فرماندار مشهد: مردم نگران تامین آرد و نان در ایام دهه پایانی صفر نباشند | به دلیل مغایرت در تقویم قطعی برق از مردم عذرخواهی می کنیم پیام رئیس شورای شهر اسلامی مشهد به مناسبت روز خبرنگار و تجلیل از اصحاب رسانه استقرار ۱۴۵ دستگاه دوچرخه بایدو در بوستان‌های بانوان شهر مشهد استاندار خراسان رضوی: مشکلات طرح بلندمرتبه‌سازی مشهد به‌زودی حل خواهد شد کیفیت هوای مشهد در مرز «قابل‌قبول» (۱۸ مرداد ۱۴۰۴) گزارش شهرآرا از چالش‌های مسافران مسیر میدان شهدا تا خیابان «شهید حسینی محراب» عملیات اجرایی ساخت خطوط قطار شهری مشهد ادامه دارد سرپرست اداره کل امور مالی و ذیحساب شهرداری مشهدمقدس منصوب شد توسعه فضا‌های ویژه بانوان در منطقه ۷ شهرداری مشهد| پارک ۵.۵ هکتاری «طرق» تا یک ماه دیگر افتتاح می‌شود + فیلم سخنگوی وزارت امور خارجه: به همسایگان هشدار می‌دهیم مراقب سوءاستفاده دشمن باشند رئیس شورای عالی استان‌ها: برخی دستگاه‌های اجرایی نقش شورا‌ها را کم‌رنگ می‌کنند | مجمع شهرداران کلانشهر‌ها می‌تواند به جامعه شورایی کشور کمک کند عضو کمیسیون ورزش و جوانان شورای اسلامی شهر مشهد: شهرداری و شورای شهر نقش حمایتی ورزش را بر عهده دارند | خانه‌های ورزش در نقاط مختلف مشهد راه‌اندازی می‌شود عضو شورای اسلامی شهر مشهد: توسعه فضا‌های ورزشی، گامی مهم برای نشاط و سلامت جامعه است قدیمی ترین خانه تاریخی مشهد کجاست؟ نگاهی به زندگی میرزا ابراهیم رضوی، واقف بزرگ سادات رضوی که در کوهسنگی مدفون است شهردار مشهد مقدس: کُشتی مشهد باید جایگاه واقعی‌اش را پیدا کند | از ۲۲ پروژه کلان‌ ورزشی در مشهد بهره‌برداری می‌شود + فیلم برپایی ۷۰ ایستگاه صلواتی و موکب خدمت‌رسان در مسیر بارگاه منور رضوی خریداران غیر بومی خانه در مشهد شانس بیشتری دارند فضاسازی مسیر جاماندگان اربعین از میدان ۱۵ خرداد تا حرم مطهر رضوی کیفیت هوای مشهد در وضعیت «قابل‌قبول» (۱۶ مرداد ۱۴۰۴) اولویت‌های خراسان رضوی در مسیر پیگیری کمیسیون اصل ۹۰ | فراهم سازی زیرساخت‌های مسیر زیارت برای زائران پیاده دهه آخر ماه صفر
سرخط خبرها

«کالار» برای کاریز

  • کد خبر: ۳۶۹۰۱
  • ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۱:۳۰
«کالار» برای کاریز
محمود ناظران‌پور - تاریخ‌پژوه
کشاورزی اصلی مشهد، با آب نهر خیابان انجام می‌شد؛ آب نهر از دروازه ته‌خیابان بود تا کوه «سلطان‌مشرق». این حجم از آب، هیچ جای دیگری نبود. آب قنات این روستا‌ها آب کمی بود. مادرچاه‌ها هم عمدتا در دامنه کوه‌های خلج بود.
مشهد در اصل دو دره بوده که یکی از دره‌ها الان دیگر از بین رفته است. خود حرم‌مطهر هم در گودی بوده. می‌دانید که پیش از دفن حضرت رضا (ع) به جای حرم مطهر، باغی بوده است. دره آنجا بعد‌ها با ساخت‌وساز شهر، از بین رفته است، اما بقایای آن همچنان هست؛ مثل همین کال قره‌خان. گودی دیگر که دره اصلی مشهد بوده همینی است که کشف‌رود در آن جریان دارد. در قدیم آب‌هایی که از کوه‌های دو طرف مشهد، یعنی کوه‌های خلج و اژدرکوه می‌آمده، هر دو می‌ریخته به کشف‌رود و رودخانه پرآبی می‌ساخته. آب قنات‌ها هم بخشی از همین آب بوده؛ برای همین هم مادرچاه بیشتر قنات‌ها در حوالی کوه‌های خلج بوده است.
الان دیگر آبی نیست که به کشف‌رود بریزد؛ هرچه هست فاضلاب است. در همین دشت مشهد شاید صدتا رشته کاریز بود که از همین دامنه کوه، آب را به دهات می‌رساند. به‌ویژه زمستان‌ها در چاه‌ها را می‌بستند که خاک و خاشاک در چاه نریزد یا کسی در آن نیفتد. اما باز هم چاه‌هایی بود که درش بسته نبود. زمستان که می‌شد، اگر در چاه باز بود، در هوای سرد، بخار از چاه بیرون می‌آمد و آدم می‌فهمید که این چاه درش باز است. چاه‌ها را گل و گشاد نمی‌ساختند؛ دلیلی نداشت. چاه‌ها معمولا تنگ و باریک بود؛ در ابعادی که بیشتر وقت‌ها مقنی‌ها بدون استفاده از طناب، خودشان از چاه پایین می‌رفتند و بالا می‌آمدند. بغل دیواره چاه، جاپا‌هایی درست می‌کردند و با تکیه بدن به دیواره مقابل، از چاه پایین و بالا می‌رفتند. به این جاپا‌ها می‌گفتند «پاقوّه». خود من بار‌ها با کمک‌گرفتن از همین پاقوه‌ها از چاه کاریز‌ها پایین رفته بودم. یک بار یادم می‌آید، حوالی سال ۳۵، کفش‌هایی خریده بودم به ۴۰ تومان که برای آن زمان خیلی گران بود. پاشنه کفش‌ها را خوابانده بودم. رفتم که ریسمان را بگیرم، که کفشم از پایم درآمد و افتاد توی کاریز. حیفم آمد که رهایش کنم و بروم. پایین رفتم و توی آب را گشتم، اما پیدایش نکردم و دو دست از پا درازتر برگشتم. دهانه چاه‌ها را سنگ‌چین می‌کردند که به مرور زمان، خراب نشود و ریزش پیدا نکند.

در چاه را با تخته‌سنگ‌های بزرگی می‌بستند که «کالار» نام داشت. کالار‌ها از همین کوه‌های اطراف مشهد به دست می‌آمد. همین حالا هم اگر مثلا به روستای زکریا بروید می‌بینید که سنگ کوه‌های آن منطقه، ورقه‌ورقه می‌شود. در کوه‌های کلات در منطقه قره‌سو هم کالار هست. عده‌ای کارشان همین بود که از کوه، کالار بیاورند. کالار‌ها را در ابعادی انتخاب می‌کردند که قابل حمل باشد و برای جابه‌جایی و استفاده از آن، نیروی معمول مردان قوی، کافی باشد؛ مثلا دو تا کالار را به بغل خر می‌بستند و به شهر می‌آوردند.
در خود مشهد هم چند تا قنات بود که البته مظهرشان در بیرون شهر بود. تنها قناتی که مظهرش در خود شهر بود، همین قنات سناباد بود. مظهرش همین جایی بود که الان به منطقه سرآب مشهد است. آنجا سرآب قنات سناباد بود. باوری هم در بین مردم بود و آن اینکه پیکر مطهر حضرت رضا (ع) را با همین آب شست‌وشو داده‌اند. آب این قنات که به «آب سناباد» معروف بود، به حرم مطهر می‌آمد.
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->