ضرورت «وفای به وعده‌ها» در گفتار پیامبر خدا (ص)

وفای به عهد و عمل به وعده از صفات زیبا و ارزشمندی است که در قرآن و سنّت معصومان (ع) به جهانیان آموزش داده شده است و فوق‌العاده اهمیت دارد. پیامبر اکرم (ص) در گفتار خویش همگان را به وفای به عهد سفارش کرده‌اند و در رفتار نیز به عمل به وعده‌ها آراسته بودند. پیامبر اعظم حضرت محمدبن‌عبدا... (ص) فرموده‌اند: مَن کَانَ یؤمِنُ بِالله وَ الیَومِ الآخِرِ فَلیَفِ إذَا وَعَدَ. (کافی، ج ۲، ص ۳۶۴) * (تحف العقول، ص ۴۵) * (وافی، ج ۵، ص ۹۲۵) * (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۱۴۹)؛ هرکه به خدا و روز قیامت ایمان دارد پس باید هروقت وعده‌ای بدهد به آن وفا کند.

در این حدیث نبوی «وفای به وعده» شاخصه مؤمن و از لوازم ایمان معرفی شده است. انسان باایمان به وعده‌هایش وفا می‌کند. کسی که وعده می‌دهد کاری را انجام دهد یا پیامی را برساند یا سخنی بگوید، لازم است به عهد خویش و وعده خود عمل کند. مؤمن باید سَرِ قول خود باشد و به قرارش پایبند و به عهد و پیمانش وفادار بماند. به‌جای‌آوردن عهد و پیمان و نگهداری آن و پایداری به وعده خویش از صفات مؤمنان است.

پیروان پیامبر اعظم (ص) وعده عمل صالح و کار خوب و سخن خوب می‌دهند و ایمان آنان ضامن قول و قرار آن‌هاست. کسی که قرض‌الحسنه می‌گیرد و وعده می‌دهد در زمان معین پرداخت کند، باید قسط‌ها را در زمان تعیین‌شده بدهد. کسی که چیزی را نسیه می‌گیرد تا در زمان‌بندی مناسب بدهکاری‌اش را ادا کند، روا نیست در اجرای وعده‌اش کوتاهی کند. وعده‌ها باید قاطع و محکم و پایدار باشند.

«إذا وعد» در این حدیث همه‌گونه وعده و هر عهدی را شامل می‌شود. «مَن کَانَ یؤمِنُ بِالله وَ الیَومِ الآخِرِ» همه مسلمانان و مؤمنان و موحدان را فرامی‌خواند و هر مؤمنی مخاطب این هشدار پیامبر اعظم (ص) است. جمله «فَلیَف» فعل امر است و دلالت بر وجوب می‌کند، بنابراین بر اهل ایمان وفای به وعده‌ها واجب است. سستی در اجرای وعده و بی‌توجهی و بی‌اعتنایی به آن و کوتاهی عمدی در عمل به آن و رهاکردن آن جایز نیست.

انسان تا وعده‌ای نداده است آزاد است؛ ولی همین که چیزی را پذیرفت و وعده‌ای داد باید به آن وفادار باشد. کتابی را امانت می‌گیرد و وعده می‌دهد در زمان خاص برگرداند یا با کسی در زمان خاص قرار جلسه و گفتگو می‌گذارد باید به آن متعهد بماند. وعده‌ها می‌تواند شفاهی و گفتاری یا نوشتاری باشد، درهرصورت باید عهد را به پایان رساند و شرط را کامل کرد. انسان نباید زیر قول و وعده‌اش بزند. خلف وعده و عدم وفای به عهد بسیار زشت است و از رذایل اخلاقی است.

بی‌وفایی در جامعه اسلامی آثار زیان‌باری دارد اعتماد‌ها را سست می‌کند و انسان‌ها را از کار‌های خیر بازمی‌دارد و مایه آبروریزی است. وفای به عهد و پیمان، عامل پایداری نظام زندگی اجتماعی و از جمله آداب معاشرت اسلامی است. انسان به همسر یا فرزندان در خانواده و مدیر و مسئول به کارمندان یا توده مردم در محل کار و جامعه و نماینده مجلس به موکلان و دولت به مردم در کشور وعده‌ای می‌دهند باید پای وعده خویش بمانند و به عهد خود وفا کنند. وفای به عهد ضامن تصحیح روابط و سالم‌سازی معاشرت‌ها و زدودن کدورت‌ها و کاهش اختلافات و گله‌مندی‌هاست.