گفتگو‌ با تولید‌کنندگان مشهدی به‌مناسبت روز صنعت و معدن | حرکت تولید در رودخانه خروشان صنعت

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ تولید و حمایت از تولیدکننده داخلی، یکی از عوامل اساسی رشد اقتصاد کشور است، اما این روز‌ها این موتور محرکه اقتصاد با چالش‌های فراوانی روبه‌روست. از مشکلات تحریم، تورم و قوانین خلق‌الساعه بگیرید تا پیچیدگی‌های دریافت مجوز و نبود تسهیلات درخور برای این بخش، هر روز شرایط را برای تولیدکننده‌ها سخت‌تر می‌کند، با این حال صنعتگران مشهدی که حتی در ابتدایی‌ترین مسائل ازجمله تامین زیرساخت‌هایی مانند زمین و انرژی با مشکلات بی‌شماری روبه‌رو هستند، با تلاش در رودخانه خروشان تولید به جلو حرکت می‌کنند. به‌مناسبت دهم تیر، روز صنعت و معدن، به‌سراغ چند تن از تولیدکننده‌های مشهدی رفته‌ایم تا بی‌واسطه بخش کوچکی از توانایی‌ها و دردل‌های آن‌ها را بازگو کنیم.

با تحریم‌ها تولید داخل جان گرفت

حدود ۴۰ سال قبل یک پدربزرگ کارخانه‌ای برپا می‌کند که حالا بعد از گذشت دو نسل، مدیریت آن به نوه جوان و تحصیل‌کرده‌اش رسیده و نسبت‌به سال‌های گذشته با وجود همه سختی‌ها و مشکلات، پیشرفت خوبی داشته است. اشکناز اورعی، سومین مدیرعامل این کارخانه تولیدکننده تجهیزات کاربردی در صنعت برق ازجمله ترانسفورماتور‌های اندازه‌گیری است. این شرکت ۱۳ اختراع ثبت‌شده دارد و پنج سالی می‌شود که باتوجه‌به فعالیت‌های فناورانه خود به جمع شرکت‌های دانش‌بنیان کشور پیوسته است. کارخانه یادشده یکی از سه تولیدکننده این نوع محصولات در کشور است.

«تحریم‌ها فرصتی شد که ما بتوانیم توانایی خود را نشان دهیم و سهم بیشتری از بازار بگیریم.» این برشی از صحبت‌های اورعی است. او می‌گوید: مشابه محصول ما در دنیا وجود دارد و پیش از تحریم‌ها این محصولات به‌صورت گسترده وارد می‌شد و از زمانی که تحریم‌ها گذاشته شد، تولید داخل جان گرفت؛ هرچند چالش‌هایی هم داشتیم. بعضی مصرف‌کننده‌ها کالای ما را با آلمان و... مقایسه می‌کردند؛ البته این موضوع باعث شد ما همیشه برای بهتر شدن کار تلاش کنیم و اگر حمایت باشد، ما می‌توانیم به کیفیت آن‌ها برسیم.

اما این یک روی سکه است. اورعی در ادامه می‌افزاید: البته این روز‌ها تولید سخت شده و حاشیه سود ما کاهش یافته است. از مطالبات معوق بخش دولتی و چالش‌های خرید مواد اولیه تا پیچیدگی‌های عجیب‌وغریب دریافت مجوز‌ها و سامانه‌هایی که مدام مشکل دارد و... روزبه‌روز تولید را سخت‌تر می‌کند. اکنون نیروی انسانی ما نسبت‌به سال قبل دوبرابر شده است و باتوجه‌به پیشرفت در کار تلاش می‌کنیم کارخانه را جابه‌جا کنیم، اما فقط شش ماه است که برای دریافت زیرساخت‌هایی مثل آب و برق دچار چالش هستیم؛ البته بازهم برای توسعه و پیشرفت می‌کوشیم.

تولید زیر بنای آبادانی است

۲۰ سال قبل در یک سفر به شمال کشور وقتی زیتون‌پرورده را به مشهد آورد و بعد از مدتی این محصول دچار کپک‌زدگی شد، به این فکر فرورفت که چطور می‌تواند آن را به سفره مردم برساند. همین موضوع باعث شد اولین زیتون‌پرورده صنعتی ایران را در یک کارگاه کوچک با سه نیروی کار تولید کند که حالا همان کارگاه کوچک، تبدیل به چهار کارخانه بزرگ با ۱۴۰ نیروی کار شده است.
حیدر ناظمی، مدیرعامل این کارخانه، درباره حال‌وروز این روز‌های تولید می‌گوید: اکنون ماهیت تولید، چالش‌برانگیز شده است و مسیر راحت و روانی ندارد. ما نیز مثل دیگر دوستان تولیدکننده خود در رودخانه خروشانی که نامش فضای کسب‌وکار است، سعی می‌کنیم مسیرمان را ادامه دهیم.

مشکلات نقدینگی، بازار دستوری، قوانین فی‌البداهه، تصمیم‌های بدون کارشناسی، بی‌ثباتی قیمت مواد اولیه و هزینه‌های تولید، بازگشت پول در بازار و... گوشه‌ای از مشکلاتی است که ناظمی در توضیح کش‌وقوس‌های تولید به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: تصورش را بکنید وقتی قراردادی برای تولید می‌بندیم، براساس قیمت مواد اولیه است، اما زمانی که می‌خواهیم تولید کنیم، آن‌قدر تغییر قیمت رخ می‌دهد که سود ما از بین می‌رود یا حتی زیان می‌کنیم، بنابراین نمی‌توانیم پیش‌بینی درستی کنیم و ریسک تولید این روز‌ها زیاد است. من و همکارانم این روز‌ها فقط درحال مدیریت بحران هستیم.
او حرفش را با این جملات تمام می‌کند: من کشورم را دوست دارم و می‌دانم یکی از کار‌های زیربنایی برای آبادانی آن، همین تولید است، نسل جدید هم برای ورود به تولید علاوه‌بر صبر و تحمل باید خلاقیت و نوآوری داشته باشند.

رقابت شدید کالا‌های داخلی با خارجی

دکتر حسین اختراعی از تولیدکنندگان دانش‌بنیان مشهد است. او بیش از ۱۱ سال است که در زمینه تولید تجهیزات آزمایشگاهی فعالیت می‌کند. اولین نکته‌ای که درباره شرایط تولید بر آن تاکید می‌کند، قابلیت رقابت محصولات دانش‌بنیان ایرانی با نمونه‌های مشابه خارجی آن است.
او می‌گوید: تولیدات دانش‌بنیان وی در حوزه محصولات آزمایشگاه از نظر کیفیت دست‌کمی از تولیدات خارجی ندارد. ضمن اینکه محصول تولیدی او ۵۰ درصد از محصول مشابه خارجی ارزان‌تر است.

اختراعی ایجاد بازار برای محصولات دانش‌بنیان را یکی از راهکار‌های مهم برای حمایت از آن‌ها بیان می‌کند و می‌افزاید: اگر در داخل محصولی تولید می‌شود، نباید بگذاریم بازار دست تولیدات خارجی بیفتد. البته این درخواست به‌منزله ایجاد انحصار توسط داخلی‌ها نیست، بلکه اگر به‌عنوان نمونه تولید داخلی می‌تواند ۶۰ درصد از نیاز بازار را به دست بگیرد، این‌گونه نباشد که به اندازه ۱۰۰ درصد نیاز بازار واردات داشته باشیم.

او به مشکلات حوزه دانش‌بنیان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: اکنون قانون این‌گونه است که یک محصول تولیدشده باید وارد یک پروسه طولانی برای اخذ مجوز دانش‌بنیان شود. شرکتی مثل ما که سالانه چند محصول دانش‌بنیان تولید می‌کند، باید زمان زیادی را صرف دریافت مجوز‌های لازم برای دانش‌بنیان بودن تولیدات خود طی کند. اما بهترین راهکار این است که یک شرکت برای مدت محدودی به‌عنوان نمونه پنج سال دانش‌بنیان شناخته شود. اگر این کار صورت بگیرد، شرکت‌هایی که محصولات تولیدی اندک و نه انبوه در حوزه دانش‌بنیان دارند، حمایت‌می‌شوند.

تولید شایسته در بحران تولید

۱۱ سال است که پایش را از مشهد بیرون نگذاشته است. روز تعطیل و غیرتعطیل هم برایش فرق ندارد و شبانه‌روز کار می‌کند برای زنده نگه‌داشتن کارگاهی که از همسرش به یادگار گرفته است. نادیا شایسته پیش از اینکه همسرش را از دست بدهد، خانه‌دار بود، اما بعد از آن برای حفظ کارگاه تولید قطعات خودرو‌های سنگین همسرش پا به عرصه تولید گذاشت و حالا بعد از همه مشکلاتی که در این راه تحمل کرده و حمایت‌هایی که شامل حالش نشده است، صاحب یک محصول خوش‌نام درمیان انواع پیستون‌های ترمز، کلاج و سیلندر ماشین‌های سنگین است.

او می‌گوید: به همان شیوه‌ای که همسرم این قطعات را تولید می‌کرد، ادامه دادم و به‌جرئت می‌توانم بگویم کسی نمی‌توانست به کیفیت پیستونی که در کارگاه ما تولید می‌شود، تولید کند. همین حالا هم قطعات ما در همه نقاط کشور فروش می‌رود و خریدار‌ها از آن رضایت دارند و شکر خدا هیچ وقت کالایمان برگشت نخورده است. شایسته، درددل‌های زیادی دارد؛ از حمایت‌هایی که ندید و مشکلاتی که هر روز بر سر راه تولید سبز می‌شود و کار را سخت‌تر می‌کند.

او می‌گوید: من هیچ حمایتی دریافت نکردم. حمایت برای شرکت‌های بزرگ است. ما بیشتر سنگ‌اندازی می‌بینیم. او چند مثال هم برای تایید حرف‌هایش می‌زند و به وامی اشاره می‌کند که در سال ۹۰ به‌خاطر یک‌میلیون‌و ۷۰۰ هزار تومان بدهی، مجبور به پرداخت ۱۲ میلیون تومان جریمه به بانک شد و هیچ بخشودگی نیز شامل حالش نشد. این خاطره تلخ موجب ترس او از دریافت تسهیلات شده است، تاجایی‌که برای خرید یک دستگاه و توسعه اشتغالش، مجبور به فروش ۳ هزار متر از زمین کارگاه خود در شهرک صنعتی می‌شود. او می‌گوید: تازه همین کار هم دردسر‌های فراوان داشت و برای فروش زمین خودم، شش ماه دوندگی کردم. شایسته از این دردسر‌ها زیاد داشته است، اما هنوز هم پرقدرت برای تولید یک محصول باکیفیت داخلی تلاش می‌کند.