صیانت کامل از خانه‌های تاریخی مشهد در طرح بهسازی بافت حرم مطهر رضوی
بر اساس آمار‌ها و اطلاعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، مشهد حدود ۶۶۰ هکتار بافت تاریخی دارد که بیش از نیمی از آن، یعنی حدود ۳۶۰ هکتار آن در اطراف حرم قرارگرفته است.
محمد کاملان | شهرآرانیوز؛ شعرباف تبریزی، مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان ثامن با تأکید بر توجه ویژه طرح حریم رضوی به بنا‌های تاریخی بافت اطراف حرم گفت: ویژگی خاصی که طرح جدید بافت اطراف حرم دارد، این است که پلاک به پلاک، قواعد ساخت وساز، موضوعات مربوط به سیما و منظر و حفظ میراث ملموس تاریخی را بیان کرده است. این یعنی نه تنها خانه‌های تاریخی که میراث آن‌ها را ثبت کرده است ضوابط ویژه‌ای خواهند داشت، بلکه برخی بناها و خانه‌های واجد ارزش در این بافت هم این ضوابط ویژه شامل حالشان خواهد شد، چه برای ارتفاع ساخت و ساز در بنا‌های هم جوار و چه برای تغییرات در این بناها و ساخت و ساز.
مرحوم سراج الدین کازرونی، وزیر وقت مسکن، ۲۹ سال پیش، در نامه‌ای به مقام معظم رهبری، ماجرای احیا و سامان دهی بافت اطراف حرم مطهر رضوی را مطرح و تأیید اجرای این طرح را دریافت کرد. این طرح پس از کش و قوس‌های فراوان در سال ۱۳۷۸ و با نام «طاش» به تصویب وزارت مسکن رسید و همان سال‌ها هم ساز و کار آن به شهرداری مشهد و سایر سازمان‌ها و نهاد‌هایی که نقشی در این بافت داشتند، ابلاغ شد و به صورت رسمی آغاز به کار کرد.
به دنبال اجرای این طرح که از همان ابتدا به بافت تاریخی اطراف حرم لقب «فرسوده» داد، بخش نسبتا زیادی از خانه‌های تاریخی شده بافت حرم تخریب و برج‌ها و هتل‌های لوکس بسیاری جایگزین خانه‌های تاریخی بسیاری شد. اما گویا قرار نیست بی توجهی به بافت تاریخی که در طرح طاش رخ داد، در طرح جدید بافت اطراف حرم رضوی موسوم به حریم رضوی تکرار شود و براساس طرح جدید، همه خانه‌های تاریخی و واجد ارزش باقی مانده در بافت، تثبیت خواهند شد.
در ابتدای دهه ۸۰ و قبل از اجرای جدی طرح طاش، علیرضا رضوانی فر که از استادان برجسته معماری ایران است، به همراه دانشجویانش برای کاری تحقیقاتی وارد بافت تاریخی اطراف حرم شدند و ۲۵۰ خانه و بنای تاریخی واجد ارزش را که هنوز میراث فرهنگی آن‌ها را ثبت نکرده بود، شناسایی کردند. این تیم چندسال بعد، دوباره به بافت اطراف حرم سر زد و متوجه شد که اثری از ۱۵۰ بنایی که پیش از این توسط این گروه شناسایی شده بود، نیست و فقط ۱۰۰ خانه دست نخورده باقی مانده است.
آثاری که ثبت ملی هم بودند تخریب شدند
بر اساس آمار‌ها و اطلاعات اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، مشهد حدود ۶۶۰ هکتار بافت تاریخی دارد که بیش از نیمی از آن، یعنی حدود ۳۶۰ هکتار آن در اطراف حرم قرارگرفته است. آن طور که پژوهشگران مشهدی اعلام کرده اند، در این شهر، نزدیک به ۸۰ بنای تاریخی وجود دارد که بیش از ۸۰ درصد آن‌ها در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی قرار گرفته و جالب اینجاست که حدود ۲۰ خانه تاریخی با معماری‌های خاص مثل حناساب، سیدان، زرین زاده و چندی خانه دیگر، با وجود قرار گرفتن در فهرست آثار ملی ایران، تخریب شده اند.
توقف طاش به دلیل تداوم تخریب بافت تاریخی
صدای تخریب بافت تاریخی اطراف حرم در سال ۱۳۸۶ بلند شد و مقام معظم رهبری در نامه‌ای به استاندار وقت خراسان رضوی بر رعایت هویت تاریخی و معنوی شهر‌ها در توسعه و بهسازی محیط شهری مشهد تأکید کردند، اما بازنگری‌های بعدی طرح طاش هم تأثیری بر جلوگیری از تخریب بناها و خانه‌های تاریخی بافت پیرامون حرم نداشت تا اینکه شورای عالی شهرسازی و معماری در ۱۹ تیر ۱۳۹۸، به دلیل تداوم اقدام‌های مخالف با حفاظت از حیثیت مکان و ارزش‌های ملموس و ناملموس بافت تاریخی فرهنگی پیرامون حرم مطهر رضوی، حکم به لغو و توقف طرح نوسازی و بهسازی حرم مطهر رضوی (مصوب سال ۱۳۸۷) داد.
احیای گذر‌های تاریخی در دستور کار
سعید شعرباف تبریزی، مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان ثامن، با بیان اینکه مسائل مربوط به میراث فرهنگی در طرح حریم رضوی، فراتر از سالم نگهداشتن بافت تاریخی است، افزود: در این طرح، حتی گذر‌های تاریخی که پیشتر در بافت حرم مطهر رضوی وجود داشته و الان از بین رفته است، در قالب «تار»های تشرف شناسایی و احیا خواهد شد.
تدوین بسته اقتصادی برای بهره برداری از خانه‌های تاریخی
وی با اشاره به تدوین بسته اقتصادی برای خانه‌های تاریخی بافت حرم مطهر رضوی تصریح کرد: برای اقتصادی شدن بنا‌های تاریخی و واجد ارزش بافت هم تأملاتی شده است تا بتوانند به صورت خودبنیاد و در قالب پروژه اقتصادی تأمین مالی شوند. یعنی مالکان این بناها می‌توانند مجوز تجاری بگیرند و حتی برای برخی از این مکان‌ها کاربری‌های ویژه پیشنهاد و تعریف شده است که سرمایه گذار می‌تواند با حفظ قواعد و ساختار بنا، در آن‌ها فعالیت اقتصادی داشته باشد.
مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان ثامن ادامه داد: مالکان برخی از خانه‌های تاریخی می‌گویند که اگر تسهیلات خوب و با سود کم در اختیار آن‌ها قرار داده شود، قادر به مرمت این بناها و بهره برداری اقتصادی از آن‌ها هستند. در حال حاضر، صندوق حرم‌های مطهر، تسهیلات خوبی به آن‌ها می‌دهد، ولی برای ترغیب کردن مردم کافی نیست.
زمینه احیای بافت تاریخی حرم مطهر فراهم است
وی با بیان اینکه روش‌های زیادی برای حفظ و احیای بنا‌های تاریخی در اطراف حرم وجود دارد، تصریح کرد: برای اجرای این راه‌ها نیاز است در سازمان مجری، یعنی شهرداری مشهد و شهرداری ثامن، دغدغه جدی برای این موضوع وجود داشته باشد، چون در طرح حریم رضوی، زیرساخت‌ها و شرایط لازم برای این کار پیش بینی شده است.
طبق وظایف تسهیلگری خودمان، این پیشنهاد‌ها را به شهرداری می‌دهیم و به عنوان تسهیلگر میان مردم و سرمایه گذار واسطه گری خواهیم کرد. اما نکته این است که، چون نرخ بازگشت سرمایه و سود در این بناها زیاد نیست، سرمایه گذار سراغ آن نمی‌آید و فقط بخش خاصی از سرمایه گذاران که نگاه فرهنگی دارند، وارد این گود می‌شوند.
خانه‌هایی که منتظر سرمایه گذار هستند
شعرباف تبریزی در ادامه از تعداد زیاد خانه‌های تاریخی منتظر سرمایه گذار در بافت ثامن خبر داد و گفت: خانه غفوری بنای آماده‌ای است که نیاز به چند میلیارد هزینه برای مرمت دارد و سرمایه گذار‌ها باید برای این خانه اقدام کنند، اما به دلیل شرایطی که ذکر شد، کسی قدم جلو نمی‌گذارد. از این دست بناها در بافت تاریخی حرم بسیار وجود دارد که باید فکری جدی برای آن‌ها شود تا سرمایه گذار‌ها به احیا و بهره برداری از این خانه‌ها علاقه‌مند شوند.
وی خاطرنشان کرد: معاونت اقتصادی شهرداری باید زیرساخت ترغیب سرمایه گذاران به این کار را به شیوه‌های مختلف، مثل تسهیلات و تخفیف عوارض مهیا کند؛ زیرا در طرح حریم رضوی، زمینه برای احیای بناها، خانه‌ها و بافت تاریخی فراهم شده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
