سیل مهیب مشهد در سال ۱۳۲۹ به روایت اسناد تاریخی
هشتم خرداد ۱۳۲۹ هم زمان است با سالروز سیل مهیب مشهد که در آن، بخشی از منازل شهروندان در این سیل تخریب و خسارت‌هایی به آن‌ها وارد می‌شود.
غلامرضا آذری خاکستر | شهرآرانیوز؛ هشتم خرداد ۱۳۲۹ هم زمان است با سالروز سیل مهیب مشهد که در آن، بخشی از منازل شهروندان در این سیل تخریب و خسارت‌هایی به آن‌ها وارد می‌شود. پس از وقوع سیل کمک‌رسانی به سیل‌زدگان از سوی استانداری، آستان قدس‌رضوی، شهرداری، سازمان شیر و خورشید و خیران مشهد انجام می‌شود. بعد از سیل، در ساختار شهری هم شاهد تغییراتی هستیم به طوری که قسمت‌هایی از مسیر سیل تخریب و کوی سیل‌زدگان ایجاد می‌شود. در این نوشتار به انعکاس سیل در اسناد آن زمان می‌پردازیم.
یک روز بعد از وقوع سیل در تاریخ ۹/۳/۱۳۲۹ محمود بدر، نایب‌التولیه آستان قدس رضوی، طی گزارشی به دفتر مخصوص محمدرضاشاه، جریان سیل و اقدامات انجام شده در راستای کمک رسانی به سیل‌زدگان را ارائه می‌دهد. در این گزارش آمده است: «در ساعت ۳ بعدازظهر روز هشتم خردادماه، باران شدیدی مخلوط با تگرگ از ارتفاعات جنوب غربی مشهد شروع به باریدن کرد و به تدریج شهر مشهد را فرا گرفت و یک ساعت دوام داشت و در اثر آن سیل مهیبی جاری شد و در طرفین سیل قریب ۷۰۰ خانه شهر را ویران کرد یا آسیب سخت به آن وارد آورد که سکونت دیگر ممکن نبود. تعداد و تلفات جانی فعلا به طور تحقیق معلوم نیست، ولی تصور نمی‌رود از ۳۰ نفر متجاوز باشد و این عده هم اشخاص فقیر و بیچاره بودند که غافلگیر شده و قادر به فرار نشده‌اند.»
در ادامه این گزارش هم به خساراتی که سیل به قنات‌ها و باغ‌ها وارد آورده، پرداخته شده است: «بحمدا... به بیوتات مقدسه و مستغلات آستان قدس در شهر هیچ آسیبی نرسید و آب سیل به نزدیکی آن‌ها نیز نرفته است، ولی قسمتی از دیوار‌های باغ‌های خارج شهر که متعلق به آستان قدس است، فرو ریخته و به محصول سردرختی و زراعت صیفی‌جات هم خساراتی وارد آمده که میزان حقیقی آن معلوم نیست. به قنوات گناباد که شهر مشهد را مشروب می‌کند و مجاری آن تا شهر خسارات وارد آمده که روز نهم خرداد مقنی و کارگر کافی برای ترمیم قنوات و اصلاح مجاری آب و تعیین میزان حقیقی خسارات اعزام شده و نتیجه اقدام با تعیین میزان حقیقی مصارف بعدا معروض خواهد شد.»
محمود بدر در این گزارش راهکار‌های کمک‌رسانی به سیل‌زدگان را چنین تشریح کرده است: «نظر بنده در باب کمک به اشخاص سیل‌زده و جبران خسارات وارده این است که در این‌باره احتیاجی به ارسال کمک جنسی یا نقدی از مرکز نیست و جناب آقای استاندار هم با این نظر موافقت دارند که وجوه خیریه و اعتباراتی که برای این قبیل امور در اختیار شهرداری و استانداری است کفاف جبران خسارات می‌کند، ولی اقتضا دارد اعتباری در اختیار بانک رهنی مشهد گذاشته شود که با شرایط بسیار سهل و ساده به اشخاصی که در اثر سیل بی‌خانمان شده‌اند وام بدهند تا خانه‌های خود را تعمیر یا در جای دیگر شهر برای خود خانه بسازند و تا هوا مساعد است از نقیصه بی‌سکنایی خارج شوند. درباره میزان تحقیقی خسارات وارده به باغات و قنوات و مجاری آب و آستان قدس بعدا گزارشی داده خواهد شد. متمنی است مراتب را به شرف عرض شاهنشاه، برسانند و چنانچه امری شرف صدور یافت ابلاغ فرمایند.»
مکاتبات و نامه‌نگاری‌ها درباره سیل مشهد حاکی از آن است؛ در ۲۰ خرداد وزیر کشور در مکاتبه‌ای با نخست وزیر وقت خواهان کمک به سیل‌زدگان از طریق بانک رهنی شده است. در بخشی از این سند آمده است: «به منظور ساختمان خانه‌های جدید در شهر مشهد برای استفاده اهالی که در نتیجه حدوث سیل اخیر خسارت دیده‌اند، شرح لازم به استانداری نهم و آستان قدس رضوی نوشته شد که اراضی آستان قدس را هر چه زودتر نقشه‌برداری نموده و مراتب را اعلام دارند تا از بانک رهنی تقاضا شود با اعطای وام به اهالی تسهیلات لازم فراهم گردد.»
با گذشت یک ماه از سیل با توجه به کمبود‌ها و خسارات وارد شده، اهالی کوی مهدوی مشهد طی نامه‌ای به علی رزم آراء نخست وزیر وقت و ارسال رونوشت آن به نمایندگان مجلس شورای ملی تقاضای پناهگاه و رفع مشکلات‌شان نموده‌اند. در این سند آمده‌است: «تا کنون قریب یک ماه می‌گذرد، اهالی خیابان تهران کوی مهدوی منتظر بذل مساعدت اولیای امور مربوط بوده‌اند. تا کنون با مراجعات متوالی به استانداری، شیرو خورشید سرخ کوچک‌ترین اقدامی در جمع‌آوری عائله پریشان ما نشده و کلیه عایله‌مان شب و روز در خرابه‌ها و یا در مسافرخانه‌ها به سر می‌برند و از طرفی، چون زمین‌های منازل ما استیجاری می‌باشد نظر به عدم استطاعت و قوه و قدرت مالی امکان حتی ساختن دیواری نداریم و از هستی ساقط شده‌ایم؛ لذا به مقام استدعا برآمده با توجه به عرایض ما بیچارگان اقدام عاجلی مبذول فرمایند تا از بدبختی نجات پیدا کرده و عائله‌مان هم پناهگاهی داشته باشند.»
مشکلات سیل‌زدگان موجب می‌شود جمعی از ساکنان خانه‌های سیل‌زدگان بار‌ها مکاتباتی با دستگاه‌های اجرایی داشته باشند. طبق محتوای سندی پس از ساخت خانه‌ها، همچنان مشکلات آن‌ها وجود داشته است: «ما عده آسیب دیده و بی‌بضاعت که در این ساختمان‌ها سکونت نموده هیچ‌گونه آسایش نداریم. ۱- تاکنون از طرف شهرداری مانند سایر نقاط شهر برای نظافت‌گری مامور تعیین ننموده ۲- وسیله‌ای برای آب آشامیدنی اهالی فراهم نشده ۳- مابین حیاط دیوار نشده و ناموس ما بدون چادر چه در تابستان و چه در زمستان نتوانسته در حیاط ایاب و ذهاب نماید ۴- اکنون که از اول زمستان است ما اهالی در شب‌های تاریک زمستان و در کوچه‌های پر از آب و گل باید ایاب و ذهاب نماییم. استدعا داریم با این وضع بیچارگی ما اهالی ترحم و رسیدگی نمایند، منوط به رأی عالی است.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
