متین‌نژاد| هروقت صحبت از گرمای هوا می‌شود، بی‌درنگ یاد گرمازدگی و تأثیری می‌افتیم که بر سلامتی جسمی‌مان دارد. درحالی‌که روح و روان آدمی هم به‌همان اندازه از این تغییرات آب‌وهوایی متأثر می‌شود و آسیب می‌بیند. به این گزارش پایگاه خبری آلمانی زبان «ولت» توجه کنید: «47 درصد تصادفات در آلمان در روزهای سرد کمتر از 15درجه سلسیوس اتفاق می‌افتد و این رقم در روزهای خیلی گرم به 63 درصد هم می‌رسد». مسئله‌ای که فقط به‌علت تمرکز نداشتن رانندگان و مشکلات فنی خودروها اتفاق نمی‌افتد، بلکه رفتارهای پرخاشگرانه رانندگان در هوای گرم نقش مؤثرتری در آن دارد. واقعیت این است که به‌جز حوزه ترافیک، حوزه‌های دیگری مانند مراودات اجتماعی و کاری هم متأثر از این مسئله می‌شوند، درحالی‌که ما کمتر به این عامل مهم مخرب توجه داریم، برای نمونه افزایش نزاع‌های خیابانی یا دلخوری‌های زناشویی در روزهای گرم به‌مراتب بیشتر از دیگر روزهاست. موضوعی که با شروع فصل گرما و برای در امان ماندن از ترکش‌های آن به‌ویژه درحوزه شهروندی باید با آگاهی بیشتری با آن برخورد کنیم. برای همین می‌خواهیم در این روزهایی که شهرمان دمای بسیار بالایی را تجربه میکند، کمی دراین‌باره باهم حرف بزنیم.
برخی رانندگان بی‌اعصاب
از آن خودروهای قدیمی قرن بوقی است که نه دستگیره پنجره دارد و نه رویه‌ای به صندلی‌هایش. دو مسافر چاق صندلی عقب را قرق کرده‌اند. مجبور می‌شوم صندلی جلو بنشینم. به‌ناگاه هرم گرما توی صورتم می‌زند؛ بسیار آزاردهنده‌تر از گرمایی که تاچند لحظه پیش از کف آسفالت خیابان منعکس می‌شد. با آنکه کلافه شده‌ام، ولی گذرا بودن شرایط، آرامم میکند. دلم قدری برای راننده می‌سوزد که باید این شرایط را تحمل کند، برای همین شکایتی نمی‌کنم. هنوز دومین چراغ قرمز را رد نکرده‌ایم که موتوری بی‌ملاحظه می‌پیچد و به سرعت از کنار ما رد می‌شود. راننده کمی به راست سبقت می‌گیرد تا از برخورد احتمالی جلوگیری کند و تق! به خودروی کناری می‌خورد. درظاهر به‌خیر گذشته است و ما درحال عبور از چهارراه هستیم که صدای بلند کسی آمیخته با ناسزا پای راننده را روی ترمز می‌برد. درکمتر از چند دقیقه کار از آباد کردن هم، به یقه‌گیری و کتک‌کاری می‌کشد. باورم نمی‌شود که چگونه آن اتفاق ساده آستانه تحمل دوطرف را تا این اندازه پایین آورده باشد.
یک نکته همسرداری
«هنوز یک جمله‌ام، دوجمله نشده بود، صدایش را بالا برد که ساکت شوم. خیلی وقت‌ها همین موضوع علت قهرهای طولانی‌مدتمان می‌شد. باورت نمی‌شود با مشاور که صحبت کردم، فقط یک راهکار ساده به من داد: در نیم ساعت نخست ورود همسرت به خانه با او درباره هیچ‌چیز حرف نزن. فقط یک لیوان آب خنک یا شربت برایش بریز و اجازه بده آبی به دست و صورتش بزند. بعد درباره هرچه خواستی با او صحبت کن.» از نظر دوستم این یک نکته مهم همسرداری است که باید همه بانوان آن را بدانند. درحالی‌که به‌نظرم بیشتر از اینکه یک نکته همسرداری باشد، یک توصیه روان‌شناختی است که در طب‌سنتی هم از آن به فروکش کردن صفرا یاد می‌شود، به‌ویژه وقتی هوا گرم است و میزان صفرا خودبه‌خود در بدن افزایش می‌یابد و کارکرد مغز را با اختلال جدی روبه‌رو میکند و آستانه تحمل آدمی را به‌شدت پایین می‌آورد.
بازی نه چندان دوستانه
یکی از دوستان تعریف می‌کرد که از زمان تعطیلی مدارس، پسرش، امیر هرروز ساعت 4 بعدازظهر با دوستان قدیمی‌اش در زمین خاکی محله‌شان فوتبال بازی میکند. یک جمع دوستانه که سال‌هاست دوستان گرمابه و گلستان هم هستند. دو روز پیش برای دومین بار سر یک بازی دوستانه به تنش می‌خورند و برخی بچه‌ها بازی را نیمه رها می‌کنند. اتفاقی که ازنظر امیر با شناختی که از دوستانش دارد، بسیار نادر بوده و برای دومین بار در طول یک هفته تکرار شده‌است: «آستانه تحمل همه بچه‌ها به‌طرز عجیبی پایین آمده و با کوچک‌ترین اتفاقی به‌هم می‌ریزند و یقه هم را می‌گیرند. گذشته از آن بسیار پرتنش و جنگنده بازی می‌کنند و دائم درحال خطاکردن روی هم هستند. درحالی که هدف همه ما از بازی پرکردن وقتمان به بهترین شکل ممکن است، نه مسابقه دادن باهم که بخواهیم به هرقیمتی شده، پیروز میدان باشیم.» موضوعی که بدون آنکه بچه‌ها بدانند، به‌طور مستقیم به ساعت بازی آن‌ها درهوای گرم برمی‌گردد.
با افزایش هر یک درجه گرما
ضربان قلب افزایش می‌یابد.
حس تشنگی بیشتر می‌شود.
تعریق و دفع آب و املاح بدن افزایش می‌یابد.
تعادل حیاتی بدن به‌هم می‌خورد.
کلافگی، خستگی و خواب‌آلودگی بیشتر می‌شود.
حالت‌های تهاجمی و پرخاشگرانه افزایش می‌یابد.
تمرکز و کیفیت کار کمتر می‌شود.
گرما چه تأثیری برروی بدن دارد؟
وقتی صحبت از گرمای هوا می‌کنیم، منظورمان نورآفتاب نیست، چون این دو تأثیر بسیار متفاوتی از یکدیگر بر خلق‌وخو دارند. برای نمونه محروم بودن از نور آفتاب سبب افسردگی و بیماری‌های جسمی و روحی می‌شود، درحالی‌که گرمای شدید سبب تغییرات بیوشیمی منفی در بدن و تأثیر منفی بر خلق‌وخو خواهد شد.
واقعیت این است که گرما به‌تنهایی تأثیری روی عملکرد روحی و روانی افراد ندارد، بلکه اثر تجمعی مجموعه‌ای از عوامل مانند خسته‌بودن و گرسنگی سبب بروز واکنش‌های تند، عصبی و پرخاشگرانه در فرد می‌شود.
وقتی این گرما درکنار عوامل دیگری مانند استرس ناشی از بی‌خوابی یا معطل ماندن در ترافیک قرار می‌گیرد، آستانه تحمل فرد را برای پاسخ‌گویی به عملکردهای درست کاهش می‌دهد و ما شاهد رفتارهای نسنجیده یا غیرمنتظره از افراد هستیم.
4 تا 14%
نتایج بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد با افزایش دمای هوا میزان برخوردها بین افراد و گروه‌ها 4 تا 14درصد افزایش می‌یابد.
یک از 7
تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد از سال 2005 میلادی تاکنون، از هر هفت تصادف، یک تصادف در روزهای با دمای بالاتر از 25 درجه سلسیوس اتفاق افتاده است.
بین گرما و خشونت رابطه است
باوجود اینکه معمولا نتایج تحقیقات آزمایشگاهی با تحقیقات میدانی متفاوت است، هر دو تحقیقات نشان می‌دهد افزایش دما همیشه با افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز همراه است. برای نمونه روان‌شناسی با نام «کریگ اندرسون» با جمع‌آوری منابع آرشیوی شهرهای بزرگ در آمریکا متوجه شد: میزان قتل، تجاوز جنسی، سرقت، دزدی و دعوا در روزهای گرم بسیار بیشتر از دیگر روزهاست. همچنین او در بررسی‌هایش متوجه می‌شود که جنایت‌های خشونت‌آمیز با افزایش دما افزایش می‌یابند، درحالی‌که جرائم غیر‌خشونت‌آمیز چنین افزایشی را نشان نمی‌دهند.
چه زمانی احساس خطر کنیم؟
اگر درهوای گرم تنشی بروز کرد و احساس کردیم که تپش قلبمان بالا رفته، نفس کشیدن برایمان سخت شده و عضلاتمان منقبض شده‌است ما با نشانه‌های فیزیکی خشم روبه‌رو هستیم یا اینکه شروع به انتقاد منفی کلامی و طعنه زدن کردیم، باید بدانیم که وارد مرحله خشم و بروز خشونت شده‌ایم و باید پیش از اینکه اتفاق ناخوشایندی بیفتد، کاری بکنیم.
چگونه خشم خود را کنترل کنیم؟
گفتیم گرما به‌خودی خود این توانایی را دارد که ما را کم‌تحمل‌تر کند و بر شیوه برخوردمان با دیگران تأثیر مستقیم بگذارد. حالا اگر سطح استرس و اضطرابمان از قبل بالا رفته‌باشد، یک توهین جزئی یا مخالفت کوچک هم می‌تواند مشکل به‌وجود آمده را به یک فاجعه تبدیل کند. حالا این موارد را با استرس‌های روزانه ترکیب کنید تا متوجه شوید که احتمال واکنش‌های عصبی و پرخاشگرانه در این موقعیت‌ها چقدر افزایش پیدا میکند. البته ناگفته نماند که همیشه راهی برای غلبه بر این شرایط و ازبین بردن تأثیر گرما بر اعصابمان وجود دارد. برای نمونه می‌توانید این راه‌ها را امتحان کنید.
عادت مثبت‌اندیشی را در خود پرورش دهید.
در روزهای بسیار گرم بخشی از زمان خود را در طبیعت بگذرانید.
مراقبه ذهنی یا مدیتیشن را شروع کنید.
از یک متخصص سلامت روان یا یک روان‌درمانگر کمک بگیرید.
با نوشیدن منظم آب و خوردن غذاهایی با محتوای آب زیاد بدنتان را آب‌رسانی کنید.
در خانه، محل کار یا خودرو از تهویه مطبوع و مناسب استفاده کنید.
در روزهای گرم از لباس‌های گشاد، نخی، رنگ روشن و با الیاف طبیعی استفاده کنید.
تاحد ممکن از قرارگرفتن در معرض نورمستقیم خورشید خودداری کنید.
از کلاه، چتر، عینک و لوازم محافظت شخصی استفاده کنید.
بین ساعت 10 تا 16 کمتر در شهر رفت وآمد داشته‌باشید و همیشه خود را در پناه سایه‌ها قرار دهید.
در زمان بروز تنش یا هرمشکلی از تکنیک‌های آرام‌بخش مانند ترک موقعیت یا تنفس عمیق استفاده کنید.
محرک‌های عصبی را شناسایی کنید و تاحدممکن از آن‌ها فاصله بگیرید، مانند افراد یا موقعیت‌هایی که شما را عصبی می‌کنند.
قضاوت کردن رفتار یا گفتار دیگران در هیچ شرایطی کار آسانی نیست و تأثیر گرما روی اعصاب می‌تواند تا حد زیادی روی برخورد و طرز تفکر شما نسبت به دیگران اثر منفی داشته‌باشد، سعی کنید در این موقعیت‌ها برداشت‌های منفی خود را کنترل کنید.
انجام هر نوع فعالیتی که می‌تواند از عصبانیت شما بکاهد، مانند نوشتن، نقاشی کردن و خطاطی را تمرین و جایگزین خشم خود کنید.