تلویزیون و سبک زندگی

دقیقا نمی‌توان گفت تولیدات رسانه‌ای برشی بیان‌کننده از حال و روز مردم جامعه هستند یا اینکه تولیدات رسانه‌ای هستند که با تأثیر بر رفتار مردم، وضعیت حال حاضر جامعه را رقم زده‌اند، اما بدون‌شک، تأثیر و تأثر رسانه‌ها با جامعه در شکل‌گیری رفتار‌های اجتماعی و در نهایت «فرهنگ» که مجموعه‌ای از آداب و سنن و عقاید و رسوم درسایه گذر تاریخ بر یک جامعه را در بر می‌گیرد، نقش انکارناپذیری پیدا کرده است.

هنوز زمان زیادی از ورود تلویزیون به جمع خانواده‌های ایرانی نگذشته است و به یاد داریم آن زمان را که با وجود محدودیت برنامه‌ها و زمان پخش آن‌ها، اعضای خانواده گرد هم می‌آمدند تا ساعتی را در کنار هم، بیننده برنامه‌های تلویزیونی باشند.

سازندگان آن روز‌های فیلم‌ها و سریال‌ها نیز بر اساس همین گرد هم آمدن‌ها، قصه را مبتنی بر روابط خانوادگی تنظیم می‌کردند و این‌گونه شد که سریال‌های ایرانی از «صندوقچه اشرافی»، «سرکار استوار» و «پیوند» آغاز شد و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب نیز با آثاری نظیر «هزاردستان»، «خانه عروسک‌ها»، «نوروز پیروز»، «مثل‌آباد» و ... گسترش یافت و کار به آنجا رسید که زمان پخش کار‌های ماندگاری مثل «پدرسالار»، «خانه سبز»، «آرایشگاه‌زیبا»، «آژانس دوستی» و ... حتی خیابان‌ها خلوت می‌شد و این مسیر ادامه داشت.

در گذر زمان، جامعه ایرانی نیز در جریان تغییرات فرهنگی، از این رهگذر بی‌نصیبب نماند و کم‌کم تغییراتی در نحوه رفتار خانواده و اعضای خانواده نسبت هم یکدیگر شکل گرفت. رسانه نیز که به‌اصطلاح مسیر خود را بر اساس خواست جامعه پیدا می‌کند، به صورت فاعل یا منفعل، تغییر کرد و این‌گونه شد که فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی که زمانی حتی در گرد هم آمدن اعضای خانواده نقش داشتند، جای خود را به آثاری دادند که مبتنی بر تنها گزینی و خلوت گزینی ساخته شده بودند.

این جریانی است که امروزه با آن مواجه هستیم. تا آنجا که به یاد دارم، آخرین سریال تلویزیونی‌ای که مبتنی بر انسجام خانوادگی شکل گرفته بود سریال «پایتخت» بود که آن هم در گذر زمان و در اپیزود‌های بعدی، به یک کار غیرخانوادگی تبدیل و از این گردونه خارج شد.

البته به نظر می‌رسد اگر قرار باشد بازگشت به مسیر تقویت خانواده‌ها دوباره در دستور کار برنامه‌سازان قرار بگیرد، این کار باید هم‌زمان با تغییرات فرهنگی در متن اجتماع باشد. البته این کار نیز به صورت دستوری امکان‌پذیر نیست و به ابزار نرم فرهنگی نیاز دارد.

ضمن آنکه نباید از نقش بی‌بدیل رسانه و تولیدات رسانه‌ای در عصر دانایی غافل شد. به‌علاوه، نباید از یاد ببریم که برنامه‌ها نیز باید منطبق بر خواست مخاطب تولید شوند و تولیدی که از این عنصر بی‌بهره باشد، نمی‌تواند با اقبال او همراه شود.