توسعه پایدار شهر با درآمد پایدار

مرتضی محمدپور | شهرآرانیوز؛ افزایش جمعیت شهر‌ها در صورتی که با ثابت ماندن منابع درآمدی همراه باشد، بدون شک افت کیفیت خدمات شهری را در پی خواهد داشت و به همین علت، برنامه ریزی برای ایجاد زیرساخت‌های متناسب با روند رشد جمعیت که به بهبود در خدمت رسانی منجر شود، از جمله اقدامات ضروری مدیریت شهری است. در این میان، کسب درآمد پایدار برای تأمین هزینه خدمات شهری یکی از اساسی‌ترین اهداف شهرداری هاست و البته با توجه به قطع کمک‌های دولتی به شهرداری کلان شهر‌های کشور به دلیل اجرای طرح خودکفایی شهرداری‌ها و کوچک سازی دولت، این موضوع اهمیت مضاعف یافته است. بر همین اساس، پای سخنان رؤسای کمیسیون‌های حقوقی پنج کلان شهر کشور نشسته ایم تا چالش‌ها و راهکار‌های توسعه منابع درآمدی پایدار برای شهرداری‌ها را بررسی کنیم.

توجه به درآمد پایدار برای مشهد

رئیس کمیسیون حقوقی شورای اسلامی شهر مشهد با بیان اینکه برای تحقق اقتصاد پایدار باید به سمت مشارکت عموم مردم برویم گفت:مردم باید در پروژه‌های کلان شهری مشارکت داده شوند و سهام دار پروژه‌های اقتصادی باشند؛ از این طریق می‌توان ایجاد علقه کرد و به طرف ثروتمندکردن مردم در شهر‌ها گام برداشت.

هاشم دائمی یکی از مهم‌ترین موضوعات در موضوع اقتصادی را «آینده پژوهی» دانست و بیان کرد: جایگاه شهر مشهد در حوزه درآمد‌های پایدار باید مشخص شود؛ به عنوان مثال، آیا زیرساخت‌های متناسب با ورود زائر در ۱۰ سال آینده برای شهر مشهد پیش بینی و برنامه ریزی شده است؟ دائمی با اشاره به یکی از محور‌های مدنظر شورای شهر در حوزه اقتصادی، یعنی پهن کردن فرش قرمز برای سرمایه گذاران افزود: یکی از الزامات این مهم، کمیسیون مانع زدایی در شهرداری است و باید توجه داشت که اختیارات حوزه اقتصادی در این موضوع باید بیشتر شود تا فرایند‌های سرمایه گذاری تسهیل شود.

درآمد پایدار در سایه تعامل با دولت

رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر اهواز نیز  با بیان اینکه عوارض شهرداری، یکی از منابع درآمدی پایدار شهرداری هاست، گفت: یکی از منابع مهم درآمدی برای شهرداری ها، درآمد‌هایی است که از طریق جذب حمایت‌های دولتی ایجاد می‌شود؛ اما برای تحقق این منبع درآمدی، مسئولیت حقوقی شهرداری و کمیسیون حقوقی شورای اسلامی شهر مضاعف است و باید با پیگیری، این موارد حاصل شود.

به طور مثال، در اهواز یکی از موضوع‌هایی که دولت برای درآمد‌های پایدار شهری لحاظ کرده، سرفصل مربوط به عوارض آلاینده هاست که اجرای کامل آن به مساعدت دولتی نیاز دارد؛ بنابراین باید برای توسعه منابع پایدار درآمدی در اهواز، شهرداری تعامل ویژه‌ای با دولت داشته باشد. غلامرضا شانه سازان افزود: یکی دیگر از منابع درآمدی پایدار برای شهرداری‌ها مربوط به سازمان دهی اراضی و املاک فاقد سند رسمی است.

اکنون شهرداران نمی‌توانند مجوزی در این باره صادر کنند و این موضوع به تعامل میان نهادی، میان شرکتی و میان سازمانی نیاز دارد تا برای تمام نهاد‌های خدمت رسانی که در زمینه ملک فعالیت دارند، فرایندی تعریف شود و این فرایند نیز به طور مرحله به مرحله با مبادی کسب مالیات و عوارض، سازمان یابد تا در نهایت، منابع درآمدی پایداری هم عاید مدیریت شهری شود.

درآمد پایدار با سازمان دهی هزینه‌ها

رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و حقوقی شورای اسلامی شهر اراک نیز با تأکید بر اینکه همواره بخش کوچکی از بهای خدمات شهری از سوی شهروندان تأمین می‌شود و بخش عمده آن بر پایه ارزش افزوده یا عوارض ساخت و ساز و دیگر منابع درآمدی است، گفت: بسیاری از این منابع، باید فقط در امور عمرانی استفاده شود؛ اما گاهی اوقات حتی تا ۶۰ درصد از آن صرف هزینه‌های جاری شهری می‌شود که در نتیجه می‌توان گفت افزایش درآمد‌های پایدار باید با سازمان دهی هزینه‌های جاری شهری همراه شود تا اثرگذاری در خور توجهی داشته باشد.

سیدرضا قریشی ادامه داد: اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده و در نظر گرفتن سهم مشخص و ثابت شهرداری‌ها از محل فروش کالا و خدماتی مانند عوارض نقل و انتقال خودرو، عوارض نقل و انتقال املاک، کالا‌های گمرکی و حتی فراورده‌های نفتی در شهر‌های نفت خیز کشور، می‌تواند در تأمین عوارض و درآمد‌های پایدار برای شهرداری‌ها نقش مفیدی ایفا کند. در همین راستا، لایحه اصلاح درآمد‌های پایدار شهرداری که در مجلس به تصویب نهایی رسیده است، با تمام نواقص و مشکلات ساختاری خود می‌تواند شروع امیدوارکننده برای ایجاد یک تحول در نظام درآمدزایی شهری باشد.

وی تأکید کرد که حل معضل منابع درآمدی پایدار برای کلان شهر‌ها جز با حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی و خرید سهام شرکت‌های عام مانند کارخانجات تولید سیمان، کارخانجات تولید مصالح ساختمانی، سهام شرکت نفت و البته بانک‌های معتبر و مولدی که نقش مستقیم در وظایف شهرداری‌ها دارند، ممکن نیست.

درآمد پایدار، شفافیت و عدالت

رئیس کمیسیون حقوقی، ارزیابی، تحقیق و نظارت شورای اسلامی شهر تبریز با بیان اینکه یکی از مشکلات شرایط امروز مربوط به اجرای اصول سیاست گذاری در حوزه مالی و اجرایی شهرداری هاست، گفت: در تبریز، مناطقی که درآمد بیشتری دارند، به هزینه کرد بیشتر می‌پردازند و در مناطق کم برخوردار، حتی اقدامات اولیه شهرسازی هم جدی گرفته نمی‌شود. به همین دلیل در ماه اول شورای ششم شهر تبریز، راهبرد‌های خزانه داری متمرکز تصویب و اجرایی شد تا تمام درآمد‌های پایدار و دیگر منابع درآمدی شهرداری تبریز در یک حساب واحد بنشیند و از آنجا بودجه بندی شود تا به عدالت نزدیک‌تر شویم.

روح ا... دهقان نژاد افزود: یکی از محاسن بزرگ منابع درآمدی پایدار، مربوط به شفافیت ذاتی آن هاست که در نتیجه آن، ورودی و خروجی درآمد‌ها به طور دقیق امکان رهگیری و رصد خواهد داشت. در این باره متأسفانه شهرداری‌ها اغلب در کسب درآمد‌های پایدار شهری برنامه‌ای ندارند و درعمل درگیر روزمرگی هستند تا جایی که مثلا در بعضی از شهرها، افزون بر اینکه در پرداخت حقوق کارکنان هم مشکلاتی وجود دارد، تمام درآمد به جای اینکه در سرمایه گذاری برای توسعه شهر هزینه شود، صرف پرداخت حقوق کارکنان می‌شود که اصلاح آن، جز با توسعه منابع درآمدی پایدار و البته ریل گذاری قانونی و برنامه ریزی راهبردی میسر نیست.

درآمد پایدار و اصلاح نظام تدوین طرح‌های تفصیلی

رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای اسلامی شهر تهران، هم بازنگری و اصلاح نظام برنامه ریزی در طرح‌های جامع و تفصیلی را شاه کلید حل چالش‌های موجود در توسعه منابع درآمدی پایدار در کلان شهر‌ها دانست و گفت: درباره چالش‌های حقوقی این عرصه، تحقق مدیریت یکپارچه شهری در نظام طرح ریزی طرح‌های جامع و تفصیلی کلان شهر‌ها و حوزه‌های مربوط به آن، یکی از راهکار‌های بسیار مؤثری است که درآمد‌های پایدار شهری را متحول خواهد کرد؛ زیرا حقیقت این است که یکی از شاخص‌های اصلی توسعه اقتصادی در هر کشور، رشد و گسترش کلان شهر‌های آن است.

مهدی اقراریان افزود: درآمد پایدار یکی از موضوع‌های مهم توسعه پایدار شهری است و باعث می‌شود تا زیست پذیری و کیفیت زندگی شهری برای نسل فعلی و نسل‌های آینده به مخاطره نیفتد. علاوه بر این یکی از مسائل مهم در تاب آوری اقتصاد شهری، تحقق اهداف اسناد بالادستی در این باره است که در نتیجه همه این موارد، کسب درآمد شهرداری‌ها از جمله اموری خواهد بود که تأثیر مستقیم بر ارائه خدمات شهری به شهروندان دارد و اگر شهرداری‌ها نتوانند درآمد کافی و پایدار به دست آورند، نخواهند توانست تأسیسات ضروری را در شهر ایجاد کنند و به تدریج حتی در اداره شهر هم دچار مشکلات و بحران‌های جدی خواهند بود، بنابراین هر شهر به عنوان کلیتی به هم پیوسته به سازمانی مقتدر و با مدیریت یکپارچه نیازمند است و از آنجا که امروزه حفظ محیط زیست شهری و درآمدزایی در عرصه‌های دیگر، به صورت مشترک از سوی تعداد درخورتوجهی از نهاد‌های دولتی و غیردولتی دنبال می‌شود و در این عرصه دچار تعدد متولیان هستیم، نباید از جایگاه تأثیرگذار شهرداری به عنوان اصلی‌ترین بازوی اجرایی مدیریت شهری غافل شد.

وی تصریح کرد: هر چند که منابع مالی برای شهرداری‌ها به صور مختلف قابل حصول است؛ اما همه آن‌ها از ویژگی‌های درآمد‌های پایدار برخوردار نیستند و به همین علت، شورای شهر تهران در نخستین مصوبات خود، شهرداری تهران را مکلف کرده تا لایحه درآمد‌های پایدار و هزینه‌های شهرداری‌ها و دهیاری‌ها راکه از سوی مجلس تصویب شده و به تأیید شورای نگهبان هم رسیده است، به طور کامل اجرا کند.

درآمد پایدار و چالش حقوقی وصول آن

رئیس کمیسیون شهرسازی و حقوقی شورای اسلامی شهر کرج نیز با تأکید بر اینکه توسعه منابع درآمدی پایدار باید با ایجاد ضمانت اجرایی برای استحصال درآمد‌های آن همراه باشد، گفت: ایجاد درآمد‌های پایدار و وصول آن‌ها دو چالش مجزا برای مدیریت شهری در کلان شهرهاست و معتقدم که باید به موازات تلاش برای ایجاد منابع درآمدی، زیرساخت‌های قانونی برای وصول درآمد ناشی از آن نیز تعریف شود.

حسین مهاجری ادامه داد: در حوزه وصول درآمدها، کمیسیون‌های حقوقی مسئولیت مستقیم دارند و مصوبات شورا‌های اسلامی، متقن‌ترین ابزار قانونی برای مسدودکردن راه‌های تخلف و سوء استفاده است تا پس از تعریف منابع درآمدی جدید در اداره کل درآمد، حوزه شهرسازی و برخی سازمان‌های تابع شهرداری، پشتوانه حقوقی مربوط به راهکار‌های وصول درآمد‌های پایدار، تمکین نشدن مؤدیان و رسیدگی به جرایم قانونی پیش بینی شده در صورت تأخیر در تأدیه این درآمد‌ها نیز با توجه مواجه شود.