روایتی از آخرین دستاورد‌های مدیریت شهری مشهد در دوازدهمین نمایشگاه تخصصی خدمات شهری | از دستگاه ریشه‌کن تا پهپاد‌های اطفای حریق + فیلم شهرداری مشهد پیشگام در استفاده از فناوری‌های نوین حاجی‌بگلو: مدیریت شهری مشهد نگین تمامی حوزه‌های مدیریت شهری در خاورمیانه است رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور: بخش خصوصی اصلی‌ترین حامی مدیریت شهری است+ویدئو پارک خطی شش‌هکتاری در محله شهرک شهید رجایی مشهد به بهره‌برداری می‌رسد + تصاویر انعقاد قرارداد مشارکت شهرداری مشهد با کمیته امداد امام خمینی (ره) معاون استاندار خراسان رضوی: برقی‌کردن قطار مشهد- تهران ۲ میلیارد دلار هزینه دارد پلمب کارگاه تولیدی لوازم آرایشی غیرمجاز در کاشمر (یکم آذر ۱۴۰۳) ناصحی: مشهد قطب دیپلماسی شهری در کشور است ورود نخستین اتوبوس برقی به مشهد تا ۴۵ روز دیگر ارتقای پرشتاب زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل بار در مشهد عزم جدی شورا و مدیریت شهری مشهد مقدس برای تقویت دیپلماسی شهری برگزاری اولین نشست شهر‌های ایرانی شرکت‌کننده در اجلاس بریکس پلاس در مشهد + فیلم (یکم آذر ۱۴۰۳) اجرایی‌شدن تنها ۳۰ درصد از پروژه‌های عمرانی مصوب شهر مشهد قطار برقی مشهد-تهران روی ریل تحقق | استاندار خراسان رضوی: با حمایت و اعتبار بودجه‌های ملی قرار است این پروژه به سرانجام برسد آغازبه‌کار دوازدهمین نمایشگاه تخصصی مدیریت شهری در نمایشگاه بین‌المللی مشهد از امروز (یکم آذر ۱۴۰۳) رونمایی از پهپاد‌های آتش نشان در نمایشگاه تخصصی خدمات شهری شهردار مشهد: تقویت دیپلماسی، از سیاست‌های اصلی مدیریت شهری است نشست رئیس و اعضای شورای اسلامی شهر مشهد با احزاب سیاسی | گفتگو با فعالین اجتماعی، کلید بهبود مدیریت شهری در مشهد حضور دادپزشک در آرامستان‌های شهرداری مشهد برای تسریع خدمت‌رسانی به خانواده‌های متوفیان تقدیر فرماندار مشهد از شهردار مشهدمقدس (۳۰ آبان ۱۴۰۳)
سرخط خبرها

گذری بر تاریخ گنبد خشتی دومین بنای قدیمی مشهد پس از حرم مطهر رضوی

  • کد خبر: ۱۱۷۸۲۰
  • ۲۹ تير ۱۴۰۱ - ۱۱:۲۷
گذری بر تاریخ گنبد خشتی دومین بنای قدیمی مشهد پس از حرم مطهر رضوی
گنبد خشتی که احتمالا نام خود را از ساختار آجری گنبد اولیه آن گرفته، بنایی است با نمای چهارضلعی در بیرون و چلیپایی (صلیبی‌شکل) درون و گنبدی دو‌پوش به ارتفاع ۹/۱۴ متر بر فراز ساقه‌ای بلند و آجری.

به گزارش شهرآرانیوز؛ تعداد نسبتا زیاد بنا‌های برجای‌مانده از دوران تیموری در خراسان، مرهون توجه خاص برخی پادشاهان آن سلسله به‌ویژه شاهرخ تیموری و شخصیت‌های والامقام آن دوران مانند گوهرشاد‌خاتون، غیاث‌الدین پیر احمد خوافی، امیر علیشیر نوایی، قوام‌الدین شیرازی، غیاث‌الدین شیرازی و هنرمندان چیره‌دستی، چون بایسنقر‌میرزاست.

یادگاری از دوره تیموری

تقریبا در تمام مدت سلطنت شاهرخ تیموری (۸۰۷‌-۸۵۰ هجری‌قمری) خراسان از رونق و آبادانی نسبی برخوردار بوده و در برخی شهر‌های خراسان مانند مشهد، خرگرد، تربت جام و تایباد، بنا‌های باشکوه و مجللی به همت آن بزرگان ساخته شده است.

شهر مشهد گویا از این موهبت‌ها بیشتر برخوردار شده و دلایل عمده آن در درجه اول، وجود حرم مطهر امام‌رضا (ع) و دیگر، حضور و حمایت سادات مشهد و به‌ویژه رؤسای آن‌ها یا «نقیبان» در جایگاه حاکمان واقعی مشهد بوده است.
یکی از نقبای پرنفوذ و محترم سادات موسوی مشهد در آن دوران، امیر سلطان غیاث الدین محمدبن موسی‌بن‌جعفر (ع) بود.
او در در سال۸۳۲‌هجری‌قمری در مشهد وفات یافت و در فاصله حدود ۵۰۰متری شمال حرم مطهر به خاک سپرده شد. ظاهرا در همان زمان، بنایی بر فراز گورش ساخته شد که بعد‌ها به «گنبدخشتی» شهرت یافت.

بنای گنبد خشتی در گزارش استادان اروپایی

گنبد خشتی که احتمالا نام خود را از ساختار آجری گنبد اولیه آن گرفته، بنایی است با نمای چهارضلعی در بیرون و چلیپایی (صلیبی‌شکل) درون و گنبدی دو‌پوش به ارتفاع ۹/۱۴ متر بر فراز ساقه‌ای بلند و آجری.
ظاهرا تغییر و تحولات فراوانی که در این بنا صورت گرفته، چهره اولیه و واقعی آن را دگرگون کرده است، به‌گونه‌ای‌که به قول برنارد اوکین، ظاهر اصلی بنا را به دشواری می‌توان تعیین کرد، چون در این ساختمان، مرمت‌های بی‌شماری در دوره‌های گوناگون صورت گرفته است.

سرگذشتی به قدمت گنبد خشتی

گنبد خشتی در دوره معاصر

تا دهه‌های اخیر بدنه بنا منظر منظم و مطلوبی نداشت و ساقه گنبد با کاشی‌های سفید، آبی، سیاه و کتیبه‌ای درشت‌خط بر حاشیه بالایی ساقه نقش بسته بود که اصالت و زیبایی چندانی در خور بنا نداشت. اخیرا تزیینات کاشی جمع‌آوری و بدنه‌های خارجی بنا با آجر نماسازی شده است.

نمای بیرونی این بنا که در حال حاضر به «امامزاده محمد» معروف است، یک فضای مکعب‌شکل آجری با درگاهی‌ها و طاق‌نما‌هایی بر بدنه با گنبدی آجری به چشم می‌آید که بر فراز ساقه‌ای استوانه‌ای استقرار یافته و درگاهی‌هایی برای روشن‌کردن فضای داخلی بنا بر ساقه استوانه‌ای تعبیه شده است. فضای چلیپایی داخلی دارای چهار ایوان است و گوشوار‌های حد‌فاصل ایوان‌ها با ترکیب موزون قاب‌ها و مقرنس‌ها به‌زیبایی آراسته شده است.

مقرنس‌ها از گوشه‌ها آغاز شده است و لچکی‌های طرفین طاق‌ها و تمامی زیر گنبد را پر کرده اند و در مرکز پوشش گنبدی بنا به‌گونه‌ای جمع شده‌اند که تشکیل یک دایره مقعر یا شمسه داده‌اند. سطوح پر و خالی و سایه‌روشنی که بر‌اثر تابش نور از نورگیر‌های ساقه گنبد ایجاد شده، منظره بدیع و زیبایی را موجب شده است.
در‌جریان مرمت‌های سال‌۱۳۵۶خورشیدی یک سردابه زیر کف ظاهر شد که آن نیز نقشه صلیبی شکل داشته و در قسمت مرکزی آن ستون باریکی استوار شده است تا پایه طاق‌ها و تویزه‌های پوشش سردابه را نگاه دارد.

تزیینات بنا علاوه‌بر مقرنس‌ها و ترنج‌های گچی، اسلیمی‌ها و کتیبه‌هایی بر ازاره‌ها هستند. گنبد خشتی در‌کنار کوچه‌ای به همان نام در یکی از محلات قدیمی مشهد و در مجاورت خیابان طبرسی قرار دارد. ناگفته نماند این بنا ۵‌اردیبهشت سال‌۱۳۵۶‌خورشیدی با شماره‌۶۱۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و امروزه سوای جایگاه مذهبی‌اش که مورد توجه و احترام اهالی است و همه‌روزه با مراجعه زائران مشتاق روبه‌روست، به‌عنوان یکی از اندک یادگار‌های میراثی باقی‌مانده از مشهد عصر تیموری نیز شناخته می‌شود.

سرگذشتی به قدمت گنبد خشتی

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->