ساده انگاری کرونا؛ معضل این روز‌های شهر

هانیه فیاض | شهرآرانیوز؛ حدود سه سال از همه گیری بیماری کرونا می‌گذرد و این ویروس کشنده هر چند وقت یک بار روی دیگرش را به مردم نشان می‌دهد. با اینکه هنوز سایه شوم کرونا بر سر مردم وجود دارد، گزارش‌های میدانی و گفتگو با کارشناسان نشان می‌دهد استفاده از ماسک و رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی به شدت کاهش یافته است.

این در حالی است که ستاد مقابله با کرونا اعلام کرده است: «شیوه نامه‌ها تغییر نکرده است. همچنان استفاده از ماسک و فاصله گذاری باید رعایت شود؛ زیرا هنوز همه گیری تمام نشده است که بخواهیم تغییری در شیوه نامه‌ها اعمال کنیم.» اکنون درباره مسئله ساده‌ای همچون استفاده از ماسک و رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی نظم و انضباطی دیده نمی‌شود، در حالی که در کشور‌های اروپایی و نیز کشور‌های همسایه ما، مقررات سخت و جریمه‌های چند صد دلاری برای استفاده نکردن از ماسک در نظر گرفته شده است و جریمه‌های چند ده هزار دلاری برای کسانی تعیین شده است که مبتلا به بیماری کرونا هستند و با علم به این مسئله از خانه خارج می‌شوند.

از طرفی بسیاری از مردم تصور می‌کنند که، چون واکسن زده اند، در مقابل ویروس کرونا مقاوم هستند و دیگر نیازی نیست که از ماسک استفاده کنند یا شیوه نامه‌های بهداشتی را رعایت کنند، این در حالی است که طبق اعلام وزارت بهداشت در بیستم خرداد، هنوز حدود ۱۶ میلیون نفر دز اول، ۲۳ میلیون نفر دز دوم و ۵۳ میلیون نفر دز سوم واکسن را تزریق نکرده اند. این بدان معناست که هنوز خیلی از مردم به صورت کامل واکسینه نشده اند و خطر شیوع کرونا هنوز وجود دارد.

۳ مسئله که رعایت نمی‌شود

مسئولان وزارت بهداشت نیز می‌گویند که به جای درمان باید به فکر پیشگیری بود و راه آن هم رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی است؛ شست وشوی مداوم دست ها، استفاده از ماسک و رعایت فاصله یک متری نکات پیشگیرانه‌ای است که باید مدنظر قرار گیرد. با گشتی در شهر می‌توان به این نکته رسید که همه مردم، به این سه نکته توجه نمی‌کنند و دیگر این بیماری را جدی نمی‌گیرند.

در خیابان‌های شهر که چرخی می‌زنیم گویا شرایط کاملا عادی است. انگار نه انگار که دوران کرونا هنوز تمام نشده است. شهر روز معمولی دیگری را شروع کرده است. کرکره مغازه‌ها یکی یکی بالا می‌رود و کارمندان وارد اداره‌ها و بانک‌ها می‌شوند. بعضی‌ها با ماسک و تعداد بیشتری بی ماسک.

خانم، آقا، چرا ماسک نمی‌زنید؟ «من تازه کرونا گرفته ام و آنتی بادی دارم»، «پولم کجا بود که هر ماه بابت ماسک بدهم»، «با ماسک احساس خفگی می‌کنم»، «به کسی ربطی ندارد که چرا ماسک نمی‌زنم»، «آن‌هایی که ماسک می‌زدند، بدتر گرفتند»، «وقتی کرونا تمام شده است چرا باید ماسک بزنم»، «در فضای باز که ماسک نمی‌زنند»، «کرونایی نیست که ماسک بزنیم»، «ماسک مجانی بدهند، می‌زنم» و...

بدون واهمه از کرونا

آمار دقیقی در دسترس نیست که نشان بدهد کدام گروه تمایل کمتری به ماسک زدن دارد، مردان یا زنان؟ سالمندان یا جوانان؟ کاسبان یا کارمندان؟ شهروندان ساکن در مناطق بالای شهر یا پایین شهر؟ اما چیزی که در شهر عیان است، وجود زنان و مردانی است که در سخت‌ترین روز‌های کرونا، درحالی که بیماران زیادی فوت کرده اند، ماسک نمی‌زنند.
در بین ماسک نزده ها، هم افراد نوجوان، هم جوان، هم میان سال و هم سالمند دیده می‌شود. برخی تمایل به گفتگو ندارند و برخی هم فراری از پاسخ دادن اند، اما عده‌ای هم برای دقایقی می‌ایستند و صحبت می‌کنند و البته چند نفری هم سر دعوا دارند.

کرونا ترسناک نیست

نخستین کسانی که ماسک نزده اند و حاضرند صحبت کنند چند دختر نوجوان اند که برای خرید به خیابان هاشمیه آمده اند. در عالم نوجوانی سیر می‌کنند و دائم می‌خندند. از این مغازه به آن مغازه می‌روند. جالب اینجاست که روی شیشه برخی مغازه  هانوشته شده است که «بدون ماسک وارد نشوید»؛ نوشته‌ای که به نظر می‌رسد بیشتر برای پاسخگویی به بازرس‌های بهداشت نصب شده است وگرنه تقریبا هیچ کدام از مشتری‌هایی که وارد می‌شوند، ماسک به صورت ندارند.

یکی از این دختران نوجوان در پاسخ به سؤال ما که چرا ماسک نزده است، این گونه مدعی می‌شود: مگر زندگی چقدر ارزش دارد که باید این قدر خودمان را اذیت کنیم؟ چرا باید ماسک بزنیم؟ یکی از آشنایان ما ماسک می‌زد، اما مبتلا شد و فوت کرد، در حالی که برخی افراد که ماسک نمی‌زنند، مبتلا شدند و خوب شدند، به نظرم زدن ماسک تأثیری ندارد.

این دختر نوجوان در واکنش به این نکته که ماسک زدن باعث می‌شود از سرایت این بیماری به افراد جلوگیری شود، قیافه حق به جانبی به خود می‌گیرد و ادامه می‌دهد: خیلی نباید این چیز‌ها را جدی گرفت. هر کس قرار است مبتلا شود، مبتلا می‌شود. کرونا آن قدر‌ها هم ترسناک نیست. در کشورمان همین تعداد آدم به دلایلی مثل بیماری‌های دیگر و تصادف فوت می‌کنند. چرا این قدر زندگی را سخت بگیریم، آن هم در شرایطی که دیگر کرونا نیست؟

با ماسک نمی‌توانم نفس بکشم

روایت آن‌هایی که ماسک نمی‌زنند پر است از بهانه‌های رنگارنگ؛ پسر جوانی را که مقابل یک فروشگاه پوشاک نشسته است برای گپ و گفت زیر نظر گرفته ایم و متوجه می‌شویم که خودش فروشنده لباس است. برای گفتگو جلو می‌رویم. به گمانش مشتری هستیم و تحویلمان می‌گیرد. اما لحظه‌ای بعد که متوجه می‌شود برای گفتگو درباره «ماسک» آمده ایم، از گپ و گفت استقبال نمی‌کند و گویا برای چندمین بار است که این سؤال را پاسخ می‌دهد: وقتی ماسک می‌زنم، تنگی نفس می‌گیرم، نمی‌توانم نفس بکشم، سرم درد می‌گیرد و کلافه می‌شوم. بعد هم مگر فقط باید ماسک زد تا کرونا نگرفت؟ این همه مردم مهمانی، سینما و شهربازی می‎روند، کنار هم هستند، مسافرت می‌کنند و همه نزدیک یکدیگرند. کرونا برای آن‌ها نیست؟

او در واکنش به این نکته که وقتی مغازه شلوغ می‌شود، ممکن است کسی مبتلا باشد و شما هم بیمار شوید، اظهار کرد: داخل مغازه ماسک دارم. اگر خیلی شلوغ شود، ماسک می‌زنم. تازه اگر قرار بود کرونا بگیرم تا حالا گرفته بودم.

کرونا تمام شده است

برخی هم ادعا دارند که کرونایی در کار نیست. مرد میان سالی که خستگی از سر و رویش می‌بارد، می‌گوید: وقتی هرجا می‌رویم کسی ماسک ندارد، چرا ما باید ماسک بزنیم؟ هرکسی را می‌بینیم می‌گوید که کرونا تمام شده است. حتی دیگر کسی هم در اطرافیانمان نیست که درگیر کرونا باشد.
او ادامه می‌دهد: خیلی‌ها می‌گویند که کرونا هم مثل آنفلوانزا یک ویروس قوی بود که با واکسینه شدن و در گذر زمان از بین رفت یا ضعیف شد. حالا هم می‌بینید که آمار مرگ ومیر کرونایی یک رقمی شده است و مسئولان هم اعلام کردند که کرونا فوتی ندارد. چون ویروس کرونا ضعیف شده است لازم نیست که دیگر خودمان را با ماسک زدن خفه کنیم.

هر کسی برای ماسک نزدن دلایل خودش را دارد؛ توجیهاتی که منطقی به نظر نمی‌رسد. درست است که آمار فوتی‌های کرونا به صفر رسیده است، اما آمار روزانه مبتلایان نشان می‌دهد که این بیماری به طور کامل از بین نرفته است و رنگ بندی شهر‌ها کماکان وجود دارد. چنانکه طبق اطلاعیه وزارت بهداشت، آخرین وضعیت رنگ بندی شهر‌های کشور این گونه اعلام شده است: تعداد شهر‌های با وضعیت زرد از ۱۴۷ به ۱۱۳ شهر کاهش و تعداد شهر‌های با وضعیت آبی از ۳۰۱ به ۳۳۵ شهر افزایش یافته است. اما آنچه وضعیت مشهد را از دیگر شهر‌ها متمایز می‌کند، وجود حرم مطهر رضوی است که وجهی زیارتی به شهری داده که پذیرای زائران و مجاوران بسیاری است. حال آنکه استفاده نکردن از ماسک و رعایت نکردن شیوه نامه‌های بهداشتی قطعا خطر شیوع کرونا را در این شهر افزایش می‌دهد.

مسئله اقتصادی خرید ماسک

یک روان شناس حوزه اجتماعی، در این باره می‌گوید: مشهد از این لحاظ که شهری ویژه است باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و بهتر است در شرایط کنونی که رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی به فراموشی سپرده شده است، دستورالعمل‌های بهداشتی جدید و مشخصی اعلام شود.

معصومه عاقبتی با بیان اینکه در میزان رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی، فقط استفاده نکردن از ماسک مسئله نیست، توضیح می‌دهد: حضور در مهمانی ها، دورهمی‌ها و این اواخر شرکت در عروسی و حتی سفر نیز افزایش یافته است. وزارت بهداشت دولت سیزدهم باید سیاست‌های پیشگیرانه در قبال کرونا را به سرعت تغییر دهد. تولید انبوه ماسک و الکل خوب است، اما قیمت و توزیع متوازن آن در کشور نیز مهم است. توان تهیه این اقلام بهداشتی برای بسیاری از مردم زیر ۱۰درصد است و نتیجه این است که آن‌ها بدون ماسک در شهر تردد می‌کنند و ریسک ابتلا را افزایش می‌دهند.

عاقبتی بیان می‌کند: همچنین تا اینجای کار در شیوه نامه‌ها فقط به مردم امر و نهی شده است که سفر نروید، مهمانی نگیرید، عروسی نگیرید، در خانه بمانید و رستوران نروید، در حالی که خانواده‌ها یا گروه‌های دوستی در ایران بسیار در هم تنیده هستند و ارتباط حضوری بین آن‌ها پررنگ و مهم است.

به نظر می‌رسد که وزارت بهداشت باید به مردم بگوید مهمانی بروید، اما با حضور حداکثر پنج نفر. قبل از آن هم مطمئن شوید که میزبان یا مهمانان علائم خاصی ندارند. یا اگر قصد رفتن به پارک را دارید در ساعت‌های شلوغ نروید و مطمئن باشید تا شعاع پنج متری از شما کسی ننشیند و .... این مهم است که اگر مردم از سفرکردن نهی می‌شوند، جاده باید با جدیت کنترل شود و مبادی ورودی و خروجی بسته شود.

او ادامه می‌دهد: بیماری کرونا از مرحله سرایت تا ابتلا، بیشتر به فاکتور‌های رفتاری و اجتماعی مردم بستگی دارد. به نظر می‌رسد که باید در جهت فرهنگ سازی و ترویج استفاده از ماسک بیشتر تلاش کرد و از آن طرف هم پیگیری‌ها برای ارائه ماسک با قیمت مناسب به مردم انجام شود. پیش بینی مجازات هم راه حل مناسبی است، اما بدون اجرای دو بند قبلی یعنی ترویج استفاده از ماسک و ارائه با قیمت مناسب، کارایی مناسبی نخواهد داشت.