«براتعلی فدایی هروی»، شاعر پیشکسوت و مشهور افغانستان که به‌دلیل سابقه طولانی در سرایش شعر، به «شیخ‌الشعرا» شهرت یافته بود در سن ۹۲ سالگی درگذشت.
شهرآرانیوز؛ «محمد کاظم کاظمی» شاعر و پژوهشگر افغانستانی با انتشار خبر درگذشت استاد فدایی هروی در کانال تلگرامی خود نوشت:
استاد براتعلی فدایی هروی بدرود حیات گفت
او را می‌توان بزرگِ شعر امروز افغانستان دانست، شاعری با بیش از هفتاد سال سابقه شعری و سرایش آثار بسیار و پرورش شاگردان متعدد.
منش و اشعار استاد فدایی هروی
به «براتعلی فدایی هروی»، لقب «شیخ‌الشعرا» را داده بودند، او در طول سال‌های عمرش در حوزه‌های مختلف شعری از عشق و عرفان تا شعر مقاومت قلم زده است. صراحت بیان او زمانی سبب شد که از کادر رهبری اداره محلی ولایت بادغیس با فرمان مستقیم «ظاهرشاه» برکنار شود و با تهدید مستقیم والی (استاندار) وقت از کار دولتی دست کشید و به هرات برگشت.
او در جریان سال‌های جهاد و مقاومت به ایران آمد و از همان‌جا برای انگیزه دادن به هم‌فکرانش، حلقات شعر و شاعری را گردانند‌گی می‌کرد. در بازه‌ی کوتاهی هم برای مبارزه نیروهای تحت حمایت شوروی وقت سلاح برداشته و به میدان رزم رفته بود.
شاعران و اهل ادب در هرات و دیگر شهرهای افغانستان برای براتعلی فدایی هروی، احترام ویژه‌ای قایل‌اند و او را هم‌پایه شاعران نام‌داری چون قاری عبدالله، غلام‌احمد نوید، غلام‌نبی عشقری و حتا استاد خلیل‌الله خلیلی می‌دانند.
مقاومت جان مایه اشعار فدایی هروی
جان‌مایه‌ی اصلی شعرهای او «مقاومت» و اشعاری در مدح بزرگان دین اسلام است و به سبب بیش از نیم قرن فعالیت ادبی به او لقب «شیخ‌الشعرای افغانستان» را داده‌اند.
استاد فدایی به پاس فعالیت‌های ادبی و فرهنگی‌اش از سوی اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان با دریافت مدال تقدیر شد و چندی پیش انجمن ناظم هروی به نام او مسما گردید.
او در دوران جهاد و مقاومت فعالیت نظامی داشت و گروهی از نیروهای مجاهدان را در نبرد با نیروهای شوروی سابق رهبری می‌کرد.
استاد فدایی هروی از ۱۷سالگی سرودن شعر را آغاز کرد و پس از پایان صنف هفتم مکتب در اداره ارزاق هرات و سپس ریاست فواید عامه‌ی بادغیس مشغول کار شده است.
صراحت بیان و آزاد‌گی
استاد فدایی بیشتر از نیم قرن سابقه‌ی سرودن شعر دارد و صراحت بیان و آزادمنشی او زبان‌زد خاص و عام است.
این شاعر کهنه‌کار با وجود مشکلات مالی، به دربار صاحبان قدرت و ثروت تن نداده است، بلکه بسیاری از چهره‌های مطرح سیاسی و مسئولان ارشد حکومتی به خانه‌ی او می‌آیند. همین ویژه‌گی‌ها سبب شده که شاعران و اهل ادب برایش احترام بگذارند و لقب «شیخ‌الشعرا» را به او بدهند.
استاد فدایی درحالی که ۹۱ سال سن داشت، بازهم در برخی محافل ادبی هرات شرکت می‌کرد، دست به قلم بود و شعر می‌سرود.
حضور استاد فدایی هروی در سال ۱۳۹۲ در دفتر دردری مشهد
استاد فدایی هروی بر اساليب شعر كهن تسلط داشت
محمدکاظم کاظمی شاعر و پژوهشگر افغانستانی در مقدمه کتاب «راه روشن» که ترجمه منظوم بخشی از نهج‌البلاغه است، نوشته است:
این کتاب ترجمه‌ای منظوم از پاره‌هایی از کتاب نهج‌البلاغه و نهج‌الفصاحه است. استاد فدايى هروى را اينك مى‌‌توان «شيخ‌‌الشعراى هرات» ناميد. او شاعرى است با حدود شصت سال سابقه‌‌ى فعاليت ادبى درخشان و آراسته به صفاتى همچون استغنا، مناعت طبع، خُلق خوش، تواضع و فروتنى. او از معدود شاعران ماست كه در سن قريب به هشتاد سالگى، با همان سرزندگىِ جوانى شعر مى‌‌گويد و حافظه‌‌اش سرشار از شعرها و خاطراتى ماندگار است.
اما از نظر فنّ شاعرى، پيش از همه چيز بايد قريحه‌‌ى ادبى و تسلّط استاد بر اساليب شعر كهن را يادآور شد. او شاعرى است آشنا به اصول و فنون سخنورى، البته با همان معيارهايى كه در ادب سنّتى ما رايج بوده است. از اين لحاظ، او را مى‌‌توان در سلك شاعرانى همچون قارى عبداللّه، خليل‌‌اللّه خليلى، محمدحسين شهريار، اميرى فيروزكوهى و مهرداد اوستا دانست. به باور من در جريان شعرى امروز افغانستان، پس از استاد خليلى، ما شاعرى با اين مايه تسلط بر اصول و فنون شعر سنتى خويش، نداشته‌‌ايم.
ولى شاعر ما با همه گرايش و وفادارى به قالبها و معيارهاى بلاغت قديم، كوشيده است كه در محتواى آثارش پايبند مضامين مكرّر و مفاهيم كهن نماند و تا حدّى كه سبك كارش اجازه مى‌‌دهد، همپاى تحوّلات زمانه حركت كند. شعرهايش غالباً به مسايل و مضامين مطرح در جامعه‌‌ى امروز ارتباط دارد و در آنها تصويرى از حوادث هر مقطع تاريخى را مى‌‌توان ديد.
مذهبى‌‌سرايى، يكى از ديگر زمينه‌‌هاى جدّى كار فدايى هروى است. او شاعرى است شيفته‌‌ى بزرگان دين، و در همان قوالب سنّتى، منقبت‌‌هاى بسيارى براى آنان سروده است. بسيارى از اين سروده‌‌ها نقل محافل منقبت‌‌خوانى افغانستان است و بسيارى از منقبت‌‌خوانان سنّتى كشور ما شعرهايى از او را در حافظه دارند.
اما از اينها كه بگذريم، يك ويژگى شخصيت استاد فدايى ـ كه به‌‌راستى قابل تحسين و تقدير است ـ آزادمنشى اوست. او هيچ‌‌گاه در جوار مراكز قدرت نزيسته و ستايشگر هيچ‌‌يك از قدرتمداران عصر نبوده است. او حكمروايى حدود ده زمامدار افغانستان را درك كرده و همواره، چه صريح و چه ضمنى، منتقد و يا معارض نظامهاى حكومتى بوده است.
در سال‌هاى دهه‌‌ى چهل، آثار انتقادى فدايى در نشريات «اتفاق اسلام» و «ترجمان» نقل زبانها بود و او بالاخره شغل دولتى‌‌اش يعنى رياست فوايد عامه‌‌ى ولايت بادغيس را بر سر همين انتقادها و افشاگري‌ها نهاد.
در دوران اشغال افغانستان توسط نيروهاى روسى، فدايى به صف معارضان حاكميت پيوست؛ تحت تعقيب قرار گرفت و چندين سال آوارگى در ايران را در پى آن تجربه كرد.
در سال‌هاى پس از پيروزى و سه دوره حاكميت متضاد و متفاوت در افغانستان نيز فدايى غالباً منتقد و معارض نادرستيها و ناراستى‌‌ها بوده و محروميت‌هاى مادى و معنوى بسيارى را چشيده است. چنين است كه شاعر ما، سالهاست كه بر اورنگ سلطنت فقر تكيه دارد.
خصيصه‌‌ى ديگر استاد فدايى، شاعرپرورى اوست. او از نخستين بانيان و فعالان مجامع ادبى هرات در عصر حاضر بوده و حدود نيم قرن، در اين تشكلها حضورى جدى داشته‌‌است. حاصل اين فعاليتها پرورش يك نسل از جوانان روزگار است كه بعضى از آنان اكنون از شاعران شاخص هرات به شمار مى‌‌آيند.
مخمس استاد براتعلی فدایی هروی بر شعر دکتر غلام‌علی حداد عادل
محمدکاظم کاظمی در این باره می‌گوید: «شعر معروف «ای زبان پارسی، ای درّ دریای دری» از جناب غلام‌علی حداد عادل را شنیده‌ایم، شعری که بر سردر فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز درج شده است.
مطلع شدم که استاد براتعلی فدایی هروی این شعر را مخمس ساخته است و الحق که ماهرانه و استادانه هم سروده است.
این مخمس را باری در یکی از جلساتی که در فرهنگستان حضور یافتم، به آقای حداد رساندم. ایشان بسیار خشنود شد و کتابی از آثار خودش را امضا کرد و سفارش کرد که به رسم احترام و تشکر به استاد فدایی برسانیم، که چنین کردیم. اینک و با درگذشت استاد فدایی هروی، این مخمس را به انتشار می‌سپاریم، با این امید که آرزوی این دو ادیب و شاعر ایران و افغانستان در مانایی و اعتلای زبان فارسی دری، برآورده شود، که آرزوی همه اهل ادب و قلم این وطن زبانی نیز هست.
دُرِّ دریای دَری
پارسی! ای روشنای چشم مهر خاوری
ای که خورشید جهان‌افروزی از روشنگری
بر زبان‌های همه آفاق داری برتری
«ای زبان پارسی ای در دریای دری
ای تو میراث نیاکان، ای زبان مادری»
برد چون حافظ سوی بنگاله از شهد تو قند
گشت نامت بر همه گیتی به شیرینی بلند
هرکه آمد آشنایت؛ گشت در دامت به بند
«کابل و تهران و تبریز و بخارا و خجند
جمله ملک توست تا بلخ و سمرقند و هَری»
هست نامت افتخار دورۀ پیشین ما
خوش درخشیدی تو ای مهر و مه و پروین ما
در همه عالم ز نامت نازش و تمکین ما
«وز تو روشن فَرِّ ما، فرهنگ ما، آئین ما
از تو بر پا پرچم دانایی و دانشوری»
بسکه داری در دل و جانِ جهان جانانگی
پیش شمع روشنت عالم کند پروانگی
هست انکار شکوه و شأنت از دیوانگی
«جاودان زی ای زبان دانش و فرزانگی
تا به عالم نور بخشد آفتاب خاوری»
منکران گر پایۀ قدر تو را بنهفته‌اند
از فروغ روشنی خفاش‌ها آشفته‌اند
دُرِّ این معنی خردمندان چه نیکو سفته‌اند
«پارسی را پاس می‌داریم، زیرا گفته‌اند
قدر زر زرگر شناسد، قدر گوهر گوهری»
آثار استاد فدایی هروی
استاد فدایی هروی در طول سال‌های پربرکت زندگی خود علاوه بر اینکه شاگردان زیادی تربیت کرد، آثاری هم از خود به یادگار گذاشت.
«حریم راز»، «منتخبی از آثار فریاد خون»، «گنج اسرار و راز سخن»، «چامه‌ها و چکامه‌ها»، «راه روشن و گنج در ویرانه»، مهم‌ترین آثار استاد فدایی هروی است.
برای تماشای عکس‌ها در سایز بزرگتر بر روی آنها کلید کنید:
با سپاس از استاد محمدکاظم کاظمی که عکس‌ها و اطلاعات را در اختیار شهرآرانیوز قرار داد
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
