قاب شکسته

علی کاوه، عکاس پیشکسوت ایرانی، اکنون در آستانه هشتادسالگی قرار دارد. عکاسی که لحظات زیادی را طی چهاردهه گذشته از اتفاقات مختلف در ایران ثبت کرده است، اما شاخص‌ترین عکس‌های وی گره خورده است با نام امام خمینی (ره)؛ که به‌طور اخص می‌توان این عکس‌ها را در سه دسته یا سه زمان تاریخی قرار داد.

اولی عکس‌هایی از روز ورود امام خمینی (ره) به بهشت زهرا (س) در ۱۲‌بهمن سال ۵۷ است. دومی پرتره مشهوری از ایشان است که روی اسکناس صد‌تومانی و هزارتومانی چاپ شده است؛ و در نهایت عکس‌های او از مراسم تشییع پیکر امام خمینی (ره) در بهشت زهرا (س) است.

در میان عکس‌های متفاوتی که کاوه از آن لحظات مهم و آشوبناک ثبت کرده است عکس معروف به «قاب شکسته» بسیار دیده و منتشر شد.

عکس لحظه دست کشیدن مردم عزادار به قابی از تصویر امام خمینی (ره) است. از این لحظه عکس‌های دیگری هم عکاسان دیگر ثبت کرده‌اند، اما در این میان عکس علی کاوه مورد اقبال عوام‌و‌خواص قرار گرفت.

دلیل این ماندگاری هم قوت چند وجهی عکس است. در وهله اول ترکیب‌بندی و زیبایی‌شناسی بصری عکس، چشم بیننده از هر سمت عکس که وارد کادر می‌شود شکل دوار صورت آدم‌ها و دست‌ها، آن را به‌سرعت هدایت می‌کنند به مرکز عکس، جایی که قابی کوچک با دست‌ها نگه داشته شده است.

نور خورشید به دلیل موقعیت قاب، پرتره امام (ره) را روشن‌تر کرده است و همین موضوع باعث تأکید بصری بیشتر روی قاب شده است. اما در لایه بعدی خوانش عکس، هم‌سطح با ترکیب‌بندی، این وجه روایی قوی عکس است که آن را شاخص می‌کند.

ازدحام فشرده‌ای از پرتره آدم‌ها که حلقه زده‌اند در طواف یک قاب کوچک. آن‌ها عزادارانی هستند که احساس غمگینی یا استیصالشان به‌صورت واضح در صورتشان پیداست. این احساس با دستشان هدایت شده است به سمت عکس. آن‌ها دستشان را رسانده‌اند به قاب و چنگ انداخته‌اند به اطراف آن. قاب، اما شیشه‌اش ترک خورده است. همین تصویر و تفصیل برش‌خورده تمام بار معنایی و دراماتیک آن روز خاص و جو حاصل از فقدان امام خمینی (ره) را به طور کامل به دوش می‌کشد.