جزئیات برنامه‌های تلویزیون در شب‌های قدر واکنش معین به انتشار اخباری درباره رفت و آمد پنهانی‌اش به ایران قسمت آخر فصل چهارم «زیرخاکی» امشب پخش می‌شود (۸ فروردین ۱۴۰۳) احسان علیخانی از آغاز تولید فصل دوم جوکر خبر داد دفتر واشنگتن «ایران اینترنشنال» تعطیل شد + عکس ضرغامی: ایران، ارزان‌ترین بلیط اماکن گردشگری را دارد اسکارلت جوهانسون وارد «دنیای ژوراسیک» می‌شود؟ سعید راد در بیمارستان بستری شد فروش ۷ میلیارد تومانی سینما‌های خراسان رضوی در هفته اول ۱۴۰۳ برنامه تعطیلی سینما‌های کشور در شب‌های قدر شعرخوانی شاعران در محضر رهبر انقلاب + فیلم و متن برگزاری نشست علمی و فرهنگی «حسنه ماندگار» در مشهد واکنش قاضی شهریاری به اظهارات یکتا ناصر در اینستاگرام چه بود؟ قسمت چهاردهم ویژه‌برنامه افطار «هلال» امشب پخش می‌شود (۶ فروردین ۱۴۰۳) + تیزر انتشار اولین تصاویر از «اریک»، سریال جدید نتفلیکس | عروسک‌گردانیِ بندیکت کامبربچ یکتا ناصر و منوچهر هادی در دادسرای جنایی + عکس آمار پرفروش‌ترین فیلم‌ها در سینما‌های خراسان‌رضوی طی هفته‌ای که گذشت (۵ فروردین ۱۴۰۳) قسمت سیزدهم ویژه‌برنامه افطار «هلال» امشب پخش می‌شود (۵ فروردین ۱۴۰۳) + تیزر فیلم های پر فروش اکران نوروز ۱۴۰۳ تا ۴ فروردین + میزان فروش | تمساح خونی در صدر
سرخط خبرها

عاشورا و اسطوره

  • کد خبر: ۴۰۵۵۱
  • ۰۵ شهريور ۱۳۹۹ - ۱۲:۰۰
عاشورا و اسطوره
جویا جهانبخش - عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی
رخداد شگرف «عاشورا» و سرنوشت خون‌بار شهید نینوا-که درود و آفرین خدای بر او باد! - این قابلیت را داشته است که به جهان ناپیداکران اساطیر راه بگشاید.

هم «عاشورای حسینی» و سرگذشت شهیدان آن، اسطوره آفریده و در پاره‌ای از گزارش‌ها و نقل‌ها و تلقی‌ها با چهره‌ی اسطوره‌ای نمایان شده است، و هم «برخی از اساطیر» بر ذهن و ضمیر واگویه‌گران این رخداد شگرف اثر گذاشته‌اند و خود را در تصور عامه از واقعه کربلا دخیل کرده‌اند و به پاره‌ای از نقل‌های تاریخی رنگ و لعاب ویژه‌ای بخشیده‌اند که در روایات مردمانه رخداد طف و طومار‌های تعزیه و مانند آن، جلوه‌ها کرده است.

بدین‌سان رخداد عاشورا و شهادت سالار شهیدان ـ صلوات ا... و سلامه علیه‌ـ با عالم اساطیر پیوند خورده است؛ و این پیوند، محاسنی دارد و معایبی.


از محاسن این پیوند، تمهید حضور گسترده «عاشورا» ست در عرصه هنر‌ها و تسهیل نفوذ و رسوخ «عاشورا» ست در عواطف عامه و ذهن‌های خوگر به عوالم اساطیری.
از معایب این پیوند، تسهیل امکان تحریف حقایق تاریخی و نیز تمهید جلوس عواطف است بر اریکه عقل و ابتعاد ما از عقلانیت در تحلیل «عاشورا».

پیوندگرفتن رخدادی شگفت و سترگ، چون واقعه عاشورا با جهان اسطوره‌ها، امری است ناگزیر. هیچ رخداد تاریخی عظیم از این دست نیست که به‌ناگزیر و در وجدان جماعت، با اساطیر وارد بده‌بِستان نشود. چنین پیوند بَیوسان را گسلانیدن نتوان. لیک باید همواره هشیارانه چگونگی‌های این پیوند را تحت نظر داشت و حتی‌المقدور از آثار زیان‌بار آن جلوگیری کرد و با تقویت رویکرد‌های عقلانی و تحقیقی و تدقیقی از بسط بی‌اندازه خوانش‌های اساطیری ممانعت نمود.

در مقام «توضیح» و «تمثیل» می‌توانیم گفت: ما ناچاریم درباره رخداد‌های تاریخی ـ مثلا جنبش مختار ثقفی یا سفارت مسلم بن‌عقیل ـ به زبان سینما هم سخن بگوییم. زبان سینما، اقتضائات ویژه خویش را دارد؛ جلوه‌های مألوف سینمایی و روند داستان‌گویی تصویری و لزوم پرکردن حفره‌های روایت تاریخی، میان روایت سینمایی و روایت تاریخی جدایی می‌اندازد؛ و این جدایی، ناگزیر است.

اکنون دو راه پیش روی ماست: یا باید روایت سینمایی را موقوف کنیم و تاریخ اسلام را از حضور در دنیای تصویر محروم سازیم و به روایت خشک تاریخی که مخاطبش غالبا اهل تخصص‌اند و لا غیر، بسنده کنیم، که می‌دانم و می‌دانید، شدنی نیست؛ یا باید به روایت‌های سینمایی هم مجال ظهور و بروز دهیم و لیک نگذاریم روایت تاریخی به‌کلی تحت‌الشعاع روایت‌های سینمایی قرار گیرد و همواره بیننده و مخاطب را به تفاوت‌های سرشتین روایت‌های سینمایی و روایت‌های تاریخی (که مقوله‌ای است جهانی و اختصاصی هم به ما ندارد) توجه دهیم، تا همواره تفاوت داستان و تاریخ و اسطوره و واقع و مجاز و حقیقت، مدنظر باشد؛ درست همان‌طورکه مخاطبان مطلع آثار هنری و مثلا بینندگان تعزیه، میان شمر تعزیه و شمر تاریخ فرق می‌گذارند و هریک را به جای خویش می‌نشانند و فهم می‌کنند و هیچ‌گاه شمر تعزیه را به جرم مساهمت در فاجعه کربلا و شهادت، ولی خدا به محکمه نمی‌کشانند.
 
گفتگو با  علیرضا نظری خرم، نویسنده کتاب «داستان بریده بریده»
گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->