حرکت معنوی «سفیران امام رضا (ع)» | اعزام هیئات مذهبی مشهد به شهر مقدس قم اختتامیه بیستمین جشنواره قرآن و عترت دانشگاه جامع علمی‌کاربردی در مشهد برگزار شد استاندار خراسان رضوی: دفاع مقدس موجب شکل‌گیری فرهنگ ایثار، شهادت و خدمت بی‌منت شد طرح «آفتاب مهربانی» با تأکید تولیت آستان قدس رضوی کلید خورد سیاست امام رضا (ع)؛ الگویی برای شناخت دشمن و خنثی‌سازی توطئه‌ها جشنواره‌ها، محلی برای تنفس فرهنگی و هنری هستند آمادگی ۴۲۰۰ مسجد برای برگزاری مسابقات قرآن بسیج راه‌اندازی اردوگاه فرهنگی‌رزمی در مشهد در راستای کنگره بزرگداشت ۱۸ هزار شهید خراسان رضوی یک لغزش کوچک؛ روایت شیخ رجبعلی خیاط از نابودی برکات زیارت نحوه خواندن نماز امام حسن عسکری (ع) معرفی قدمگاه امام حسن عسکری (ع) در سطح ملی تجلی احترام و محبت امام عسکری(ع) به امام‌رضا(ع) در منابع تاریخی یک حکمت از سیره امام عسکری (ع) ولادت امام حسن عسکری (ع)؛ امیدی در دل تاریکی مراسم نخستین سالگرد شهادت شهید سید حسن نصرالله در مشهد برگزار شد + فیلم (۸ مهر ۱۴۰۴) نماینده سابق مقام معظم رهبری در سوریه: جامعه باید با شهدا زندگی کند + فیلم یادواره شهدا فرصتی برای جلوگیری از تحریف تاریخ انقلاب است مراسم اختتامیه یادواره شهدای گوهرشاد، حرم مطهر رضوی، مکه و منا برای نخستین‌بار در مشهد برگزار شد (۸ مهر ۱۴۰۴) یک شیشه مربای دل‌تنگی زینت‌هایی که بلای جان شده‌اند | درباره کتاب «آرایش و زینت»
سرخط خبرها

پیشوایی الهی یا اعتبار اجتماعی

  • کد خبر: ۹۲۴۲۸
  • ۲۷ آذر ۱۴۰۰ - ۱۱:۵۷
پیشوایی الهی یا اعتبار اجتماعی
دکتر سیدعلی‌رضا واسعی - عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

امام‌رضا (ع) درمیان پیشوایان شیعی به دو خصوصیت، متمایز است و همین امر، دسته‌ای را به تحلیل‌ها و تبیین‌های گاه متناقض کشانده است؛ از همراهی امام با دستگاه خلافت مأمون تا ناهمراهی و شهادت ایشان به‌دست خلیفه اقتدارجو.

امام به دو ویژگی از دیگران متمایز است: اول آنکه آشکارا وارد فعالیت‌های سیاسی شد؛ اقدامی که از پس قیام عاشورا از‌سوی هیچ‌یک از ائمه (ع) استقبال نشد و دیگر، که مهم‌تر است، همکاری رسمی با دستگاه خلافت بود (پذیرش ولایتعهدی) که در زندگی دیگر پیشوایان هرگز دیده نمی‌شود. همین تمایز‌ها تبیین عمل امام را با تناقض روبه‌رو کرد.

برخی آن را امری اختیاری و زاده مسئولیت‌پذیری امام دانستند، اما بیشتر نویسندگان شیعی، آن را از روی فشار و تابع اجبار ذکر کرده‌اند، تبیینی که در‌نهایت به بی‌اختیاری امام می‌انجامد و نظاره‌گر بیرونی را با این پرسش روبه‌رو می‌سازد که آیا می‌توان انسانی با این عظمت را، برای پذیرش مقامی که خود بسی بزرگ است، مجبور کرد و اساسا چنین معامله‌ای می‌توانست کارآمدی سیاسی‌اجتماعی داشته باشد؟ ظاهرا پاسخ مثبتی نمی‌توان انتظار داشت، بنا‌براین این اقدام امام را در چارچوب نظری دیگری باید پایید.

از منظر این نوشتار، امام در کشاکش دو وجه شخصیتی بودگی و نمودگی (آنچه هست و آنچه می‌نماید) که اولی در پیشوایی حقیقت‌گرایانه او متجلی بوده است و دیگری در انتظارات پیروان و اعتبار یا آبرویی که از‌طریق آنان ساخته شده بود، به حقیقت روی کرد و با همه هزینه‌های معنوی شخصیتی که برایش به بار می‌آورد به آن تن داد. برای مفاهمه بیشتر، انسان‌ها به تعبیر شوپنهاور، دارای سه شخصیت‌اند که گاه چالش‌های عمیقی میان آن‌ها پدید می‌آید؛ بودگی یا شخصیت حقیقی او، نمودگی یا تصوری که دیگران از او دارند یا آن‌گونه‌که در دیدگان دیگران شناخته شده است و سه دیگر، شخصیتی که با دارایی‌ها و موقعیت‌های او پیوند دارد (داشتگی) که این قسم فعلا محل بحث نوشتار حاضر نیست.

بودگی انسانی یا همان حقیقت شخصیت او که به تعبیر شهید‌مطهری، با خداجویی، کمال‌طلبی، تعالی‌خواهی و زیبایی‌دوستی ساخته می‌شود، او را به‌سوی کنش‌ها و اقداماتی فرا‌می‌خواند که چه‌بسا با شخصیت دوم او در تعارض باشد؛ زیرا با عظمت یا شخصیتی که در دیدگان دیگران یافته ناسازگار است و این تنها انسان‌های بزرگ و متعالی‌اند که بی‌پروا از داوری‌های دیگران، به اتخاذ تصمیم روی می‌کنند.

انسان‌هایی که در جایگاه پیشوایی قرار می‌گیرند، بیش از دیگران در‌معرض شخصیت نمودی خویش واقع می‌شوند، شخصیتی که در مواقع بسیاری، او را به‌سوی اقدامات ناهمسوی با شخصیت حقیقی (بودگی) می‌کشاند. اساسا فروتنی و پارسایی چیزی جز این نیست که آدمی بر‌مبنای بودگی خویش به ستیز با نمودگی برخیزد و آنچه را درست است، انجام دهد، نه آنچه دیگران از او می‌خواهند یا اعتبار اجتماعی او می‌طلبد و چنین انتخاب سختی تنها از‌سوی بزرگ‌مردان الهی برآمدنی است.

امام‌رضا (ع) در پذیرش ولایتعهدی، از یک سو، با نقش پیشوایی الهی خود روبه رو است که باید مسیر شکوفایی و پیشرفت افراد جامعه و پیروانش را هموار سازد و از سوی دیگر با نگاه‌های پیروان و اطرافیانش روبه‌روست که از ایشان کناره‌گیری و ناهمراهی را می‌طلبند، چون به‌زعم خویش، والایی (اعتبار اجتماعی) او را در چنین موضع‌گیری‌ای می‌بینند.

اینان عموما پارسایی را در گریز از فعالیت‌های سیاسی و ناهمراهی با حاکمان فهم می‌کنند. امام در این چالش و کشاکش، به آنچه ندای بودگی و پیشوایی او بود، پاسخ داد و پای در میدان سیاست و همکاری نهاد تا مأموریت رهبرانه خود را به انجام برساند، بنا‌براین او یک شخصیت بزرگ (قهرمان)، مختار و با‌اراده بود و به‌رغم نگاه‌های دیگران، پای در فعالیتی خطیر گذاشت و به سهم خود توانست نقشی برجسته ایفا کند.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
آخرین اخبار پربازدیدها چند رسانه ای عکس
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->