درخشش «ماه امت» در  قلعه خیابان مشهد

شهامت - فیضی | شهرآرانیوز؛ دلتان کدام را‌ می‌خواهد؟ غذا‌های اندونزیایی، دال پاکستان یا شیریخ افغانستان؟ از سوزن دوزی‌های دختران بلوچ تا هنر دست بانوان مالین شهر باخرز به اضافه خیلی چیز‌های دیگر که مجال فهرست کردنشان نیست، همگی اینجا جمع شده اند؛ در دومین رویداد بین المللی «ماه امت».

اجرای زنده شاعران، منقبت خوان‌ها و خوانندگانی که متناسب با حال وهوای شهر امام رئوف (ع) می‌سرایند و‌ می‌خوانند، بخش‌های دیگری است که هر شب هزاران نفر را به شهرک شهیدباهنر می‌کشاند. گفت وگوی ما با تعدادی از بازدیدکنندگان، ساکنان و دست اندرکاران این جشنواره را با چاشنی همهمه و شور جشنی متفاوت بخوانید. راستی، تا هشتم اردیبهشت و اختتامیه رویداد زمان زیادی نمانده است. برای تجربه این شادی و گرفتن یادگاری‌های رایگان از بانوان هنرمند قلعه خیابان دست بجنبانید.

اصلاح ذهنیت‌های منفی

«خیلی خوب» توصیفی است که علی گزمه از استقبال مردم برای حضور در رویداد «ماه امت» ارائه می‌کند. او چهل وچهارساله و رئیس شورای اجتماعی محله شهیدباهنر است. برنامه ریزی‌ها برای برگزاری باشکوه آن به میزبانی شهرک شهیدباهنر را مربوط به اوایل زمستان پارسال می‌داند و‌ می‌گوید: «جلسه‌های زیادی با معتمدان و شورای اجتماعی محله برگزار شد تا برای چطور برگزارکردن آن به جمع بندی برسیم. درباره ظرفیت‌های محله ازجمله خانواده شهدای محله، کارگاه‌های هنر‌های سنتی، ایستگاه‌های صلواتی برای استقبال از زائران، نخبه‌های شهرک و دیگرنقاط قوت محله مستندسازی‌هایی انجام شد.

برخی ذهنیت‌های منفی درباره این شهرک شکل گرفته است، بدون آنکه به نقاط قوتی که به گوشه‌ای از آن اشاره شد، توجهی شود. بهترین راه برای اصلاح این دیدگاه‌ها را بازدید مردم از امثال این رویداد‌ها می‌داند و‌ می‌گوید: «تاکنون استقبال از جشنواره عالی بوده است و هر شب تا ۶ هزار بازدیدکننده داشته ایم. مهمانان از مناطق گوناگون شهر می‌آیند، مثلا از سیدی، قاسم آباد، ۱۷ شهریور، طبرسی و.... هر شب با تعدادی از بازدیدکننده‌ها مصاحبه‌ می‌کنیم و نظرشان را‌ می‌پرسیم. همگی راضی بوده اند و برخی به اصلاح ذهنیت هایشان درباره این محدوده از شهر و اهالی مهربانش اذعان کرده اند. خرید از غرفه‌هایی که به همت هنرمندان محله برپا شده است، مثل سوزن دوزی بلوچی، لباس‌های سنتی، کیف دوزی چرمی و... هم خوب است و به رونق کسب وکار اهالی محله کمک می‌کند.

گزمه از بازشدن پای مسئولان به شهرک به بهانه بازدید از جشنواره «ماه امت» خبر می‌دهد؛ مثلا برخی نمایندگان مجلس و نیز یکی از مشاوران رهبر معظم انقلاب اسلامی. آن طور که‌ می‌گوید، مسئولان ضمن بازدید از غرفه ها، هنرنمایی‌ها و ظرفیت‌های عرضه شده، در جریان کمبود‌ها قرار گرفته اند و قول‌هایی برای رفع آن داده اند؛ قول‌هایی که گزمه در میان همهمه بازدیدکننده‌ها و صدای آتش بازی تأکید می‌کند که پیگیر و مطالبه گر تحقق آن خواهد بود.

جهان شهر در مقیاس کوچک

برگزاری رویداد «ماه امت» را نه یک اتفاق ساده، بلکه دارای پس زمینه‌ای فکری می‌داند. حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین علیزاده، امام جماعت مسجد و حسینیه حضرت ابوالفضل (ع) قلعه خیابان، سه سال و چند ماه است که بالای شهرنشینی را رها کرده و ساکن این محدوده شده است.

اولویت نخست او در صحبت‌های کوتاهش این است که اگر مشهد به خاطر امام رضا (ع) مشهد شده است، باید محوریت امام در همه برنامه ریزی‌ها لحاظ شود، نه اینکه جایی مثل شهرک شهیدباهنر با فاصله حدود ۱۰ کیلومتر تا حرم مطهر، یکی از نقاط حاشیه‌ای شهر شود.

او برگزاری رویداد «ماه امت» به میزبانی شهرک شهیدباهنر را نشانه واقف شدن مدیران فرهنگی به لزوم توسعه شهر به سمت شرق می‌داند و‌ می‌گوید: «این منطقه باب الورود امام رضا (ع) از سمت مرو است و قدمگاه ایشان به شمار می‌رود. از آستان قدس رضوی انتظار می‌رود برای ترویج فرهنگ رضوی به این ویژگی توجه ویژه داشته باشد و برای رونق گردشگری مذهبی با محوریت این محله، برنامه‌های گسترده، دائمی و جذاب تدارک ببیند.

حاج آقا برخلاف بعضی‌ها که فرهنگ را یکدست و تفکرات را یکسان می‌خواهند، از تلاقی فرهنگ‌ها در این محدوده به عنوان فرصت و نه تهدید یاد می‌کند و‌ می‌گوید: «می شود به شهرک شهیدباهنر به چشم جهان شهر نگاه کرد و از این فرصت برای انتقال دانش و فرهنگ اهل بیت (ع) استفاده کرد.»

او زندگی مسالمت آمیز با وجود تفاوت هایشان را در این جشنواره، عیان و روشن می‌بیند و نیم نگاهی به کمبود‌هایی می‌اندازد که به زعم او باعث شرمندگی و به دور از شاخص‌های عدالت است؛ مثلا سرانه کم فضای آموزشی و کاهش کیفیت آموزش ها، تعداد زیاد فرزندان بی شناسنامه حاصل از ازدواج مادران ایرانی با اتباع خارجی و...؛ مشکلاتی که امید می‌رود برگزاری رویداد «ماه امت» فتح بابی باشد برای دیدن آن‌ها از نمای نزدیک.

نمایش زندگی همدلانه

ایرج پایدار از برادران اهل تسنن ساکن قلعه خیابان است. ۴۵ سال دارد و سابقه سکونتش در این محدوده به سی سال پیش برمی گردد. طرف داری پروپاقرصش از دومین رویداد بین المللی «ماه امت» را وقتی بهتر متوجه می‌شوید که بدانید امشب چهارمین بار به محل رویداد آمده است تا از برنامه‌ها استفاده کند. او که در محافل قرآنی اهل تسنن منطقه، در طول ماه مبارک رمضان به عنوان مجری برنامه فعالیت داشت، از این فرصت برای تبلیغ حضور مردم در رویداد استفاده کرده است.

وقتی می‌خواهد از خوبی‌های رویداد و برگزاری اش در شهرک شهیدباهنر بگوید، ابتدا انگشت می‌گذارد روی تصور‌های منفی شکل گرفته درباره منطقه. مثلا اینکه به گمان برخی شاید امنیتش کم باشد. او‌ می‌گوید: «اکنون که مشهدی‌ها از نقاط گوناگون شهر به اینجا می‌آیند، می‌بینند آن طور‌ها که فکر می‌کردند نیست. با ساکنان منطقه ارتباط می‌گیرند و رفتار و پذیرایی هایشان را‌ می‌بینند؛ اینکه اهالی اینجا با وجود تنوع مذاهب و قومیت ها، چقدر همدلانه کنار هم زندگی می‌کنند و از مهمانانشان در این رویداد به خوبی پذیرایی می‌کنند. این هاست که ذهنیت‌ها را عوض می‌کند.»

او به باور‌های اهل سنت و محبت اهل بیت (ع) نیز این طور اشاره می‌کند: «محبت اهل بیت (ع) جزو ایمان اهل سنت است؛ کاملا واقعی و به دور از بازی‌های سیاسی. وقتی پیامبراسلام (ص) و مشی ایشان را دوست داشته باشی، اولاد و سیره اش را هم دوست داری.»

پایدار از اتحادی می‌گوید که هر روز بیشتر از قبل میان شیعیان و اهل تسنن منطقه ریشه می‌دواند و جلوه‌ای از اتحاد امت اسلامی را نشان می‌دهد، مثلا حضور برادران اهل سنت و شیعه در مساجد و محافل قرآنی یکدیگر که از یک سال وخرده‌ای پیش رونق تازه‌ای گرفته است.
ایجاد امید و باور به اینکه «از پس انجام کار‌های بزرگ برمی آییم»، ثمره دیگری است که این شهروند برای برگزاری رویداد «ماه امت» در شهرک شهیدباهنر بیان می‌کند و به استمرار برنامه‌هایی از این قبیل برای رشد منطقه و جوان‌های بااستعدادش امیدوار است.

به رسمیت شناخته شدیم

تاریخچه شهرک شهیدباهنر را مرور می‌کند؛ از همان ۴۷ سال پیش که ساکن اینجا شد. آن زمان این محدوده به قلعه خیابان شناخته می‌شد و فقر مادی و فرهنگی اش آن را شهره کرده بود. محمدتقی محمودآبادی نیم قرن سابقه سکونتش را که یک کاسه می‌کند، با اطمینان می‌گوید که شهرک شهیدباهنر در تاریخش شاهد رویدادی مثل «ماه امت» نبوده است.

این پیرمرد شصت ودوساله که از اعضای پایگاه مقاومت بسیج محله و از خادمیاران بارگاه رضوی نیز هست، با کارت انتظامات و چوب پر به دست می‌بینیم. او‌ می‌گوید: «در این رویداد از شب اول برپایی تاکنون به عشق امام رضا (ع) خدمت می‌کنم. شب اول ۳ هزار صندلی آماده کرده بودیم، اما هوا سرد بود و هزار نفر آمدند. هر شب استقبال بیشتر می‌شود و اکنون به پنج شش هزار نفر رسیده است، اما باز هم با کمبود جا روبه رو هستیم.»

او برگزاری «ماه امت» را اتفاقی مبارک برای محله می‌داند و‌ می‌گوید: «اینجا تاکنون اسمی نداشت و به رسمیت شناخته نمی‌شد. متأسفانه ذهنیت‌ها درباره محله منفی بود. ما این را دیده بودیم. اکنون با برپایی این رویداد، شهرک شهیدباهنر هم رو آمده و دیده و پذیرفته شده است.»

محمودآبادی به پیشرفت‌های مادی و معنوی منطقه پس از پیروزی انقلاب اسلامی اذعان دارد. با این حال، همچنان بر نیاز اهالی به کار‌های فرهنگی تأکید می‌کند و‌ می‌گوید: «کار فرهنگی یعنی برنامه‌هایی مثل «ماه امت» که مردم محله از گرایش‌های گوناگون مذهبی تا قومیت‌های متفاوت را متحد و هماهنگ کرده است. مردم اینجا تشنه برنامه‌هایی از این دست هستند. از اینکه مسئولان آن‌ها را دیده اند و میزبانی این رویداد را به محله آن‌ها سپرده اند، حس خوبی دارند.»

برازندگی شهرک شهیدباهنر برای میزبانی از جشنواره «ماه امت» را در توصیف او از اتحاد شیعیان و اهل تسنن منطقه می‌شنویم: «ما انسان هستیم؛ شیعه و سنی فرقی ندارد. مردم با هم سازگارند و حضور در کنار هم را پذیرفته اند.» خواسته‌ای که این شهروند بار‌ها آن را تکرار می‌کند، تغییر نام خیابان‌های این محدوده از حر به باب الرضا (ع) است تا منطقه‌ای که حضرت رضا (ع) از مرو وارد توس شده است، بیش از پیش به عطر رضوی معطر شود.

پشت صحنه‌های یک رویداد

پیشنهاد برگزاری جشنواره «ماه امت» در شهرک شهیدباهنر به سادگی تصویب و اجرا شد؟ نه، این طور نبود. محمد غلامی، فعال اجتماعی محله، دل پری دارد از مخالفت‌ها برای برگزاری رویدادی که نخستین بار چهره‌ای متفاوت از شهرک شهیدباهنر را پیش چشم مردم مشهد و کشور گذاشته است.

این عضو شورای اجتماعی محله که در جلسات هماهنگی رویداد «ماه امت» حاضر بوده است، می‌گوید: «خیلی‌ها مخالف بودند. می‌گفتند هزینه‌هایی که اینجا می‌شود، صرف بسته‌های غذایی برای نیازمندان، اشتغال و این طور چیز‌ها شود. می‌گفتند این هزینه کردن‌ها اسراف است! ایراد‌هایی که به برپایی جشنواره وارد می‌کردند، از نظر من نابجا بود. چون این مخارج یک پنجم هزینه‌ها برای فلان رویداد هنری است که چندی پیش برگزار شد و حتی به اندازه یک ساعت از شور و نشاط «ماه امت» را نداشت و هیچ کس هم درباره هزینه‌های گزافش حرفی نزد.»

او مخالفت‌هایی از این دست برای برپایی دومین جشنواره بین المللی «ماه امت» را ناشی از نگاه‌های سطحی به منطقه و نیاز‌های اهالی اش می‌داند: «شهرک شهیدباهنر محل حضور بزرگوارانی شده است که به دنبال جمع کردن رأی هستند. رزومه کاری شان شده است دادن بسته معیشتی با برچسب محرومیت زدایی و ایده‌های ازرده خارج و بودجه تلف کن برای به اصطلاح اشتغال زایی. امسال پیش از برگزاری رویداد «ماه امت» هم بنا بود این رویه تکرار شود، اما خوشبختانه نشد. به جای آن، رویدادی برگزار شد که نام شهرک شهیدباهنر را با عزت و بدون جلب ترحم، در رسانه‌ها مطرح کرد.» غلامی از فعالیت‌های رسانه‌ای درباره محله شهرک شهیدباهنر که موجب ایجاد تصویری خشن و بزهکار در ذهن مخاطب شده است، گله دارد.

به نظر این عضو شورای اجتماعی محله، رفتار غیرکارشناسی برخی مسئولان در دوره‌های مختلف نیز به این منفی بافی‌ها و سیاه نمایی‌ها دامن زده است. روی دیگر انتقاد‌های او قدردانی از کسانی است که مجاهدانه و بدون برجسته کردن اسم و رسمشان، سختی‌های این حرکت نو در محله شهرک شهیدباهنر را به جان خریدند، به امید تغییر نگاه‌ها به این محدوده و مردمان نجیبش.