امید حسینی نژاد

دوران آخرین امامان شیعه، همواره همراه اختناق شدید و خفقان بی‌سابقه‌ای بود که شاید در دوره‌های قبلی نیز نظیر نداشت. چنان‌که می‌دانیم، در دوره صادقین (علیهماالسلام) با وجود تنگنا‌هایی که نهاد خلافت بر پیروان مکتب اهل‌بیت (ع) اعمال می‌کرد، کرسی‌های درس و بحث ایشان برپا بود.

مرحوم میرزا مهدی ولایی، کتاب شناس و فهرست نگار زبردست کتابخانه آستان قدس رضوی بود.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد عابدی، استاد سطوح عالیه حوزه علمیه قم، از اسرار حج و ظرایف عرفانی آن می‌گوید.

دکتر رسول جعفریان از روند تاریخی روشن‌فکری دینی در سده چهاردهم می‌گوید.

دکتر احمدعلی رجایی بخارایی، کار خود را با معلمی در اداره فرهنگ شروع کرد و سپس به تدریج مشاغل برتری یافت تا آنکه ریاست دفتر مهدی آذر، وزیر فرهنگ دولت مصدق را عهده دار شد. در خلال این مدت، به تحصیل علوم ادبی و عربی همت گماشت و از محضر ادیب نیشابوری (ادیب دوم) نیز کسب فیض کرد. در سال ۱۳۳۲ خورشیدی، به تهران رفت و در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشنامه لیسانس دریافت کرد. در سال ۱۳۳۴، در همان رشته از دانشگاه تهران درجه دکتری گرفت.

با دکتر حسن انصاری درباره تطور فهم روشن‌فکری دینی از اندیشه اسلامی گفت و گو کردیم. او معتقد است: تمدن اسلامی، تمدن فقه است و با فقه رشد کرد و بالید. روشن‌فکری دینی ازآنجاکه به جنبه‌های تمدنی و تاریخی اسلام کمتر عنایت دارد، اهمیت فقه را کمتر درمی‌یابد. راه اصلاح و نوگرایی دینی از فقه و اجتهاد فقهی و اجتهاد در اصول و فروع فقه آغاز می‌شود. این نکته‌ای است که روشن‌فکری دینی از آن غافل است، حتی غزالی و شمس و مولانا را هم نمی‌توان بدون فقه درک کرد.

دکتر محمود فاضل یزدی مطلق، فهرست نویس نسخه‌های خطی کتابخانه مسجد گوهرشاد بود و امروز هم زمان با سالروز درگذشتش نگاهی به زمانه و زندگی او انداخته‌ایم.

معارف حکمت رضوی، مجموعه‌ای مستقل و ممتاز از دستگاه‌های معرفتی فکری بشری است. امام‌رضا (ع) در زمانی لب به سخن می‌گشایند و مجموعه این میراث را عرضه می‌کنند که چند ویژگی در جهان اسلام و در محیط ایشان وجود دارد؛ نخست آنکه تشیع از مراحل نخستین اعتقادی خود، گذشته و جامعه اعتقادی شیعه به دوره بلوغ رسیده است.

غلامرضا صدیق غریب همان زمان هم اشعار خوبی می‌سرود و در کنار تدریس و تربیت شاگردان دستی به قلم می‌برد و از قریحه نابش اشعاری روان جاری می‌شد.

عضو هیئت‌علمی مدرسه مطالعات تاریخی پرینستون گفت: نقدی که به‌طورکلی بر جریان روشن‌فکری دینی دارم، این است که این جریان، کمتر بر سهم مطالعات تاریخی در فهم درست دین و منابع دینی تأکید کرده یا اهمیت آن را درمجموع، کم تلقی کرده است.