فرهنگ پرستاری در خانه را باید جا انداخت

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ تجربه می‌گوید اگر بنا باشد هر بیماری با هر درجه‌ای از مشکل، تمام مدت در بیمارستان بستری باشد، هم هزینه‌های دولت افزایش پیدامی‌کند و هم توان بیمارستانی با کمبود تخت، پرستار و پزشک برای خدمت‌رسانی کامل به بیماران کافی نیست. برهمین اساس، مراکز مراقبت پرستاری در خانه با حضور همان پرستاران آموزش‌دیده پدید آمده‌اند تا بیمار به منزل برگردد، اما از خدمات پزشکی غافل نماند و روند درمانش تحت کنترل باشد و هم اینکه خانواده‌ها آموزش‌های لازم را ببینند و بدانند چطور از بیماران اسیر تخت خود بهتر مراقبت کنند.

 

دلیل راه‌اندازی این مراکز، کاهش تخت‌روز بیمارستان‌ها و مشارکت خانواده بود تا بیمار در محیط گرم خانه به‌تدریج بازتوانی خود را به دست آورد. در فرهنگ مراقبتی و پزشکی به «هوم‌کِر» (HOME CARE) مشهورند؛ یعنی مراقبت‌کنندگان در خانه و تجربه نشان داده است که چنین مراقبت‌ها و آموزش‌هایی بسیار مؤثر است.

پرستاری از امیر ۱۶ ساله یکی از همین نمونه‌های موفق است. تصادف آن هم با موتورسیکلت، جان خیلی‌ها را گرفته، اما او از آن جان سالم به‌در برده است. زنده مانده و بعد از مدتی به خانه آمده، اما نه با پای خودش؛ بدون قدرت راه‌رفتن و تکلم. پدر و مادرش، اما بیکار نماندند تا آب‌شدن فرزندشان را ببینند. با همان زندگی کارگری و خانه حاشیه شهر، از مرکز مراقبت در منزل که مددکاری بیمارستان به آن‌ها معرفی کرد، پرستار‌هایی را به خدمت گرفتند تا در درمان، یار و یاورشان باشند.

پرستار‌ها که آمدند و رفتند، به خانواده هم آموزش دادند چطور از امیر مراقبت کنند. آن‌قدر از پرستار‌ها قوت قلب گرفتند که از بیماری پسرشان نترسیدند و به دوباره سرپا‌شدنش امیدوار شدند. سرانجام کمک‌های آنان و مراقبت خانواده، دست امیر را گرفت و از تخت بلندش کرد. حالا راه می‌رود و کارهایش را خودش انجام می‌دهد؛ «فقط کلامش مشکل دارد. کلمات را می‌گوید، اما هنوز جمله گفتن برایش سخت است.» این جمله از زبان مادری بیان می‌شود که دیدن راه‌رفتن پسرش تا همین چند وقت پیش، برایش آرزویی محال بود. او قدردان پرستارانی است که به خانه آمدند و حمایتشان کردند. این مادر می‌گوید: می‌دانم اگر روی تخت رهایش می‌کردیم شاید هیچ‌وقت خوب نمی‌شد و تا حالا مرده بود.

خانواده چوپان هم مشابه همین تجربه را دارند؛ آن‌ها از مادری نگهداری می‌کنند که چند بار سکته کرده و مدت‌ها در بیمارستان بستری بوده است. شرایط دشوار اقتصادی خانواده سبب شده است یاسمن دختر چهارم این خانواده هفت‌نفری، تمام وقتش را بگذارد برای پرستاری از مادری که بدون تحرک روی تخت افتاده بوده است. او و برادر‌ها و خواهرانش با آموزش‌هایی که از پرستاران دیده‌اند، به‌خوبی و عین یک پرستار حرفه‌ای، می‌دانند برای بیماری این‌چنینی، چطور غذا بپزند، بدنش را ماساژ بدهند و جابه‌جایش کنند تا زخم بستر نگیرد.
چنین مراقبت‌هایی اگرچه تمام وقت یاسمن را می‌گیرد و سبب شده که او از دو سال پیش درسش را رها کند و به کلاس دوازدهم نرسد، نتیجه‌بخش بوده است؛ «چندی است که چشم‌هایش حرکت می‌کند و به بدنش تکانی می‌دهد.»

همین واکنش‌ها سبب شده است خانواده تمام تلاش و درآمدشان را برای بهبود مادر بگذارند؛ «واکنش‌ها ما را امیدوار به بهبود مادرم کرده و نشان می‌دهد مراقبت ما درست و مؤثر بوده. پدرم کارگر نانوایی است، البته اگر دوباره بیکارش نکنند. درآمد کارگری او اول به خورد و خوراک می‌رسد و بعد دارو‌های مادر. چیز دیگری برای خانه نمی‌ماند.»

البته خانه که نمی‌توان گفت. خانواده چوپان مقیم حسینیه‌ای هستند که دو اتاق کوچکش را درقبال سریداری آن دراختیارشان گذاشته‌اند. هزینه‌های مراقبت از بیمار برای این خانواده زیاد است و برای تأمینش تمام تلاششان را می‌کنند، حتی آیدا، آخرین فرزند خانواده، برای خودش گوشی همراه نخریده تا سرکلاس‌های آنلاین بنشیند. او هم رسما نه، اما ترک تحصیل کرده است به امید اینکه با هزینه‌کردن درآمد خانواده، حال مادرشان بهتر شود.

«در حال حاضر ۶۳ مرکز مراقبت از منزل در استان و بالغ‌بر ۵۰‌مرکز در مشهد فعال هستند که زیر‌نظر واحد پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعالیت می‌کنند.» این شروع صحبت‌های حسین مومنی، عضو سازمان نظام پرستاری مشهد و عضو شورای عالی نظام پرستاری کشور است که اکنون به نمایندگی از مراکز مراقبت پرستاری در منزل استان با ما سخن می‌گوید.

به باور او به‌ویژه در شرایط شیوع بیماری‌های همه‌گیر مانند کرونا، ماندن در خانه و استفاده از خدمات مراقبتی و پزشکی اهمیتی دوچندانی پیدا می‌کند، به‌علاوه «کاهش تردد بیماران به مراکز درمانی، کاهش شلوغی در شهر، پیشگیری از انتقال بیماری، از‌کار‌افتادگی کمتر اعضای خانواده که گاهی برای یک کار جزئی مانند تزریق، بیمار را به درمانگاه می‌برند، از فواید استفاده از خدمات پرستاری در منزل است و برخلاف تصور عموم، باعث کاهش هزینه‌هاست.»

مومنی در تشریح پرستاری در منزل می‌گوید: ضمن درج مشخصات، نشانی و شماره تلفن مراکز مراقبت پرستاری در صفحه اول سایت دانشگاه علوم پزشکی، در همه بیمارستان‌ها، یک دفتر مشاوره پرستاری و مراقبت از منزل وجود دارد که به خانواده بیماران خاص یا صعب‌العلاج معرفی می‌شود. بر عملکرد آن‌ها نظارت می‌شود و براساس نرخ‌های دولتی، نیرو‌های تخصصی را به خانه‌ها می‌فرستند. این مراکز در‌قبال حوادث احتمالی پاسخ‌گو خواهند بود و همچنین با ارائه خدمات حرفه‌ای خیال شهروندان را از کنترل بیماری عزیزانشان راحت می‌کنند.

او درباره ترویج پرستاری در منزل می‌گوید: حدود ۱۰ سال است که در تلاش هستیم خدمات این مراکز را به لیست تعهدات بیمه‌ها اضافه کنیم و پس از سال‌ها، شورای عالی بیمه با اضافه‌شدن پنج‌بیماری صعب‌العلاج موافقت کرده است که به‌زودی ابلاغ و اعمال خواهد شد. همچنین با توافق صورت‌گرفته با شهرداری بنا داریم موقعیت جغرافیایی دفاتر را روی نقشه شهر بیاوریم که مردم از آن اطلاع داشته‌باشند.

عضو شورای عالی نظام پرستاری کشور درباره اینکه چه بیمارانی می‌توانند از این خدمات در خانه استفاده کنند، تأکید می‌کند: از یک پانسمان و تزریق ساده تا نگهداری از بیماران پس از سکته‌های مغزی و قلبی یا مراقبت از بیمارانی که به‌دنبال حوادث روی تخت بستری هستند، به‌کمک مراقبت‌های پرستاری انجام می‌شود.
مومنی نمونه‌های زیادی شبیه یاسمن و خانواده امیر می‌شناسد که از بیمار خود در خانه مراقبت می‌کنند.

 

نماینده مراکز مراقبت پرستاری در منزل استان همچنین درباره آموزش به خانواده‌ها یادآور می‌شود: وقتی قرار است از یک بیمار فلج برای مدتی نامعلوم نگهداری شود، لازم است اعضای خانواده اصول کلی شیوه تغذیه و تحرک و ورزش را فرابگیرند و یکی از وظایف ما آموزش خانواده‌هاست. اینکه چگونه به بیمار تحرک بدهند یا سوند معده را کنترل کنند که از برگشت به ریه‌ها پیشگیری کند و از عفونت‌های ثانویه در‌امان باشد، به خانواده آموزش داده می‌شود. دانستن روش‌های مراقبتی برای اعضای خانواده درراستای کاهش هزینه‌ها مؤثر است، درغیراین‌صورت باید پرستارانی را به کار بگیرند تا خدمات را انجام دهند.