از میراث ادب فارسی | نگاهی گذرا به ۷ کتاب که در چند روز گذشته به بازار آمده‌اند

به گزارش شهرآرانیوز، بازار نشر کتاب، که در یکی-دو ماه گذشته، براثرِ حمله اسرائیل به خاک کشور ما، از رونق افتاده بود، خوشبختانه، دوباره به جنب وجوش درآمده است؛ ازهمین رو، در روز‌های گذشته، آثار خواندنی بسیاری روی پیشخوانِ کتاب فروشی‌ها قرار گرفته‌اند که کار انتخاب را برای مخاطبی که متأسفانه پول چندانی هم در بساط ندارد دشوار می‌کنند. بااین همه، ما، بنا بر سنت این صفحه، ناچار، هفت کتاب را برگزیده‌ایم که البته بیشتر از عالم ادبیات‌اند، از میراث شعر و داستان ایران.

پل پیوند شیعیان شرق و غرب

پیاده روی اربعین که نزدیک به ۱۰ سال است صورتی بین المللی به خود گرفته است مسئله‌ای است چندوجهی و پیچیده که فراوان می‌شود از آن نوشت، چنان که نوشته‌اند. مجموعه مقالات «پیاده روی اربعین: تأملات جامعه شناختی»، به کوشش محسن حسام مظاهری، و «پیاده تا خورشید: سفرنامه اربعین (یادداشت‌های هشت سفر کربلا)»، نوشته علیرضا قزوه، دو نمونه از این آثارند که نویسندگان آن‌ها از دیدگاه‌های مختلفی به این مراسم نگریسته‌اند. اما، به تازگی، کتابی دیگر نیز به این گروه پیوسته است.

«پاک سِتان» مجموعه‌ای است از هجده روایت میدانی از ۱۰ نویسنده خلاق و پرتوان درباره زوار شبه قاره، زواری که از مرز‌های میرجاوه و ریمدان خود را به ایران می‌رسانند تا در موکب‌هایی که چند سالی است برپا شده نفسی تازه کنند و ادامه مسیر را به سمت زیارت اربعین پیش بروند. این روایت‌ها قرار است شرح حال زوار پاکستانی باشد و روایتی از میهمان نوازی مردم سیستان وبلوچستان، از محله غلام سرور تا اکرم پلوِ خانم امیدی که حالا شهرت فراوانی به دست آورده است.

«پاک سِتان: هجده روایت از خدام و زوار اربعین شبه قاره در سیستان و بلوچستان»، به کوشش احسان قائدی وانانی، نشر سوره مهر، ۱۶۴ صفحه، ۲۰۰هزار تومان.

همسایه در سایه

ادب فارسی، در هر سده‌ای، ده‌ها نماینده شایسته داشته است، اما برخی از ایشان، به دلایل مختلف، چنان که بایدوشاید شناخته نیستند؛ ازاین جمله‌اند، شاعران و نویسندگانی که به دلیل هم عصری با غول‌ها مهجور مانده‌اند. مثلا، در سده‌های هفتم و هشتم، یعنی دوران فرمانروایی مولوی و سعدی و حافظ، چندین سخنگوی ممتاز می‌زیسته‌اند که گاه حتی عرصه را بر این بزرگان هم تنگ می‌کرده‌اند، اما امروز تنها اهل فن ایشان را می‌شناسند؛ مجد همگر شیرازی، هم عصر و همشهری شیخ اجل، یکی از همین گروه است.

دل بستگی مجد همگر به میراث ایرانی و اسلامی، همراه با آرای انتقادی او درباب مسائل شعر و جامعه، دیوانش را، علاوه بر ارزش ادبی، به لحاظ پژوهشی واجد اهمیت کرده است. دیوان او، که دربردارنده بیش از ۷۶۰۰ بیت در قوالب رباعی، قصیده، قطعه، غزل و ترکیب بند است، با مقابله بیست منبع اصلی و بهره گیری از حدود سی منبع فرعی تصحیح شده است. مصحح، در مقدمه، به بررسی زندگی، شخصیت و جایگاه ادبی [..]مجد همگر و مسائلی از این دست پرداخته است.

«دیوان مجدالدین همگر شیرازی»، تصحیح و تحقیق روح ا... خادمی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و نشر سخن، ۸۴۰ صفحه، یک میلیون و ۳۵۰هزار تومان.

رشته مروارید

بخشی از نوشته‌های بزرگان که در خلال یک کتاب انتشار می‌یابد، به دلیل تشخص و تفرد، ارزش آن را دارد که جداگانه نیز منتشر شود؛ مقدمه‌هایی که برخی بزرگان ادب بر آثار خویش نوشته‌اند از این قِسم‌اند. یکی از پژوهشگران نامدار ادب فارسی که از این مقدمه‌ها بسیار نوشته است؛ محمدعلی موحد است که نشر «کارنامه»، در هفته‌های اخیر، برخی از این دست آثار او را در قالب کتاب‌هایی مجزا، ازجمله «گوهر معنا»، روانه بازار کرده است. در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

در افسانه‌های کهن، گاهی برمی خوریم به ماجرای رهروی گم شده در بیابانی بی سروبن، دور از زاد و قافله، که در نهایتِ سرگشتگی و نومیدی دل به هلاک می‌نهد. در این هنگام، ناگهان، سواری از افق دوردست نمایان می‌شود و پیکر نیمه جان او را بر ترک خود می‌نشاند و در کنار آبادی رهایش می‌کند و خود باز به بیابان می‌زند و ناپدید می‌گردد. داستان رسیدن شمس به مولانا و ناپدید شدن او بی شباهت به این ماجرا‌های افسانه‌ای نیست.

«گوهر معنا (درباب ادب و عرفان)»، نوشته محمدعلی موحد، نشر کارنامه، ۴۲۸ صفحه، ۸۰۰هزار تومان.

پرده نشینان بر صحنه

اگرچه شعر فارسی بیشتر عرصه تاخت وتاز مردان بوده است، از همان روز‌های آغازین، کمابیش، زنان را نیز دست داده است، چندان که امروز می‌توان فهرستی بلند از نام این سخنگویان ترتیب داد. خوشبختانه، از چندصد سال پیش تا به امروز، تنی چند به شرح احوال و آثار این گروه از شاعران فارسی زبان پرداخته‌اند، از محمد فخری هروی در سده دهم بگیرید تا بنفشه حجازی در عصر حاضر. دراین باب، چند اثر تحلیلی نیز در دست است که پژوهش یاسمن آرنگ تازه ترینِ آن هاست.

یاسمن آرنگ، پژوهشگر شعر زنان، تاکنون، مقالات و کتاب‌هایی در حیطه شعر زنان ایرانی منتشر کرده است که ازآن جمله‌اند: «بیدار خاموش (نقد شعر ژاله قائم مقامی)»، «دیوان ژاله قائم مقامی»، «شاعر تاجدار (مقاله در نقد شعر پادشاه خاتون)» [..]. او، در کتاب «از چشمه تا دریا» به سیر دگرگونی شعر هزارساله زنان، از رابعه تا ژاله (قرن چهارم تا چهاردهم) پرداخته و شعر زنان را به چهار دوره اصلی تقسیم کرده است.

«از چشمه تا دریا: سیر دگرگونی شعر زنان، از رابعه تا ژاله»، نوشته یاسمن آرنگ، نشر نگاه معاصر، ۲۳۲ صفحه، ۲۸۰هزار تومان.

حقی که می‌گویند

کسی که در ایران زندگی می‌کند و کمابیش پیگیر اخبار است حتما چیز‌هایی درباره دادگاه‌هایی که مخالفان خارج نشین جمهوری اسلامی ایران در محکومیت این نظام برگزار می‌کنند می‌داند. احکام این دادگاه ها، متأسفانه، خواه ناخواه، کشور و شهروندان را نیز متأثر می‌کند. اما ماهیت این نشست‌ها و دعاوی حقوقی چیست و در برابر آن‌ها چه بایست کرد؟ خوشبختانه، کتاب تازه «آموزه مصونیت دولت‌ها در حقوق بین الملل» در پاسخ به پرسش‌هایی از همین دست است.
‌
می‌خواهیم بدانیم، وقتی شخصی حقیقی یا حقوقی دعوایی علیه یک دولت حاکم در دادگاه‌های کشوری خارجی مطرح می‌کند، محاکم مزبور صلاحیتِ خوانده قراردادن آن دولت و اِعمال اقتدار بر وی را دارند یا نه. در پرتو اصل مصونیت و تحولات آن، مسئله درازدامن نحوه برخورد محاکم داخلی چند کشور غربی با حجم بسیار سنگین و چندین میلیارددلاری دعاوی اقامه شده علیه جمهوری اسلامی ایران بر مبنای حقوق ادعایی پایمال شده [..]بررسی تحلیلی و تطبیقی شده است.

«آموزه مصونیت دولت‌ها در حقوق بین الملل: جمهوری اسلامی ایران در دادگاه‌های داخلی غربی»، نوشته اسدا... نوری، نشر نی، ۵۳۶ صفحه، ۶۵۰هزار تومان.

در ادامه حتما بخوانید روایت بزرگان سینمای ایران در کتاب «داریوش‌سنتوری»

مختصر و مفید

در بین داستان نویسان معاصر، برخی چندان نزیسته‌اند که بتوانند چندین اثر خلق کنند، اما در همان عمر کوتاه خود داستان‌هایی پدید آورده‌اند که امروز از آثار مهم ادبیات داستانی ایران‌اند. بهرام صادقی (۱۳۱۵-۱۳۶۳)، پزشک و نویسنده اصفهانی، از این گروه است. از او، چنان که ما می‌دانیم، یک مجموعه داستان باقی است و یک داستان بلند که به ترتیب «سنگر و قمقمه‌های خالی» و «ملکوت» نام دارند، اما همین آثار امروز همچنان خواندنی و مؤثر و شایسته تحلیل‌اند.

«راوی داستان‌های غمناک در شب‌های بی مهتاب» درباره بهرام صادقی است [..]. بخش اول مروری بر زندگی پرفرازونشیب اوست؛ بخش دوم نقدی است که به مهم‌ترین ویژگی داستان‌های کوتاه بهرام صادقی، طنز، می‌پردازد؛ بخش سوم «ملکوت» را داستانی فلسفی می‌انگارد و از این منظر آن را نقد و بررسی می‌کند؛ بخش چهارم سال شمار زندگی و آثار اوست؛ بخش‌های پایانی شامل یادداشت‌های شخصی، شعرها، نامه‌ها و عکس‌هایی است که تاکنون منتشر نشده است.

«راوی داستان‌های غمناک در شب‌های بی مهتاب: سیری در زندگی و آثار بهرام صادقی، همراه با شعر‌های منتشرنشده و یادداشت‌های روزانه»، نشر کتاب سرزمین، نوشته محمدرضا اصلانی، ۲۲۴ صفحه، ۴۳۰هزار تومان.

روایت زن از زن

در سال‌های اخیر، تعداد داستان نویسان زن و داستان‌های زنان پیوسته بیشتر شده است، افراد و آثاری که برخی از آن‌ها ارجمندند؛ مریم حسینیان، نویسنده فقید، و رمان او، «بهار برایم کاموا بیاور»، یک نمونه برجسته‌اند. کتایون سنگستانی هم یکی از این قافله است که تاکنون چند اثر داستانی، ازجمله «جلبک» و «گشنگی»، نشر داده است. این نویسنده، که در نوشته‌های خویش همواره زنان را مدنظر قرار داده، در «قطعه قاتلان» هم بر همین راه رفته است.

رمان با داستان سیما، دختر دبیرستانی، آغاز می‌شود. در سال‌های نه چندان دور، در محیطی بسته و کم پول که جایی برای رؤیاپردازی وجود ندارد، سیما تاب آوردن را یاد گرفته و این برای اتفاق‌هایی که قرار است بعدتر رقم بخورد تعیین کننده است. رمان با نگاه به یک پرونده جنایی بسیار مهم سال‌های اخیر نوشته شده؛ و این در ادبیات ایران کم نظیر است. تخیل سنگستانی و ترکیب آن به مستندات پرونده راز‌های تولد یک قاتل را برملا می‌سازد [..].

«قطعه قاتلان»، نوشته کتایون سنگستانی، نشر ثالث، ۱۰۰ صفحه، ۱۸۰هزار تومان.