ناایمن‌ها همچنان در مشهد حادثه می‌آفرینند

شهرآرانیوز | ابوعطا-کوچک‌زاده دیروز نمای یک هتل‌آپارتمان در میدان بیت‌المقدس (فلکه آب) مشهد در شدیدترین حالت ممکن آتش گرفت و امدادگران پیش از سرایت آتش به ساختمان‌های مجاور و همچنین بدنه ساختمان، آن را خاموش کردند.

حادثه‌ای که یادآور آتش‌سوزی برج هجده‌طبقه سلمان در بیستم تیرماه ۱۳۹۵ بود، حادثه‌ای که اگر جدی گرفته می‌شد و پایتخت‌نشینان نیز فقط نظاره‌گر آن نبودند، شاید پلاسکویی نمی‌سوخت و فرونمی‌ریخت. البته در روز‌های گذشته قبل از سوختن این هتل آپارتمان یک ساختمان دیگر نیز در مشهد پلمب شد- هر چند گفته می‌شود مالکش بدون توجه به مشکلات قانونی فک پلمب کرده است- که شایعاتی مبنی بر ناایمن‌بودن این برج در فضای مجازی منتشر شد.

دو حادثه مهمی که روز‌های گذشته در مشهد اتفاق افتاد، خاطرات تلخ حوادث سختی همچون سوختن و فروریختن برج‌های پلاسکو، متروپل آبادان یا آتش‌سوزی درمانگاه سینا اطهر در تهران را دوباره زنده کرد و همین بهانه‌ای شد تا به‌سراغ چند نمونه از بازار‌ها و مجتمع‌های دوازده‌گانه‌ای برویم که شهردار وقت مشهد در سال ۱۳۹۹ نام آن‌ها را رسانه‌ای کرد و از آن‌ها به‌عنوان ساختمان‌های ناایمن یاد کرد.

هر چند براساس آمار آتش‌نشانی این ساختمان‌ها در حال حاضر تعدادشان به ۱۲۴ عدد رسیده است و ایمنی آن‌ها نیاز به اراده‌ای جدی‌تر از سوی مالکان و مسئولان شهر دارد تا از وقوع حوادث سخت جلوگیری شود. برای اینکه مشخص شود تاکنون برای ایمنی این ساختمان‌ها چه اتفاق‌هایی افتاده و چه کار‌هایی باید برای آن‌ها بشود، به سراغ برخی مدیران و کسبه همین ساختمان‌ها و البته مدیرعامل آتش‌نشانی مشهد رفتیم که ماحصلش را در ادامه می‌خوانید.

علت پلمب ساختمان در مشهد، نقص ایمنی نبود

سرپرست آتش‌نشانی مشهد دیروز به اولین پرسشی که پاسخ داد، مربوط به ساختمان تجاری پلمب شده در مشهد بود که درباره علت پلمب، بیان کرد: پس از بازدید کارشناسان آتش‌نشانی از ساختمان تازه‌تأسیس، نواقصی در حوزه ایمنی مشاهده شد که موضوع برای رفع مشکلات به مسئولان این ساختمان تجاری اعلام شد، اما اینکه علت پلمب صورت‌گرفته را ناایمن‌بودن ساختمان دانسته‌اند، اشتباه است و علت اصلی نداشتن پایان‌کار است.

حمیدرضا کافی‌نیا که پیش‌تر نیز از ثبت ۱۲۴ ساختمان ناایمن در سامانه منتاک خبر داده بود، این‌بار اعلام کرد که تمام این ساختمان‌ها تجاری هستند و افزود: البته این تعداد تمام ساختمان‌های ناایمن مشهد نیست، چون ما امکان بازدید از تمام ساختمان‌های مشهد را نداریم.

وی با بیان اینکه مهم‌ترین نواقص موجود، کمبود یا نقص در سامانه‌های اعلام و اطفای حریق و معماری ساختمان‌هاست گفت: در این میان گذشته از تجهیزات، ساختمان‌ها از لحاظ سازه و استحکام بنا نیز بررسی می‌شوند.

کافی‌نیا در ادامه از ساختمان‌هایی در شهر با عنوان قدیمی و بزرگ نام برد که پای کار ایمن‌سازی نمی‌آیند و تصریح کرد: مجتمع‌های تجاری و مسکونی بزرگی در شهر داریم که تعدادشان زیاد است، اما با این توجیه که اگر قرار بر ایمنی باشد باید اینجا را تعطیل کنند و مثلا صد مغازه‌دار از کار می‌افتند و اینکه مجبورند برای نصب سامانه‌های اطفای حریق هزینه کنند، پای کار نمی‌آیند.

بازار‌هایی که رونق گذشته را ندارند

بازار روس‌هایی که نه رونق دارد، نه ایمنی

بازار حکیم جزو بازار‌های پرآوازه مشهدی‌ها در روزگاری نه‌چندان دور است که هم‌زمان با احداث چندین بازار دیگر در مشهد در اوایل دهه ۶۰ ساخته شده است. بازاری در مرکز شهر مشهد و در مجاورت میدان شهدا که اجناس روسی و فروشندگان روسی‌اش آن را به بازار روس‌ها معروف کرد. گرچه سال‌هاست دیگر نه اثری از اجناس روسی باقی‌مانده و نه از آمدوشد زائران و مجاوران خبری هست.

حالا با ورود به این مجموعه تجاری چهارطبقه که ۱۳۰ مغازه دارد، انگار وارد یک مجموعه تاریخی رنگ ورورفته شده‌اید که فقط معماری زیبای سقف‌هایش نظرتان را جلب می‌کند؛ گرچه همین معماری در فضای تاریکی که خالی‌بودن مغازه‌های طبقات منفی و بالایی به وجود آورده، ترسناک به نظر می‌رسد. جالب اینجاست که همین مغازه‌های خالی در طبقات منفی یک و دو، زمانی بسیار پربازدید بود و حتما مردم به آن‌ها سر می‌زدند، چون می‌دانستند اجناس خوش‌قیمت و جذابی در انتظارشان است.

درهرصورت این بنا همچنان روی پا ایستاده و مردم هم در آن آمدوشد دارند، اگر چه کاسبان قدیمی بازار معتقدند که بنا بسیار محکم ساخته شده است، اما در بحث ایمنی اصلا نمی‌توان به آن خوش‌بین بود. یکی از کسبه بازار که صاحب ملک هم هست، می‌گوید: ساختار قدیمی این بنا در ابتدا به‌گونه‌ای بود که نیازی به تجهیزات ایمنی نداشت و اصلا آن زمان از سوی ارگان‌هایی مانند شهرداری و آتش‌نشانی چنین مطالبه‌ای صورت نمی‌گرفت.

او اضافه می‌کند: پس از کرونا، سیم و کابل‌های اضافه را جمع کردند و کپسول‌های آتش‌نشانی هم به‌طور پراکنده به مجموعه اضافه شد. ما هم می‌دانیم سن بنا افزایش‌یافته و حالا باید برای ایمنی‌اش فکری کرد، اما تجهیزات دیگری به‌عنوان خبررسان نداریم. از طرفی آن‌قدر فروشمان کم است که امکان هزینه‌کردن برای تجهیزات ایمنی را نداریم.

در ادامه حتما بخوانید توصیه‌هایی برای ایمن‌تر کردن تراس و پشت بام منازل

آستان قدس زیر بار نمی‌رود

حرف کسبه بازار مرکزی مشهد در چهارراه شهدا نیز شباهت زیادی به صحبت‌های کسبه بازار حکیم دارد. این بازار چندهزارمتری هم که در سال ۱۳۶۴ تأسیس شده، در زمان خودش محکم ساخته شده است، اما اینجا هم دچار نقص ایمنی است، یعنی به سیستم‌های اعلام و اطفای حریق مجهز نیست. فقط برخی مغازه‌ها کپسول آتش‌نشانی دارند که سال گذشته خریداری شده است، البته کسبه می‌گویند که این بازار پس از کرونا، اخطاریه پلمب برای نقص ایمنی گرفته است، اما با رایزنی این موضوع اتفاق نیفتاده است.

این مجموعه تجاری سه‌طبقه که بیش از چهارصد پلاک دارد، بسیار پررونق‌تر از بازار حکیم است، هرچند ویژگی معماری خاصی ندارد. البته با ورود به آن می‌توان احساس کرد که به یک بازار فعال با استاندارد‌های معمولی وارد شده‌ای. نور مناسب، تهویه و سقفی که چند سال پیش به همت خود کسبه، روی مغازه‌ها را پوشانده است.

اما آن‌طور که یکی از اعضای هیئت‌امنای این بازار قدیمی می‌گوید، صاحب اصلی مجموعه آستان قدس رضوی است و فروشندگان، سرقفلی‌ها را در اختیار دارند. البته به گفته این فروشنده قدیمی مهم‌تر از بحث ایمنی، به‌روزرسانی تأسیسات این مجموعه است که پس از چهل‌سال دچار مشکل جدی شده است و هر روز در بخشی از مجتمع خرابی دارند. او می‌گوید: همین معایب در تأسیسات ساختمان باعث شده که قبض‌های چند ده‌میلیونی آب برای آن‌ها صادر شود.

او ادامه می‌دهد: برای تجهیز ایمنی مجموعه به سیستم اعلام و اطفای حریق، باید خود کسبه هزینه کنند. اما این هماهنگی و همدلی بین مغازه‌داران وجود ندارد و زیر بار تأمین هزینه‌ها نمی‌روند و در این زمینه با آستان قدس اختلافاتی دارند.

پلاسکو دوم اینجاست!

پس از حادثه پلاسکو، شاید بیشتر از هر مجموعه تجاری قدیمی در مشهد، موارد ایمنی در مجتمع زیست‌خاور مورد هجمه قرار گرفت. به‌طوری که نام پلاسکو دوم را به آن دادند. مجموعه‌ای که البته یک طبقه از پلاسکو بلندتر است. مجتمع زیست خاور در هجده‌طبقه بالا رفته است. چهارده‌طبقه مسکونی، تجاری و اداری با ۱۹۰ پلاک و چهار طبقه‌اش هم با ۶۹۰ مغازه، تجاری است.

دو طبقه منفی و دوطبقه روی آن. یکی از کسبه قدیمی بازار که خود در آنجا صاحب ملک است، می‌گوید: تمام چیز‌هایی که درباره ایمنی این ساختمان بیان می‌شود، شایعاتی است برای کم‌کردن رونق اینجا. مثلا وقتی الماس شرق را ساختند گفتند زیست خاور ترک‌خورده است و می‌ریزد. پاساژ فردوسی را که ساختند، طور دیگری شایعه کردند تا زائران را بترسانند. رقیبان همیشه قصد تخریب چهره این بازار را داشته‌اند.

او مدعی است که این مجموعه را مهندسان آلمانی ساخته‌اند و بسیار مستحکم است. البته از پارسال بحث ایمنی این مجموعه به‌طورجدی دنبال شده است و کسبه هم پای کار آمده‌اند، به‌طوری که با همکاری سازمان آتش‌نشانی شرکتی معرفی و برای تجهیزات ایمنی با آن قرارداد بسته شده است.

با نگاهی به تاریخچه زیست‌خاور می‌توان دریافت که این مجموعه روی بافت کشاورزی و زراعی الندشت ساخته شده است. زمین‌هایی که در معرض حرکت قنات‌ها هم بوده است، بنابراین خاک نرم و پوکی داشته که به‌مرور موجب نشست این ساختمان هم شد، اما گفته می‌شود که برای برطرف‌کردنش بتن تزریق کرده‌اند.

داستان پرپیچ‌وخم یک بازار ۵۰ ساله

سال ۱۳۵۴ با آخرین امکانات روز ساخته می‌شود. حتی برای این بازار که مدرن‌ترین بازار آن روز‌های مشهد بود، اسپرینکلر نصب می‌شود، چیزی که تا آن‌زمان کمتر کسی نمونه‌اش را در مشهد دیده بود. بازار رضای مشهد خیلی زود سرزبان‌ها می‌افتد و زائران بیشتر از آن استقبال می‌کنند، بازاری که با وجود گذشت نزدیک به نیم‌قرن، همچنان محل رفت و آمد زائران است. اما در سال ۱۳۹۹ که نامش جزو ساختمان‌های دوازده‌گانه ناایمن معرفی شد، رفت‌وآمد مسئولان برای رفع مشکلات مربوط به ایمنی هم افزایش یافت.

برای پی بردن به آنچه بازار رضا دارد و ندارد، سراغ علی روزنامه‌چی، مدیر اجرایی بازار رضا را گرفتیم و این‌گونه شنیدیم که این بازار از قدیم سیستم اطفای حریق داشته و هر مغازه به‌طور جداگانه اسپرینکلر داشته است. اما سال ۱۳۶۰ در زمان جنگ از مسئولان این بازار خواسته می‌شود تا پمپ‌های اطفا را برای پالایشگاه نفت هویزه که به شدت نیازمند آن‌ها بوده است، به امانت بدهند که پمپ‌ها به خوزستان ارسال می‌شود.

اما بعد از جنگ با وجود پیگیری‌های زیاد، هیچ‌گاه پمپ‌ها بازنمی‌گردند آن هم با این عنوان که خیلی‌هایشان منهدم یا داغان شده است. هرچند پمپ‌ها هیچ‌گاه بازنمی‌گردد، اما یک استخر بزرگ آب از آن‌زمان بلااستفاده به یادگار می‌ماند. تا اینکه دوازده سال قبل مسئولان وقت آتش‌نشانی، برای رفع نواقص ایمنی بازار پیشنهاد ایجاد یک ایستگاه را می‌دهند که درنهایت همان مکان استخر برای ایستگاه انتخاب می‌شود و همین حالا ایستگاه ۲۴ آتش‌نشانی در آنجا وجود دارد.

بعد از ساختن ایستگاه، مسئولان گفتند برای این بازار دیگر مشکلی پیش نمی‌آید و بازار زیرپوشش این ایستگاه قرار گرفته است. همه چیز درست پیش می‌رود تا اینکه مسئولان عوض شده و قدیمی‌ها بازنشسته می‌شوند. مسئولان جدید دوباره اعلام می‌کنند که باید سیستم اطفا داشته باشید، برای رفع نقص تاکنون ۱۴۰ کپسول ۶، ۱۲ و ۲۰ و ۵۰ کیلویی در بازار نصب شده است.

شهرداری برای ایمنی این بازار جلسه می‌گذارد و معاون دادستان برای بازدید می‌آید و دوباره صحبت از نصب اسپرینکلر می‌شود که با وجود بالکن مغازه‌ها، وجود سقف‌های کوتاه و از سویی پوشاندن سقف از سوی بسیاری از واحد‌ها این اقدام شدنی نبوده است. هم‌اکنون امکان بازسازی بازار از صفر وجود ندارد، چون متولی آستان قدس است و آن‌ها کار‌های زیربنایی را انجام می‌دهند.

کار‌های خدماتی با هیئت مدیره است. با این حال بازسازی از بازار ششم آغاز شده و در طبقه بالای بازار نیز انجام شده است که البته بیشتر زیباسازی است و دوربین‌های مداربسته نصب شده است. باوجوداین الان سامانه اعلام حریق در دوازده اتاق برق این بازار فعال است و در بازاری با ۱۶۷۰ واحد، تاکنون اتفاق خاصی نیفتاده است. اگر آتش‌سوزی کوچکی هم بوده بلافاصله با کپسول مهار شده است. این‌ها همه موجب شده تا این بازار همچنان نتواند گواهی ایمنی از آتش‌نشانی را دریافت کند.