وارد چرخه‌ای به نام تغییر آب‌و‌هوا شدیم/ سال گذشته کشاورزان استان ۴۰۱ میلیون مترمکعب کمتر آب برداشت کردند

سمیرا شاهیان/ شهرآرانیوز، محمد علایی در نشست خبری مشترک مدیران عامل شرکت‌های آب منطقه‌ای و آب‌وفضلاب خراسان رضوی و آبفای مشهد که صبح امروز، اول تیرماه، در ساختمان آب‌و‌فاضلاب برگزار شد، اظهار کرد: این سوال که آیا ما وارد دوره ترسالی شده‌ایم را هیچ‌کس نمی‌تواند درست جواب بدهد. تا قبل پدیده گرمایش زمین، ترسالی و خشک‌سالی داشتیم، اما اکنون دوره ترسالی و خشک‌سالی نداریم. آمار شصت هفتاد ساله را که نگاه می‌کنیم می‌بینیم در خراسان چرخه سی‌ساله داشتیم، اما اکنون با تغییر آب‌وهوا دیگر چرخه نیست.
او گفت: سال ۹۶-۹۷ با ۱۲۹ میلی‌متر بارندگی از خشک‌ترین سال‌های ما بود. سال بعدش ۹۷-۹۸ با ۱۰۵ میلی‌متر بارندگی از پرباران‌ترین سال‌های گذشته بود. این در شرایط عادی منطقی نیست. امسال تا ۲۴ اردیبهشت‌ماه از سال قبل هم بیشتر بارندگی داشتیم، از این تاریخ یک مرتبه بارندگی‌ها قطع شده است تا امروز که اول تیرماه هستیم. این‌ها نشانه‌های پدیده‌ای به نام تغییر آب‌و‌هوا و گرم شدن زمین است. یعنی ما وارد چرخه‌ای به نام تغییر آب‌و‌هوا شده‌ایم و دیگر بر مبنای مدل‌های قبل از تغییر نمی‌توانیم اظهار نظر کنیم؛ بنابراین اگر کسی گفت ۳ ماه دیگر چه اتفاقی می‌افتد بدانید که حدس است و واقعیت نیست و مبنای علمی ندارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: هیچ‌کسی پیش‌بینی نمی‌کرد از ۲۴ اردیبهشت‌ماه بارندگی‌ها قطع شود تا اول تیرماه، اما این اتفاق افتاده است.
علایی با بیان اینکه ما باید خودمان را برای روز‌های سخت آماده کنیم، ادامه داد: در آخرین خشک‌سالی‌ای که ایران به نام قحطی سیاه تجربه کرده است، هم قحطی بوده هم وبا و هم آلزایمر و هم جنگ جهانی اول که از سال ۱۲۸۶ تا ۱۲۸۹ کودتای رضا شاه طول کشید. در این دوره ۱۱ میلیون جمعیت ایران به ۶ میلیون تبدیل شد. در همه شهر‌های بزرگ ازجمله مشهد فرزندخواری مطرح شده بود.

اوضاع خطرناک است
او با یادآوری اینکه ما با خشکی و قحطی بیگانه نیستیم، گفت: بنابراین اینکه تصور کنیم بارندگی زیاد شده است و وارد ترسالی شده‌ایم، اشتباه است، بلکه اوضاع بسیار خطرناک است. از بارندگی‌های گذشته باید این دید را داشته باشیم که خداوند به ما مدیران عامل شرکت‌های آب فرصتی سه‌ساله داده است تا برای خشک‌سالی بعدی آماده شویم.
علایی اظهار کرد:، چون من آدم خوش‌شانسی هستم، این ۲ سالی که در سمت فعلی بودم، بارندگی خوبی داشتیم و در سال‌های بعد که می‌توانم باشم، سد‌های استان آب خوبی دارد. اما باید از حالا برای ۱۴۰۵ کار کنیم. این فرصت بسیار خوبی است که خداوند به ما داده است.
او افزود: هر مدیرعاملی که پشت این میز نشسته پنجاه، شصت درصد وقتش صرف تأمین منابع آب شرب مشهد و استان شده است، اما اکنون این دغدغه تقریبا کم شده است و باید برای ۱۴۰۵ فکر کنیم تا دوباره نگوییم غافل‌گیر شدیم. متأسفانه هر اتفاقی در کشور می‌افتد، می‌گوییم غافل‌گیر شدیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: ما طرح سازگاری با کم‌آبی را مطرح کردیم که جا دارد از استاندار و رئیس کل دادگستری استان قدردانی کنم. شرکت‌های آب‌و فاضلاب مشهد و جهاد کشاورزی مشهد و استان و تشکل‌های کشاورزی کمک کردند تا برای اولین‌بار در کشور طرحی با حضور همه افراد مؤثر در مدیریت منابع آب تهیه شود. سال گذشته این طرح را اجرا کردیم.
علایی با اشاره به اینکه به‌دنبال اجرای این طرح، چند اتفاق بسیار بزرگ در استان افتاد، با گله از خبرنگاران افزود: هیچ خبرنگاری نیامد ما را به چالش بکشد که حرف‌هایی که می‌زنید یعنی چه؟ ما ادعا داریم سال گذشته ۴۰۱ میلیون مترمکعب کمتر آب برداشت کردیم. البته سال گذشته پرباران‌ترین سال در ۵۰ سال گذشته بود. اگر سال گذشته مانند ۲ سال قبل بود، این اتفاق محقق نمی‌شد. ولی من آدم خوش‌شانسی هستم. حدود ۶۲ و نیم میلیون مترمکعب هم چاه غیرمجاز پر کردیم، یعنی بیش از ۲۰۰۰ چاه غیرمجاز پر شده است. در مجموع کشاورزان ۴۶۳ و نیم میلیون مترمکعب کمتر آب برداشت کرده‌اند. شرکت آب‌و‌فاضلاب هم با همه توان کمک کرد.
وی گفت: اینکه مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب مشهد توانسته است نیاز آبی مشهد را ثابت نگه دارد، کارستان است، اما تشکر اصلی از مردم و کشاورزان است.
علایی افزود: سال گذشته توانستیم برای اولین‌بار در کشور نصب کنتور بر روی چاه‌ها را انجام دهیم، مرکز رصد و پایش چاه‌ها را در شرکت راه بیندازیم که بیش از ۳۰۰۰ از ۱۶ هزار چاه در استان رصد می‌شود. کارت آب صادر کرده‌ایم که اگر نباشد صرفه‌جویی معنا ندارد، زیرا ما با معصومان سروکار نداریم، بلکه با آدم‌هایی از جنس خودمان سروکار داریم.

۳۰ میلیارد مترمکعب از آبخوان‌های زیرزمینی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی بیان کرد: نکته مهم بعدی اسکن پرونده‌ها بود که گلوگاه فساد را با این کار می‌بندیم. از همه مهم‌تر مدیریت مشارکتی است. کشاورزان و مردم و خبرنگاران باید در فرایند مدیریت شرکت کنند.
او با تأکید بر اینکه سرزمین ما خشک است و بحران شدید آب داریم، گفت: یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب از ۱۰۰ درصد آن چیزی که باید برداشت کنیم، برداشت کردیم. ۳۰ میلیارد مترمکعب از آبخوان‌های زیرزمینی را نابود کردیم. ادامه این روند ما را به سرزمین بی آب و علف می‌رساند و هیچ راهی جز صرفه‌جویی نداریم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با بیان اینکه صرفه‌جویی به معنی آب نداشتن نیست، ادامه داد: صرفه‌جویی خوب برداشت کردن است. شما اگر در حد نیاز و با استاندارد‌های منطقی برداشت کنید، مشکل نخواهیم داشت. ۸۵ درصد آب را در کشاورزی مصرف می‌کنیم و در این حوزه هنوز خیلی کار داریم. ضمن اینکه سازمان جهاد کشاورزی هم کار‌های بزرگی انجام داده است. میانگین تولید ماده خشک به ازای مصرف یک مترمکعب که تا قبل از این دولت حدود ۸۵۰ گرم بود، الان به ۱۲۰۰ رسیده است که کار بزرگی است. اما هنوز تا میانگین جهانی ۳ کیلوگرم خیلی فاصله داریم.
علایی افزود: همه حرف‌ها شدنی است، به شرطی که مدیریت آب مشارکتی باشد. به شرطی که آب منطقه‌ای، تخصیصی برای هیچ بخشی صادر نکند. من نمی‌توانم به کشاورز بگویم تو صرفه‌جویی کن، ولی من چاه دیگری حفر می‌کنم. این پذیرفتنی نیست. ما باید آب مورد نیاز توسعه صنعت و خدمات و شرب و بهداشت را از تخصیص کشاورزی به قیمت عادلانه بخریم. موتور محرکه ما کشاورزان هستند و باید انگیزه آن‌ها را پشت طرح بیاوریم.