منشور اخلاقی زینبی

زینب کبری (س) پس از مادرش، فاطمه زهرا (س)، در میان زنان جهان، دانشمندی بزرگ و بی نظیر و دانای بی همتا و انسان کامل بود و در رفتار و گفتارش راهنمای بشر امروز در مسیر خوشبختی و تکامل است. امام زین العابدین (ع) عمه خویش، حضرت زینب (س)، را آگاه و دانای بی معلم دانسته و خطاب به ایشان فرموده اند: تو بحمدلله انسانی آگاه و دانشمند هستی که کسی به تو نیاموخته و درک کننده و فهمیده‌ای هستی که کسی به تو نفهمانده است (احتجاج، ج ۲، ص ۳۰۵).

در این گفتار امام سجاد (ع)، جایگاه برتر علمی زینب کبری (س) و منشأ الهی و غیربشری علم ایشان ثابت شده است. بنابراین، حضرت زینب (س) دارای «علم لدنّی» بی معلم و بی استاد بوده اند و جهانیان باید از این دانش بی کران و سودمند ایشان برخوردار بشوند و از وی پیروی کنند. رفتار و گفتار زینب کبری (س) سراسر مفید و بیدارگر و سازنده است و اصول و شاخص‌های خوشبختی و نجات و کمال را نشان می‌دهد. در اینجا فقط یک حدیث از زینب کبری (س) ذکر می‌شود.

احمدبن جعفربن سلیمان هاشمی گفته است زینب کبری (س) فرمود: هرکس بخواهد خلق خدا شفیعان وی در پیشگاه خدا باشند، پس خداوند را حمد و ستایش کند. آیا سخن خدا را نشنیدی که خداوند سخن هرکه او را بستاید و حمد کند، می‌شنود؟ پس از خدا برای قدرت او بر خودت بترس! و از او به دلیل نزدیکی اش به خودت حیا و شرم نما (اعیان الشیعه، ج ۷، ص ۱۴۰).

در این حدیث شریف حقایق زیبا و نکته‌های بسیار مهم و سودمندی نهفته است. جهان و جهانیان درحال حمد و ستایش خدا در مسیر اصلی و تکامل قرار دارند. راه رسیدن به شفاعت شفیعان در پیشگاه خدای متعال «حمد» است. حمد خدا نتیجه شناخت و اندیشه و آرمان و اراده الهی بشر است.

«حمد» معلول شناخت و بصیرت و علت سعادت و کمال انسان است؛ زیرا کسی که خدا را حمد می‌کند، به قدرت بی پایان خدا پی برده است و جهان را در محضر خدا می‌داند و او را در همه جا می‌بیند و از نافرمانی خدا می‌ترسد و از گناه حیا می‌کند. آری باور‌های توحیدی انسان و اعتقاد و ایمان وی به قدرت خداوند و حضور وی، عامل تربیت و خودسازی و رهایی از گناهان و تباهی‌ها و زشتی‌ها و پلیدی هاست.

از این  رو ، حضرت زینب کبری (س) همگان را به ترس از خدا به دلیل قدرت نامحدود او و شرم و حیا از گناه و نافرمانی خدا به دلیل قرب و نزدیکی او به انسان در سراسر جهان فراخوانده اند.

«حمد» ثنای خداست و اخص از مدح و اعم از شکر است. پس هر حمدی مدح است، اما هر مدحی حمد نیست و هر شکری حمد است، ولی هر حمدی شکر نیست (مفردات، ماده حمد، ص ۱۳۱). بنابراین، درون حمد خدا شکر الهی نهفته است و هر انسانی شکر نعمت خدا را به جا بیاورد، در راستای حمد خدای سبحان گام برمی دارد. «شکر» نیز بر سه قسم قلبی و زبانی و عملی است. پس آن شخصی شکر نعمت‌های خدا را به جا می‌آورد که هر نعمتی را فقط در آنچه خدا خواسته و به آن راضی است، به کار می‌گیرد.

نتیجه اینکه حمد خدا فقط زبانی نیست، بلکه پیوند استوار با «عمل» دارد. باتوجه به این حقیقت است که اثر حمد روشن می‌شود. بهترین خلق خدا پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) هستند و آنان به اذن خداوند قدرت شفاعت دارند و آنان انسان‌هایی را که آراسته به «حمد» خدا هستند، شفاعت خواهند کرد.

«سمع ا... لمن حمده» ذکر مستحبی است که هنگام قیام پس از رکوع و قبل از سجود گفته می‌شود. زینب کبری (س) به همین ذکر استناد و یادآوری می‌کند که خدای متعال حمد حامدان را‌ می‌شنود و حمد الهی قطعا اثر خواهد داشت و حامد از برکات حمد خویش به ویژه از شفاعت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) برخوردار خواهد شد. لزوم خوف و حیا ترس آگاهانه از خدا و حیا و شرم از نافرمانی خدا، زیربنای رشد و تکامل و سعادت است.

حضرت زینب (س) در آموزش‌های اعتقادی و اخلاقی خویش دستور بر «خوف» و «حیا» داده اند و دلیل ضرورت هریک را نیز ذکر کرده اند. دو هشدار در این حدیث وجود دارد. حضرت زینب (س) به انسان‌ها هشدار داده اند: از خدا بترسید به دلیل قدرت بی پایان پروردگار جهانیان که کاملا بر شما سیطره دارد و توانای بی همتاست.

خداوند قدرت کیفر و مجازات شما را دارد و در هرجا باشید و هرکاری بکنید، خداوند بر عقاب سریع و بلندمدت کارهایتان قادر است. درواقع در این منشور اخلاقی جاویدان زینبی، برنامه همه جانبه برای تکامل حقیقی و تحقق حیات طیبه و مدینه فاضله نهفته است.