تکنیک‌های تربیت اسلامی برای تقویت مسئولیت پذیری کودکان

به گزارش شهرآرانیوز، تعالیم اسلامی بر تربیت نسلی توانمند، مستقل و مسئولیت‌پذیر تأکید دارد و در سیره ائمه اطهار (ع) نیز نمونه‌های بسیاری از این نوع تربیت دیده می‌شود.

اصول و تکنیک‌های افزایش توانایی انجام کار‌ها در فرزندان با رویکرد اسلامی:

۱. الگوی عملی والدین (اقتداء به سیره معصومین):

رفتار خود والدین: مهمترین عامل در تربیت فرزندان، رفتار والدین است. والدین باید خود در انجام مسئولیت‌ها جدی و منظم باشند تا فرزندان از آنها الگو بگیرند. سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) بهترین الگو در این زمینه است. آنها در انجام کار‌های خانه و کمک به دیگران پیشقدم بودند.

اهمیت کار و تلاش: در اسلام به کار و تلاش ارزش زیادی داده شده است. والدین می‌توانند با نشان دادن اهمیت کار در زندگی خود، این ارزش را به فرزندان منتقل کنند.

۲. واگذاری مسئولیت‌های متناسب با توانایی و سن (با رعایت عدل و انصاف):

تکلیف به اندازه وسع: در اسلام بر تکلیف به اندازه توانایی افراد تأکید شده است «لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا» (۱) خداوند هیچ کس را جز به اندازه توانایی اش تکلیف نمی‌کند.

در مورد کودکان نیز باید مسئولیت‌هایی به آنها واگذار شود که متناسب با سن و توانایی جسمی و فکری آنها باشد.

عدم تبعیض در مسئولیت‌ها: بین فرزندان در واگذاری مسئولیت‌ها تبعیض قائل نشوید و با عدل و انصاف برخورد کنید.

۳. آموزش عملی و صبورانه (با تأکید بر نیت الهی):

آموزش همراه با محبت: آموزش کار‌ها باید با صبر و محبت انجام شود. از تندخویی و سرزنش کودک بپرهیزید.

قصد قربت در انجام کارها: به کودک یاد دهید که انجام کارها، حتی کار‌های ساده خانه، می‌تواند با نیت الهی و برای کمک به خانواده، عبادت محسوب شود.

تقسیم کار به مراحل کوچک: مانند رویکرد عمومی، تقسیم کار‌های بزرگ به مراحل کوچکتر برای کودک قابل فهم‌تر و قابل انجام‌تر است.

۴. تشویق و تحسین (با یادآوری پاداش اخروی):

تشویق به موقع و صادقانه: از تشویق‌های کلامی و غیرکلامی به موقع استفاده کنید. تحسین باید صادقانه باشد.

یادآوری پاداش الهی: به کودک یادآوری کنید که خداوند از تلاش و کمک او به خانواده خشنود است و برای این کار‌ها پاداش اخروی در نظر گرفته است. این انگیزه معنوی بسیار قوی‌تر از انگیزه‌های مادی است.

عدم وابستگی به تشویق مادی: در حالی که تشویق‌های مادی کوچک ایرادی ندارد، تلاش کنید وابستگی کودک به آنها ایجاد نشود و انگیزه اصلی او برای انجام کار، حس مسئولیت‌پذیری و رضایت الهی باشد.

۵. ایجاد نظم و انضباط (مبتنی بر آموزه‌های دینی):

اهمیت نظم در اسلام: اسلام به نظم و انضباط در امور زندگی اهمیت زیادی می‌دهد. والدین می‌توانند با ایجاد روتین و برنامه برای انجام کارها، این اصل را به فرزندان بیاموزند.

الگوبرداری از نماز و عبادات: نظم در انجام نماز و سایر عبادات می‌تواند الگویی برای نظم در انجام کار‌های روزمره باشد.

۶. اجازه دادن به استقلال و تصمیم‌گیری‌های کوچک (با نظارت والدین):

توکل بر خداوند و تلاش: به کودک یاد دهید که در انجام کار‌ها بر خداوند توکل کند، اما تلاش و کوشش خود را نیز انجام دهد.

مشورت در امور: در برخی امور مربوط به کار‌های خودشان با آنها مشورت کنید تا حس استقلال و اهمیت پیدا کنند. البته تصمیم نهایی با والدین است، اما مشارکت دادن کودک در فرآیند تصمیم‌گیری مفید است.

در ادامه حتما بخوانید آغاز به کار فعالیت مدرسه «کودک طیب‌گزین» با محوریت مساجد

۷. آموزش صبر در برابر مشکلات (با یادآوری صبر انبیاء و اولیاء):

مواجهه با سختی‌ها: در انجام برخی کار‌ها ممکن است کودک با سختی مواجه شود. به او صبر در برابر مشکلات را بیاموزید و از داستان‌های صبر انبیاء و اولیاء برای او بگویید.

توکل در حل مشکلات: به او یاد دهید که در مواجهه با مشکل، بر خداوند توکل کند و از او یاری بخواهد.

۸. اهمیت خدمت به خانواده و دیگران:

خدمت به خلق: در اسلام به خدمت به دیگران و کمک به خانواده بسیار توصیه شده است. به کودک یاد دهید که انجام کار‌ها در خانه در واقع خدمت به اعضای خانواده و عملی پسندیده است.

احترام به والدین: انجام کار‌های خانه می‌تواند بخشی از احترام به والدین و کمک به آنها باشد که در اسلام بسیار تأکید شده است.

۹. دعا برای موفقیت فرزند:

استمداد از خداوند: از خداوند بخواهید که به فرزند شما در انجام مسئولیت‌ها و افزایش توانایی‌هایش کمک کند.

با توجه به این تکنیک‌ها، می‌توانید فرزندانی تربیت کنید که علاوه بر توانایی انجام کار‌ها و مسئولیت‌پذیری، دارای انگیزه‌های معنوی قوی باشند و در مسیر رضایت الهی قدم بردارند.