دکتر یوسف بینا
شاعر و پژوهشگر
کسی کو خرد جوید و ایمنی
نیازد سوی کیش اهریمنی
چو فرزند باید که داری به ناز
ز رنج ایمن از خواسته بی نیاز
تو بی رنج را رنج منمای هیچ
همه مردی و داددادن بسیچ
که گیتی سپنج است و جاوید نیست
فری برتر از فر جمشید نیست
سپهر بلندش به پای آورید
جهان را جز او کدخدای آورید
***
در داستان «کین سیاوخش» وقتی «رستم» به توران زمین می رود و در جنگ با سپاهیان تورانی به قصد گرفتن انتقام خون «سیاوش» پیروز می شود و «افراسیاب» پادشاه توران از دست او فرار می کند، «رستم» در توران زمین بر تخت پادشاهی می نشیند و افراد حکومتش را نیز از میان پهلوانان ایران برمی گزیند. این بیت ها سخنان «رستم» خطاب به «طوس» است، پس از آنکه به او توصیه می کند که دشمنان باید نابود شوند.
«رستم» به «طوس» می گوید: هر کسی را که با رفتار خردمندانه در جست وجوی صلح و امنیت است و راه وروشی اهریمنی ندارد باید مثل فرزند خود بدانی و با او به احترام برخورد کنی و اجازه ندهی به او رنجی برسد و او را از نظر مالی نیز تأمین کنی، کسی را که شایسته رنج دیدن نیست نیز مرنجان و در برخورد با مردم بکوش که جوانمردی و دادگری کنی، زیرا حکومت این جهانی ناپایدار است و تو حتی اگر مثل جمشید شکوهمندترین پادشاه باشی باز هم سرنوشت، شکوهمندی ات را از تو می گیرد و پادشاه دیگری به جای تو بر تخت فرمانروایی می نشاند.
در این بیت ها «خرد» علاوه بر معنای اصلی خود به معنای صلح طلبی است، «کیش اهریمنی» یعنی راه وروش شیطانی و زشت کرداری، «خواسته» یعنی مال و ثروت، «بسیچیدن» یعنی آماده شدن برای انجام دادن کاری، «سپنج» یعنی عاریتی و ناپایدار، «فر» یعنی شکوه و شایستگی پادشاه برای فرمانروایی، «سپهر» یعنی آسمان و سرنوشت آسمانی، «به پای آوردن» یعنی نابودکردن و «کدخدا» نیز اینجا به معنای پادشاه است.اگرچه این بیت ها به خودی خود دربردارنده توصیه هایی بسیار مهم برای مردم داری در حکومت است که نقطه ای درخشان در اندیشه سیاسی ایرانی به شمار می آید، اما وقتی اهمیت آن ها را بیشتر درک می کنیم که بدانیم این سخنان در واقع توصیه فرمانده سپاه ایران یعنی «رستم» به پهلوانان ایرانی برای برخورد با دشمنان ایران است؛ یعنی کسانی که «سیاوش» در میان آن ها کشته شده است و اینک پهلوانان ایرانی آمده اند که انتقام خون این شاهزاده پاک و بزرگ را از این دشمنان بگیرند. این شیوه برخورد حتی با مردم سرزمینی که فرمانروایانش دشمن ایرانیان اند، نشان دهنده ارزش اصل «مردم داری» در حماسه ملی ایران است.