تفاوت نگاه تماشاگران با داوران

شکیبا افخمی‌راد _ یکی از جایزه‌های مهمی که هرساله در جشنواره فیلم فجر اهدا می‌شود، می‌توان سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران دانست؛ جایزه‌ای که در شانزدهمین دوره فیلم فجر در سال۱۳۷۶ به این جشنواره اضافه شد و برنده آن نیز ازطریق رای‌گیری میان تماشاگران جشنواره فیلم فجر در هر دوره انتخاب می‌شود.

 

اهمیت کسب این جایزه در طول سال‌ها بیشتر شد، به‌طوری‌که این روز‌ها بسیاری از سینماگران آن را حتی مهم‌تر از جایزه بهترین فیلم هیئت داوران می‌دانند و براین باورند که کسب آن می‌تواند بر فروش فیلم آن‌ها در اکران‌های عمومی تاثیر مثبت بگذارد.

 

نکته جالب توجهی که در این بین وجود دارد، تفاوت میان فیلم برگزیده تماشاگران با فیلم منتخب هیئت داوران در ادوار مختلف جشنواره بوده است. در طول ۲۱ دوره جشنواره فیلم فجر، تنها در چهار دوره مردم و هیئت داوران هم‌نظر بوده‌اند و بار‌ها دیده شده است در جایی که بسیاری از کارگردانان به چشم هیئت داوران نیامده‌اند، با اقبال تماشاگران روبه‌رو شده‌اند.

 

در گزارش پیش رو باتوجه‌به آغاز سی‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر، پرونده کارگردانانی را که در طول دوره‌های مختلف، توانسته‌اند این سیمرغ را از آن خود کنند مرورکرده‌ایم.

محبوب، میان مردم و داوران
ابراهیم حاتمی‌کیا جزو رکوردداران بخش سیمرغ مردمی جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شود. او در همان دوره اولی که سیمرغ مردمی به جشنواره اضافه شد، توانست این سیمرغ را با فیلم «آژانس شیشه‌ای» از آن خود کند. حاتمی‌کیا در دوره‌های بیستم و بیست‌وهشتم نیز با فیلم‌های «ارتفاع پست» و «به رنگ ارغوان» توانست کسب این جایزه را تکرار کند تا درمجموع با سه سیمرغ، یکی از رکوردداران این بخش باشد.

 

همچنین «آژانس شیشه‌ای» و «به رنگ ارغوان» این کارگردان در دوره‌هایی که در جشنواره اکران شدند، توانستند عنوان بهترین فیلم از نگاه هیئت داوران را از آن خود کنند. به این ترتیب، می‌توان از حاتمی‌کیا به‌عنوان کارگردانی یاد کرد که با آثارش هم مردم و هم داوران را می‌تواند راضی کند.

 

او در سال‌های اخیر با فیلم‌های «بادیگارد» و «به‌وقت شام» نتوانست این موفقیت‌ها را تکرار کند، با این حال طرفداران این کارگردان، چشم امیدشان را به جدیدترین ساخته او با نام «خروج» بسته‌اند. شاید این فیلم در جشنواره امسال بتواند حاتمی‌کیا را به دوران اوجش بازگرداند.

کارگردان پرطرفدار
اصغر فرهادی، تنها کارگردان ایرانی برنده جایزه اسکار، نیز تا امروز سه‌بار توانسته است جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند. او در دوره بیست‌وچهارم و در جایی که اقبال هیئت داوران به فیلم «به نام پدر» حاتمی‌کیا بود، با فیلم «چهارشنبه‌سوری» توانست نظر مردم را جلب کند و سیمرغ تماشاگران را به‌دست آورد. در دوره بیست‌وهفتم نیز هرچند اصغر فرهادی با فیلم «درباره الی» نتوانست جایزه بهترین فیلم و فیلم‌نامه را از آن خود کند، تماشاچیان فیلم او را به فیلم‌هایی، چون «تردید» و «زادبوم» که محبوب هیئت داوران بودند، ترجیح دادند.

 

فرهادی در دوره بیست‌ونهم و آخرین‌باری که در جشنواره فیلم فجر حضور داشت، بار دیگر توانست سیمرغ تماشاگران را از آن خود کند. او در این دوره با فیلم «جدایی نادر از سیمین»، سیمرغ مردمی را شکار کرد؛ فیلمی که اولین اسکار را برای ایران به ارمغان آورد.

کامیابی در ۲ سال متوالی
کمال تبریزی دیگر کارگردانی است که در سه دوره جشنواره، سیمرغ نگاه تماشاگران را به‌دست آورده و تنها کارگردانی است که این جایزه را در دو سال متوالی از آن خود کرده است.

 

او در دوره بیست‌ویکم با فیلم «فرش باد» و یک سال بعد در دوره بیست‌ودوم با فیلم جنجالی «مارمولک»، توانست نظر مردم را جلب کند و سیمرغ بخش مردمی را به‌دست آورد. «مارمولک» تبریزی را همچنین می‌توان رکورددار بیشترین میزان رای مثبت تماشاگران دانست. این فیلم با وجود رقبای قدری، چون «مهمان مامان» داریوش مهرجویی، «شهر زیبا»‌ی اصغر فرهادی، «شمعی در باد» پوران درخشنده و «دوئل» احمدرضا درویش، ۹۳ درصد آرای مردم را از آن خود کرد و با اختلافی زیاد، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد.

 

همچنین در دوره بیست‌وششم و در جایی که «به همین سادگی» رضا میرکریمی بهترین فیلم جشنواره انتخاب شده بود، تبریزی توانست برای سومین‌بار و این‌بار با فیلم «همیشه پای یک زن درمیان است»، سیمرغ مردمی جشنواره را از آن خود کند و سیمرغ‌هایش در این بخش را به عدد سه برساند.

شانس کسب سومین سیمرغ
مجید مجیدی نیز تا امروز دوبار توانسته است نظر مخاطبان جشنواره فیلم فجر را جلب کند و سیمرغ تماشاگران را به‌دست آورد. او در دوره هفدهم با «رنگ خدا» توانست فیلم‌هایی، چون «مصائب شیرین»، «قرمز»، «دو زن» و همچنین فیلم «هیوا» ساخته رسول ملاقلی‌پور که دو جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلم آن سال را از آن خود کرده بود، پشت‌سر بگذارد و سیمرغ مردمی جشنواره را بر شانه‌های خود بنشاند. مجیدی شش سال بعد و در دوره بیست‌وسوم با «بید مجنون»، کسب این جایزه را تکرار کرد.

 

این کارگردان امسال نیز با «خورشید»، شانس گرفتن سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را دارد؛ فیلمی با حضور جواد عزتی، طناز طباطبایی و علی نصیریان که درباره کودکان کار است و به‌نوعی بازگشت مجیدی به سینمای اجتماعی محسوب می‌شود.

جوان‌ترین کارگردان
سعید روستایی جوان‌ترین کارگردانی است که سیمرغ نگاه تماشاگران را تا امروز نه یک‌بار بلکه برای دوبار و با هر دو ساخته خود، به‌دست آورده است. او در سی‌وچهارمین دوره جشنواره فیلم در سال ۹۴ با «ابد و یک‌روز» ضمن آنکه بسیاری از جوایز بخش اصلی ازجمله بهترین فیلم‌نامه و بهترین کارگردانی را از آن خود کرد، سیمرغ تماشاگران را نیز به‌دست آورد. سه سال بعد و در دوره سی‌وهفتم، روستایی با فیلم دوم خود، «متری شیش‌ونیم»، در جشنواره فجر حاضر شد.

 

هرچند فیلم دوم این کارگردان آن‌چنان توجه هیئت داوران را به خود جلب نکرد، توانست بالاتر از فیلم‌های «سرخ‌پوست»، «تختی» و «شبی که ماه کامل شد» بایستد و عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند. با دو حضور در جشنواره و دوبار کسب سیمرغ مردمی، می‌توان از روستایی به‌عنوان یکی از کارگردانان موفق در بخش مردمی جشنواره یاد کرد.

کارگردان خراسانی برنده سیمرغ
ابوالحسن داوودی جزو کارگردانان موفق خراسانی است که کارنامه پذیرفته‌شده‌ای در ادوار گذشته جشنواره فیلم فجر از خود به جای گذاشته است، اما اوج موفقیت او را شاید بتوان در دوره سی‌وسوم جشنواره و با کارگردانی «رخ دیوانه» دانست. «رخ دیوانه» در این دوره در ۱۰ رشته نامزد دریافت جایزه شد و درنهایت توانست چهار سیمرغ ازجمله سیمرغ بهترین کارگردانی و بهترین فیلم را از آن خود کند؛ البته سیمرغ‌های «رخ دیوانه» با کسب سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران، به عدد پنج رسید تا فیلم داوودی جزو معدود فیلم‌هایی باشد که هم‌زمان توانسته است نظر هیئت داوران و مردم را جلب کند. «رخ دیوانه» آخرین حضور کارگردان خراسانی سینما تا به امروز در جشنواره فجر نیز محسوب می‌شود؛ کارگردانی که بعد از «رخ دیوانه»، فیلم «هزارپا» -پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران- را ساخت.

مروری بر دیگر کارگردانانی که جایزه مردمی به‌دست آوردند
اگر بخواهیم از دیگر کارگردانانی که در دوره‌های گذشته توانسته‌اند سیمرغ نگاه تماشاگران را از آن خود کنند یاد کنیم، می‌توانیم به خسرو سینایی و احمدرضا درویش که به‌طور مشترک این جایزه را به‌ترتیب برای فیلم‌های «عروس آتش» و «متولد ماه مهر» کسب کردند، اشاره کنیم.

در دوره نوزدهم نیز که اقبال هیئت داوران به فیلم «باران» مجید مجیدی بود، مردم «سگ‌کشی» بهرام بیضایی را به‌عنوان بهترین فیلم انتخاب کردند. همچنین در دوره بیست‌وپنجم جشنواره فیلم فجر در جایی که فیلم «سنتوری» داریوش مهرجویی حتی در سه بخش بهترین کارگردانی، فیلم‌نامه و فیلم نامزد دریافت سیمرغ نشده بود، با جلب نظر تماشاگران توانست سیمرغ مردمی را درکنار «اخراجی‌ها»‌ی مسعود ده‌نمکی از آن خود کند.

از دیگر کارگردانانی که تا به امروز موفق به کسب این جایزه شده‌اند، می‌توان به حمید نعمت‌الله برای فیلم «بی‌پولی»، پیمان معادی برای فیلم «برف روی کاج‌ها»، مازیار میری برای «حوض نقاشی»، پوران درخشنده برای «هیس، دختران فریاد نمی‌زنند»، هومن سیدی برای «مغز‌های کوچک زنگ‌زده»، نرگس آبیار با فیلم «شیار ۱۴۳» به‌صورت مشترک با فیلم «خط ویژه» مصطفی کیایی، و محمدحسین مهدویان برای فیلم «ماجرای نیم‌روز» اشاره کرد.

 

مهدویان نیز جزو کارگردانانی است که فیلمش هم‌زمان هم از نظر مردم و هم از دیدگاه داوران توانسته است بهترین فیلم انتخاب شود. او امسال با فیلم «درخت گردو»، شانس گرفتن سیمرغ مردمی از جشنواره فیلم فجر را دارد.