاهش نزولات آسمانی، گرمی هوا، استفاده‌های غیرفنی و غیراصولی از منابع آبی، استحصال بی‌رویه و نیز مصرف بی‌رویه از منابع آبی، سبب افت شدید منابع زیرزمینی شده است. بنا به نظر کارشناسان، کشور ما درحال پشت‌سرگذراندن دوره سی‌ساله خشک‌سالی است که گذر زمان بر شدت آن می‌افزاید.

کاهش منابع آبی در سفره‌های آب زیرزمینی سبب شده است تقاضا برای حفر چاه به‌صورت بی‌رویه افزایش یابد و مدیریت صحیح منابع، جای خود را با تهی‌ساختن ذخایر زیرزمینی عوض کند. بنا به اطلاعات و آمار دریافتی دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل آبفای خراسان‌رضوی، ۹۹۲روستای استان امسال با بحران کم‌آبی روبه‌رو هستند، ۳۸۶روستا نیز در وضعیت قرمز، ۳۰۰روستا در وضعیت نارنجی و ۳۰۶روستا در وضعیت زرد قرار دارند. با وجود این، ساخت‌وساز باغ‌ویلا‌ها در اطراف شهر مشهد همواره تهدیدی برای طبیعت بوده است.

همچنین، مالکان این باغ‌ویلا‌ها برای برخورداری از آب، اقدام به حفر چاه‌های غیرمجاز یا استفاده از انشعابات غیرمجاز می‌کنند. مطابق «ماده ۱ قانون حفظ و حراست منابع آب‌های زیرزمینی کشور»، حفظ و حراست منابع و ذخایر آب‌های زیرزمینی و نظارت بر همه امور مربوط به آن برعهده وزارت نیروست.

به‌استناد ماده ۳ قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال ۱۳۶۱، «استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی به‌استثنای موارد مذکور در ماده ۵ این قانون از طریق حفر هر نوع چاه و قنات و توسعه چشمه در هر منطقه از کشور با اجازه و موافقت وزارت نیرو باید انجام شود و وزارت مذکور باتوجه‌به خصوصیات هیدرولوژی منطقه (شناسایی طبقات زمین و آب‌های زیرزمینی) و مقررات پیش‌بینی‌شده در این قانون، نسبت به صدور پروانه حفر و بهره‌برداری اقدام می‌کند.»

براساس گزارش‌ها، خطه خراسان‌رضوی از لحاظ شمار چاه‌های غیرمجاز کشاورزی در کشور صاحب رتبه است و از سال ۱۳۴۷ تاکنون تعداد چاه‌ها از هزارو ۵۰۰ حلقه به ۷ هزار حلقه رسیده است. درحالی‌که منابع آبی زیرزمینی این استان از بحرانی‌ترین منابع در کشور است؛ بنابراین با عنایت به وظایف اشاره‌شده، به شرکت آب منطقه‌ای مبنی بر حفظ و حراست از منابع آبی تذکر داده می‌شود که دلیل ضعف در نظارت بر صدور مجوز حفر چاه‌های عمیق و غیرعمیق و توجه‌نکردن به اهمیت و ضرورت مدیریت کارآمد آب و چاره اندیشی برای دشواری‌های پیش‌روی آن، در سطح منطقه‌ای از نکات درخور توجه است.