تربیت صحیح کودکان با توسل به صبر و بهره‌مندی از سیره ائمه‌اطهار (ع)| صبر از من، نعمت از تو

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ آن‌ها که امانت دارند، می‌دانند که نگهداری از مال امانی، چقدر سخت و دشوار است. دلشوره اینکه این مال از دست برود یا آسیبی ببیند و فرداروز که صاحبش آمد، چه کنیم و چطور جوابش را بدهیم، بار سنگینی است که تحملش را هر فردی ندارد و امتحانی است که همه از پسش برنمی‌آیند.

فرزندان نیز به امانت تعبیر شده‌اند و شاید به همین دلیل است که فرزند برای پدر و مادر هم نعمت است و هم امتحان؛ امتحانی برای امانت‌داری در نزد پروردگار و امانتی که طبق آموزه‌های اسلامی، خداوند به ما سپرده و مسئولیتش را برعهده ما گذاشته است تا او را با تربیت شایسته به بهترین منزل‌ها برسانیم.

لازمه تربیت صحیح کودک، یاری گرفتن از قرآن کریم و احادیث و رعایت موازین اسلامی است. روش اسلام در تربیت کودک، محبت و پند و نصیحت توأم با مدارا و احتیاط است که باید درعین‌حال دلنشین و مؤثر باشد. در تربیت اسلامی، زیاده‌روی دیده نمی‌شود و توسل به صبر و بهره‌مندی از سیره ائمه اطهار (ع)، دو کلید راهگشا در این مسیر است. برای دانستن بیشتر در این‌باره، پای منبر بزرگان نشسته‌ایم.

فرزند، امانت خداوند است

پدر حکیم، یعنی کسی که معنای زندگی را فهمیده، راه و روش درست زندگی را دانسته است و دارای مهربانی، محبت، آرامش و دلسوزی است. پدر حکیم دو موضوع را برای فرزندانش تأمین می‌کند: معیشت دنیا و معیشت آخرت. تمام توجه چنین پدری، هیچ‌گاه متوجه معیشت دنیایی فرزندش نیست. او، چون حکیم، دانا و آگاه است، می‌داند که دنیا مقدمه آخرت است. می‌داند «اَلدُّنیا مَزْرَعَه الآخِره». همچنین می‌داند این نهالی که به نام فرزند است، باید در همین دنیا در حد خودش به شجره طیبه تبدیل شود و فردای قیامت در «جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ» مقیم شود.

این نگاه یک پدر حکیم، دلسوز و دانا به فرزندش است. این پدر طبق آیات و روایات، می‌داند که فرزند امانت‌ا... است. خودش امین خداست و می‌فهمد چگونه باید با این امانت معامله کند تا فردای قیامت آن را سالم به صاحبش برگرداند. او می‌داند که پروردگار عالم امر فرموده و فرمان داده است: «إِنَّ ا... یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا؛ امانتی که پیش شماست، سالم و بی‌عیب به صاحب و اهلش برگردانید». (آیه ۸۵ سوره نسا).
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاریان (۷/۲/۱۴۰۰)

مهم‌ترین رفتار پدر و مادر در تربیت، صبر است

مهم‌ترین رفتار پدر و مادر که روی بچه‌ها اثر می‌گذارد، قدرت تحمل مشکلات یا همان «صبر» است؛ اینکه بتوانند دندان روی جگر بگذارند و درد را تحمل کنند؛ هر نوع دردی که باشد. شما کار خوب بکنی و بگویی من این کار را دوست دارم، این راهنمای خوبی برای بچه‌ها نیست. مادر‌های محترم هروقت عصبانی شدند، هرچه از دهانشان درآمد، نگویند. اگر جلوی بچه‌ات عصبی شدی و دندان روی جگر نگذاشتی، بچه‌ات نابود می‌شود.

با همین یک دانه عیب، بچه نابود می‌شود؛ زیرا هیچ عیبی مثل بی‌صبری و هیچ خوبی‌ای مثل صبر نیست. وقتی بچه می‌فهمد مامان غمگین شده است، اما لبخند می‌زند و می‌گوید عیب ندارد یا تحمل بابا را می‌بیند و می‌داند بابا دارد زجر می‌کشد، اما بازهم باادب برخورد می‌کند، دندان روی جگر گذاشتن را یاد می‌گیرد و جرعه صبر را با رنج می‌نوشد! اصلا درجا ۱۰ سال بزرگ می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین پناهیان (۳/۴/۱۴۰۰)

رسیدگی به دنیای مادی بچه‌ها، مهربانی نیست

دوست داشتن فرزندان فقط به خرید کفش و لباس و تأمین مایحتاج مادی آن‌ها نیست، بلکه محبت به فرزندان در دین، باور کردن آن‌هاست. حضرت زهرا (س)، چون فرزندان خود را دوست داشتند، آن‌ها را عصر شب قدر می‌خواباندند و شب‌هنگام بیدار می‌کردند و می‌فرمودند که امشب، مهم‌ترین شب زندگی هر انسان است و من دوست دارم فرزندانم از برکات این شب بهره‌مند شوند.

آن‌گاه آب به صورت فرزندانشان می‌زدند و آن‌ها را نوازش می‌کردند تا شب قدر را بیدار بمانند. بسیاری از ما دربرابر تربیت فرزندان خود در زمینه نماز خواندن، شب‌زنده‌داری، احیای شب‌های قدر و موضوعات دینی، بی‌توجه هستیم و فرزندانمان را به حال خود رها کرده‌ایم. همین بی‌تفاوتی والدین، موجب شده است فرزندان هرچه از نظر سنی رشد می‌کنند، فاصله‌شان با خدا بیشتر شود.

رسیدگی به دنیای مادی بچه‌ها، مهربانی نیست. رسول خدا (ص) در این زمینه می‌فرمایند: «وای بر بچه‌های آخرالزمان از دست پدر و مادرشان؛ زیرا این پدر و مادر‌ها هستند که رعایت پوشش و حجاب اسلامی و رعایت روابط خود را در مقابل فرزندان نمی‌کنند و انواع گناهان ازجمله غیبت و ناسزاگویی را درمقابل آن‌ها مرتکب می‌شوند و آن‌ها را دعوت به گناه می‌کنند». در چنین فضایی، نمی‌توان انتظار داشت که فرزندان، دین‌مدار و دین‌باور تربیت شوند. در خانه حضرت زهرا (س) چهار گل تربیت شدند و صبر حسنی، شجاعت حسینی، استقامت زینبی و فصاحت ام‌کلثومی در یک خانه محقر ایجاد شد.

در خانه حضرت زهرا (س) به‌ظاهر شاید رفاه مادی نبود، اما آرامش بود و در پرتو این آرامش، چهار شخصیت وارسته و انسان‌ساز پرورش یافتند و تربیت شدند. تربیت فاطمی یعنی معنویت و ایجاد فضای معنوی در خانه و درمیان فرزندان و این‌‎ها شاخصه‌‎های تربیت فاطمی است و پدر و مادری که به‌دنبال گل‌‎های فاطمی‌اند، باید چنین منش و سبک تربیتی را در زندگی خود دنبال کنند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین رفیعی (۹/۱۲/۱۳۹۵)

فکر روح بچه نیستیم

پدر و مادرها! اول باور‌های خودتان را تقویت کنید. ماشین نمی‌تواند یک قطار را بکسل کند؛ اگر خودت ضعیف باشی، نمی‌توانی بارکشی کنی. راهش این است که کتاب‌های مفید را مطالعه کنید. شب‌های زمستانی زیاد مطالعه کنید. از ۵ عصر تا ۱۰ شب می‌توانید مطالعه کنید. یک ساعت مطالعه کنید. کتاب‌های خوب و مفید را بخوانید که دو تا نکته درونش باشد. پدر و مادر‌ها باید خودشان را تقویت کنند.

بعضی پدر و مادر‌ها دچار غرور علمی هستند. فکر می‌کنند، چون دیپلم و لیسانس دارند، خیلی باسوادند. تقویت پدر و مادر‌ها از چند راه است: اول مطالعه کتب مفید؛ کسانی که لیسانس هستند، کتاب‌های مطهری را بخوانند. شهیدمطهری ۵۲جلد کتاب نوشته است. سال هم ۵۲هفته است. هفته‌ای یک عدد از کتاب‌های شهیدمطهری را بخوانید. والدین خودشان را باسواد ندانند. قرآن مجید می‌گوید: «وَ ما أُوتِیتُمْ‏ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِیلًا؛ و جز اندکی از دانش به شما داده نشده است» (اسراء/۸۵).

همه باهم یک ذره سواد دارید؛ یعنی از علم فقط اندکی می‌دانید. ازبس مشغله زیاد برای خودمان درست کرده‌ایم، به بچه نمی‌رسیم. در خانه باید به بچه رسید. این شش سال اول برای تربیت، خیلی مهم است. با بچه باید بچه شد. حدیث داریم هرکه بچه دارد، خودش هم بچه شود. پایین بیاییم که این بچه رشد کند. مسئله دیگر اینکه خیلی دنبال رفاه مادی هستیم و فکر روح بچه نیستیم. فکر کمبود‌های معنوی روح بچه نیستیم. بیشتر به لباس بچه می‌رسیم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین قرائتی (۲/۸/۱۳۹۵)

برای تربیت بچه‌‎ها باید حوصله داشته باشیم

اگر (در تربیت فرزند) به آن ایده‌آل نرسیدیم، غصه و حرص نخوریم، با بچه‌‎هایمان قهر نکنیم و مدارا کنیم. یک وقت عزیزان تصور نکنند که ما می‌خواهیم گناه بی‌نمازی را سبک بشماریم. گناه بسیار سنگینی است. پیامد‌های بی‌نمازی و کاهل‌نمازی و آیات قرآن درباره آن را همه می‌دانند. وقتی به جهنمی‌‎ها می‌گویند: «ما سَلَککمْ فِی سَقَرَ؛ چه چیز شما را به دوزخ درآورد؟» (مدثر، ۴۲)

اولین حرفی که می‌زنند، این است: «قالُوا لَمْ نَک مِنَ الْمُصَلِّینَ؛ گویند از نمازگزاران نبودیم» (مدثر، ۴۳)، ما باید برخوردمان چطور باشد؟ قرآن کریم می‌گوید: «وَ لا تَکنْ کصاحِبِ الْحُوتِ؛ مانند صاحب ماهی (یونس) نباش» که زود ناراحت شد و نفرین کرد. خدا نمی‌پسندد کسی با کسی قطع رابطه کند. برای چه قطع رابطه کردی؟ این‌ها بت‌پرست هستند و خداپرست نمی‌شوند. خب تو اینجا آمدی که دست این‌ها را بگیری. برای اصلاح بچه‌ها باید حوصله داشته باشیم و سعه صدر.

حالا امروز بچه ما برای نماز صبح، خواب مانده است. دختر من، پسر من مقید به نماز است و ساعت هم کوک کرده و بیدار نشده است. سؤال: من وظیفه دارم بیدارش کنم یا نه؟ چه وظیفه‌ای دارم؟ برای چه باید بیدارش کنم؟ اگر خودش خواسته بود که بیدارش کنم، بیدار می‌کنم، اما اگر نگفته بود و خواب ماند، نباید بیدارش کرد. می‌گوید: نهی از منکر کنیم. منکری در کار نیست. وقتی فرزند مقید به نماز است و حالا خواب مانده است، دیگر منکری نیست.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی‌قمی (۱۶/۱۶/۱۴۰۰)