سرگذشت یک پرچم | نگاهی به تغییرات پرچم افغانستان در ۱۰۰ سال گذشته

شهرآرانیوز |سید محمدرضا هاشمی؛ معمولا پرچم کشورهای فرازو فرودهای زیادی را تجربه کرده‌اند تا به ثبات برسند، در این بین کشورهایی که از نظر سیاسی دستخوش تغییرات بیشتری بوده‌اند پرچم‌های رنگارنگ تری را به خود دیده‌اند. در این گزارش به سیر تاریخی پرچم افغانستان در صد سال اخیر می‌پردازیم.

نخستین پرچم دوره امانی

پرچم افغانستان، صد سال پیش، در زمان استرداد استقلال این کشور در سال ۱۹۱۹ میلادی (۱۲۹۸) به رنگ سیاه بود. محراب و منبر به عنوان نمادهای مذهبی در نشان سفید رنگ بر این بیرق قرار داشت که با پرتوهای هشت ضلعی احاطه شده بود. تاج شاهی، دو پرچم و دو شمشیر که نمادهای دولت‌داری و قدرت بودند، نیز در این نشان موجود هستند.

نخستین پرچم سه رنگ افغانستان

پرچم افغانستان، برای نخستین بار در سال ۱۳۰۷ به رنگ‌های سیاه، سرخ و سبز به پیشنهاد «شاه امان‌الله»، از سوی لویه جرگه (مجلس بزرگان) پغمان، تعیین شد. سیاه، نماد گذشته دشوار، سرخ نماد مبارزه مردم برای آزادی و سبز به عنوان نمادی از آزادی و شکوفایی برای این پرچم انتخاب شد. نشان ملی در این پرچم شامل دو خوشه گندم، کوه‌ها، پرتو آفتاب، ستاره و کلمات «الله» و «محمد» بود.

پرچم منسوب به دوران امیر حبیب‌الله کلکانی (از ۱۳۰۷ تا ۱۳۰۸ خورشیدی)

در مورد رنگ پرچم و نشان ملی در زمان حکومت «امیر حبیب‌الله کلکانی»، اطلاعات زیادی در دسترس نیست، اما برخی از منابع، این پرچم را به عنوان پرچم دولت او شناخته‌اند.

پرچم افغانستان در اوایل پادشاهی محمد نادرشاه (از ۱۳۰۸ تا ۱۳۰۹ خورشیدی)

«محمد نادرشاه» که از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۲ پادشاه افغانستان بود، در سال‌های نخست حکومت خود، پرچم سه رنگ زمان شاه امان‌الله را دوباره روی کار آورد، اما به عنوان نشان ملی در این پرچم، نشان پرچم زمان استقلال را برگزید.

دومین پرچم افغانستان در دوران شاهی (از ۱۳۰۹ تا ۱۳۵۲ خورشیدی)

در سال ۱۳۰۹، دولت محمد نادرشاه، نشان ملی پرچم افغانستان را تغییر داد. افغانستان 41 سال دیگر، در زمان حکمرانی او و پسرش، «محمد ظاهرشاه»، همین پرچم و نشان را به عنوان پرچم و نشان ملی خود داشت. نشان ملی به کار رفته در این پرچم، شامل نمادهای مذهبی چون محراب و منبر و نماد قدرت و حکومت‌داری چون بیرق و نام افغانستان بود که توسط دو خوشه گندم، به عنوان نماد زراعتی بودن این کشور، احاطه شده بود.

پرچم جمهوریت سردار محمد داود (از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷)

پرچم دوران جمهوریت «محمد داوود»، به رنگ‌های سیاه، سرخ و سبز به شکل افقی، از بالا به پایین بود که رنگ سبز آن، نیمی از پرچم را پوشش داده بود. نشان ملی این پرچم دارای نمادهایی چون دو خوشه گندم، محراب و منبر، عقاب، پرتو خورشید و عبارت «د افغانستان جمهوریت» بود که سال ۱۳۵۲ یا سال تأسیس جمهوریت را نیز نشان می‌داد.

پرچم حکومت «حزب دموکراتیک خلق» (از ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۸)

حزب دموکراتیک خلق که در ثور(اردیبهشت) ۱۳۵۷ به دنبال یک کودتا به قدرت رسید، این پرچم سرخ رنگ را به عنوان پرچم حکومت خود برگزید. این پرچم رسمی حکومت کمونیستی در دوران‌های کوتاه مدت ریاست جمهوری «نور محمد تره کی« (از ۷ ثور ۱۳۵۷ تا ۱۸ میزان(آبان) ۱۳۵۸) و «حفیظ الله امین» (از ۱۸ میزان تا ۶ جدی(دی) ۱۳۵۸)، دارای نمادهایی چون دو خوشه گندم، ستاره، واژۀ خلق و یک شعار انقلابی بود.

پرچم افغانستان در دوران حکومت «ببرک کارمل» و «دکتر نجیب‌الله» (از ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۱)

با کودتای شاخه پرچم حزب دموکراتیک خلق، پرچم افغانستان دوباره به سه رنگ، روی کار آمد. نشان این پرچم شامل خوشه‌های گندم و چرخ ماشین که نماد صنعت و زراعت هستند، محراب و منبر به عنوان نمادهای دینی، پرتو خورشید و پرچم بود.

پرچم دولت اسلامی افغانستان (از ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۰)

با به قدرت رسیدن مجاهدین، دولت اسلامی در کابل شکل گرفت و رنگ سرخ را از میان رنگ‌های پرچم افغانستان، به رنگ سفید مبدل کرد. در دوران ریاست جمهوری «صبغت‌الله مجددی» (در ۱۳۷۱) و «برهان‌الدین ربانی» (از ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۰)، نشان این پرچم شامل نمادهای مذهبی، پرتو خورشید، دو خوشه گندم و دو شمشیر بوده است.

پرچم دوران طالبان (از ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰)

طالبان نیز که از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ در کابل حکومت می‌کردند، پرچم سفید خود را بر افراشته بودند. اما بیرق سیاه، سفید و سبز دولت مجاهدین، تا سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان ملل به عنوان پرچم رسمی دولت افغانستان به رسمیت شناخته می‌شد.

پرچم کنونی

پرچم و نشان کنونی افغانستان، در لویه جرگه سال ۲۰۰۱ انتخاب گردید. این نشان، نمادهای اسلامی چون محراب و منبر، کلمه طیبه و عبارت «الله اکبر» و نمادهایی از طبیعت و کشاورزی کشور چون پرتو خورشید و دو خوشه گندم را با نمادهای تاریخی چون دو پرچم، نام افغانستان و ۱۲۹۸ هـ ش که سال استرداد استقلال این کشور است، شامل می‌شود.