ضرورت توجه به آیه ۶ حجرات در مقابله با اخبار نادرست در عصر ارتباطات

به گزارش شهرآرانیوز، علی اصغری نکاح؛ دانشیار علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، در گفتاری از سلسله گفتار‌های ۳۰ شب، ۳۰ آیه با اشاره در مورد آیه ششم سوره مبارکه حجرات «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ»، گفت: هر آیه از قرآن یک شان نزول مشخص دارد ولی قرآن به عنوان درسنامه انسانیت و نقشه سعادت و هدایت انسان علاوه بر شان نزول خاص، معانی و دروس و عبرت زیادی هم در طول تاریخ برای همگان به همراه دارد.

وی افزود: در مورد شان نزول خاص این آیه گفته شده است که پیامبر (ص) ولید بن عقبه را که تازه مسلمان شده بود برای جمع‌آوری زکات از قبیله خود مامور کرد و او در بازگشت از این سفر، خبری برای پیامبر (ص) آورد و گفت قبیله من زکات ندادند و قصد جان مرا داشتند ولی من از دست آنان گریختم؛ این آیه نازل شد و پیامبر (ص) هم طبق مفاد آیه به بررسی اصل مسئله پرداختند و مشخص شد این فرد فاسق است و خبر نادرستی آورده است.

اصغری نکاح با بیان اینکه قرآن کریم معجزه آخرالزمانی است و برای اثبات آن ادله زیادی وجود دارد، اضافه کرد: یکی همین اعجاز قرآن در تعامل و مواجهه با مسائل روز است؛ امروز بعد از گذشت ۱۴۰۰ سال گویی این آیه برای امروز ما که دوره رسانه و عصر ارتباطات است پیام روشن و کلیدی دارد و می‌توان تصور کرد که آیه دقیقا برای قرن حاضر و امروز ما نازل شده است و البته این پیام در همه اعصار جاری و ساری است و با پیدایش هوش مصنوعی و تحولات عجیب و غریب ارتباطاتی و رسانه‌ای، این کارکرد قرآنی بیشتر هم خواهد شد.

دانشیار علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، تصریح کرد: ممکن است گفته شود که آیا برای پیامبر (ص) فاسق بودن ولید و اینکه او خبر دروغ آورده است مشخص نبود؟ در جواب لازم است بگوییم پیامبر (ص) و اساسا انبیاء و ائمه (ع) در زندگی مامور بودند طبق آگاهی‌های ظاهری و نه غیبی مگر در مواردی به اذن خدا عمل کنند لذا ایشان این ماموریت را به ولید داد و وقتی خطای او مشخص شد نسبت به این خطا واکنش تندی داشتند.

وی افزود: یکی از پیام‌های آیه این است که وقتی پیامبر (ص) در راس حکومت است کارگزاری از کاگزاران ایشان دچار لغزش بدی هم می‌شود و امروز هم چنین مسائلی وجود دارد و موضوع فراتر آنکه این حکم عقلایی وجود دارد که هر خبری اگر از یک شخص فاسق گفته شد باید مورد وارسی و دقت قرار بگیرد و در محک منطق و استدلال مورد نقادی قرار بگیرد. خبر وقتی از منبع اصلی وحی و افراد مؤمن تجربه شده صادر شد تکلیف انسان به میزان زیادی مشخص است ولی وقتی از فرد و منبع و شبکه و رسانه‌ای می‌آید که به فسق مشهور است نیازمند تبیین است.

معنای فسق

اصغری نکاح با بیان اینکه فسق به معنای خروج از ایمان و اطاعت خداوند و معصیت و گناه است، اظهار کرد: البته این به معنای آن نیست که فاسق هر خبری بدهد نادرست است ولی باید مورد تبیین قرار بگیرد، زیرا اصل بر عدم اعتماد است؛ در اینجا یک نکته روان‌شناسی رسانه‌ای وجود دارد؛ امروز در قالب ربات و چندرسانه‌ای و شبکه‌های ماهواره‌ای و ... برای نظام اسلامی، اخبار مختلف به زبان فارسی منتشر می‌شود که هدف آنان تغییر نگرش مردم نسبت مسائل کشور و انتشار اخبار کذب و جعلی درون برخی از اخبار صحیح است یعنی حتی در اخبار درست آنان هم باید به اهداف غایی آن توجه کنیم.

وی افزود: افرادی در فضای مجازی و شبکه‌های مختلف از ایران و ایرانی و ملی‌گرایی سخن می‌گویند و به تمجید مقام معظم رهبری در برهه‌ای می‌پردازند و سالیان سال خود را جزء افراد دارای انگیزه خدمت به ایران جلوه می‌دهند ولی در بزنگاه، فسق آنان آشکار می‌شود. یکی از عجایب این آیه شریفه آن است که می‌فرماید ممکن است از روی جهالت و ناآگاهی ناشی از خبر یک فرد فاسق، یک امت و قوم و جامعه دچار مشکل شوند و درگیری و جنگ رخ دهد.

اصغری نکاح با بیان اینکه وقتی می‌گوییم قرآن کتابی برای همه اعصار و بشریت تا قیامت است به خاطر وجود چنین جنبه‌های اعجازی آن است، گفت: این کتاب در جای جای خود برای گستره عمر انسان و بشریت دارای راهنمایی است و هر انسانی که بخواهد از نسخه شفابخش قرآن بهره ببرد امکان‌پذیر است. آیه شریفه به ندامت هم اشاره کرده و فرموده است این خبر می‌تواند آسیب‌های زیادی در فضای ملی و ارتباطات میان فردی و ... برجای بگذارد ولی این ندامت سودی نخواهد داشت و وظیفه آن است که قبل از هر اقدامی به تبیین درستی یا نادرستی یک خبر و اعتبار و صداقت منبع خبر بپردازیم.

در ادامه حتما بخوانید یک دنیا گره‌گشایی با یک سوره

تاثیر جنگ شناختی دشمنان

استاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اصطلاح جنگ شناختی، افزود: محتوای اصلی در جنگ شناختی، خبر است و دشمنان با دستکاری اخبار و شگرد‌های خبری اهداف شناختی خود را دنبال می‌کنند و روایت‌هایی که از یک کشور به خورد مردم داده می‌شود می‌تواند در پیشرفت و سرنوشت آنان و عقبگرد آنان تاثیر بگذارد حتی گاهی کار به جایی می‌رسد که بخشی از مردم علیه کشور خودشان دست به اقدامات نامناسب می‌زنند.

وی اضافه کرد: آیا اگر دانش‌آموزان و دانشجویان و جوانان ما از کشور خودشان خبر بدی بشنوند دچار تحقیر و ناراحتی نخواهند شد؟ اگر دائما از اخبار منفی برای آنان گفته شود احساس یاس و نومیدی به آنان دست نمی‌دهد؟ مسلما بله و فضا هم طوری شده است که این اخبار بیشتر مورد پذیرش قرار می‌گیرد ولی وقتی از پیشرفت‌ها و دستاورد‌های علمی و ورزشی و نظامی و ... گفته شود کمتر باور می‌کنند و این نشان می‌دهد گاهی ما آنقدر تحت تاثیر اخبار افراد فاسق قرار داریم که پیشرفت‌های عینی و ملموس خود را هم منکر می‌شویم.

اصغری نکاح بیان کرد: در دانشگاه فردوسی مشهد که بیش از ۲۰ هزار دانشجو وجود دارد عمده دانشجویان، دختران هستند که اگر با قبل از انقلاب مقایسه شود خواهیم دید زنان و دختران چقدر پیشرفت علمی و حضور اجتماعی مثبت داشته‌اند؛ دختر دانشجو رشد و پیشرفت علمی خود را حس می‌کند ولی ممکن است بر اثر نشر فراوان اخبار کذب و جعلی و دگرگون شده و یا روایات انحرافی، موفقیت‌ها و پیشرفت‌ها را نادیده بگیریم و این نشان می‌دهد که باید در عرصه خبر و رسانه تلاش بیشتری داشته باشیم و به فرزندانمان تفکر نقاد و قدرت تحلیل‌گری را آموزش دهیم و آنان را آگاه کنیم که گاهی یک خبر منافع یک جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی تاکید کرد: فعالیت انجمن‌های علمی در محیط دانشگاه از خبر‌های خوبی است که به دست جوانان دانشجو اداره می‌شود؛ مقام معظم رهبری در سخنان روز اول ماه مبارک رمضان در جمع قاریان، حافظان و استادان قرآن بر پیشرفت‌های قرآنی تاکید فرمودند و این خودش یک خبر خوب و امیدآفرین است و ما باید مراقب باشیم هم کمبود‌ها و تهدیدات را ببینیم و هم داشته‌ها و دستاورد‌های خود را کوچک نشماریم.

منبع: ایکنا