ماجرای یک سرقت فرهنگی

آرشیو ملی افغانستان مهم‌ترین مرکز نگهداری اسناد کهن و نسخه‌های خطی افغانستان در کابل است. این مرکز در دهه‌های اخیر به‌سبب جنگ و ناامنی پی در پی مورد دستبرد قرار گرفته و آثار زیادی از آن به سرقت رفته است. از تازه‌ترین این موارد، نسخه‌ای از قرآن به خط کوفی منسوب به خط امام حسن مجتبی (ع) است. این نسخه به شماره۴ از سال۱۳۳۵ خورشیدی در موزه کابل و بعدا در آرشیو ملی افغانستان نگهداری می‌شده است.

اطلاعات بیشتری از آن در کتاب «فهرست قرآن‌های شریف خطی آرشیف ملی افغانستان»، نوشته عبدالقدیر مشتری نجرابی، کابل، ۱۳۶۶ (ص‌۴-۵) آمده است. تصاویر کاملی که من از این نسخه دارم، نشان می‌دهد که این اثر تا همین چند سال اخیر در آرشیو دست‌نخورده و به‌صورت کامل نگهداری می‌شده است. آغاز نسخه آیه «یُثَبِّتُ ا... ُ الَّذِینَ آمَنُوا (ابراهیم، ۲۷) است و انتهای آن به «لَقَدْ جِئْتَ شَیْئًا نُکْرًا» (کهف، ۷۴) ختم می‌شود.

متأسفانه در زمانی نامعلوم در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲‌میلادی، اوراقی از این نسخه و شاید تمامی آن از آرشیو ملی افغانستان به سرقت رفته است. پاره‌ای از این قرآن در ۲۵برگه حاوی آیات ۱-۹۷ سوره اسراء و آیات ۱۷-۱۹ و آیه‌۷۴ سوره کهف (حاوی رقم منسوب به امام حسن (ع) در حراج هنر شرقی، هلند، کالای شماره۴ ارائه، و به قیمت ۳۳۲ هزار یورو فروخته شده است.

اوراق فروخته‌شده در حراج هلند، با آیات سوره اسراء آغاز می‌شود. تصاویر ارائه‌شده در سایت نشان می‌دهد فردی در این صفحه (ص ۸۱ نسخه آرشیو ملی افغانستان)، دو سطر پایانی سوره نحل را پاک کرده و به‌جای آن، قابی زرین و مستطیل‌شکل افزوده که در آن عبارت «الجزء الخمس عشر» نوشته شده است. با‌این‌حال آثار پاک‌شدن تذهیب قبلی در حاشیه برگه همچنان هویداست.
امیدوارم با همت اصحاب رسانه در ایران، افغانستان و دیگر کشورها، راهی برای بازگشت این میراث اسلامی به محل اصلی خود یافت شود.