پشت پرده وقفه در مذاکرات وین چیست؟

به گزارش شهرآرانیوز؛ علی باقری، مذاکره کننده ارشد کشورمان در ادامه دیدار‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک، با انریکه مورا هماهنگ کننده کمیسیون مشترک و نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات گفتگو کرد.

در عین حال، مورا روز جمعه درجمع خبرنگاران گفت که قرار است هیئت‌های مذاکره کننده به کشورهایشان بازگشته و هرچه زودتر برای انجام مذاکراتی موفقیت آمیز بازگردند. جوزف بورل، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا در توییتی اعلام کرده بود که به دلیل «عوامل خارجی»، مذاکرات وین به یک وقفه نیاز دارد. متن نهایی آماده و روی میز است.

هماهنگ کننده اروپایی مذاکرات تأکید کرد که به همراه همکارانش در تماس با تمامی اعضای برجام و آمریکا خواهد بود تا بر وضعیت فعلی فائق آمده و توافق را نهایی کنند.

سپس سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در حساب کاربری خود در توییتر در واکنش به وقفه در مذاکرات وین نوشت: «وقفه اعلام شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه ساز حل موضوعات باقی مانده و بازگشت نهایی باشد. دستیابی به موفقیت در گفتگو‌ها تمرکز اصلی همه طرف‌ها خواهد بود و هیچ عامل خارجی بر اراده مشترک ما برای حرکت به سمت یک توافق جمعی اثر نمی‌گذارد.» بر همین اساس، علی باقری، وین را به مقصد تهران ترک کرد.

واکنش کشور‌های ۱+۴

وانگ کوان، مذاکره کننده ارشد چین در مذاکرات وین نیز با اشاره به وقفه به وجود آمده در مذاکرات گفت: ما از این تنفس و وقفه متأسفیم. مذاکرات را نمی‌توان در خلأ سیاسی انجام داد. ما همیشه بر این عقیده ایم که نگرانی‌های همه طرف‌ها باید بررسی شود و امیدواریم گفتگو و مذاکره‌ها ادامه پیدا کند. من فکر می‌کنم تا چند روز دیگر باز خواهیم گشت.

استفنی القاق، مذاکره کننده ارشد انگلیس نیز ساعاتی پس از اعلام وقفه در مذاکرات در صفحه توییتری خود نوشت: «به شدت از وقفه در مذاکرات وین متأسفم. توافق جامع و منصفانه روی میز قرار دارد. ایران و آمریکا برای حل مسائل نهایی سخت تلاش کرده اند. تروئیکای اروپایی آماده اند این گفتگو‌ها را همین حالا به سرانجام برسانند. مسائل بیرونی باید ظرف چند روز آینده حل شوند وگرنه ممکن است توافق دچار فروپاشی شود.»

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در نشستی خبری در واکنش به وقفه ایجاد شده در مذاکرات وین اظهار کرد: رابرت مالی، رئیس هیئت مذاکره کننده آمریکا در مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و گروه ۱+۴ در وین اتریش و تیم او برای مشورت به واشنگتن بازگشته اند. وی تأکید کرد این مسائل دشوار است، زیرا پیچیده و چالش برانگیز هستند؛ اما همچنان معتقدیم که به یک توافق نزدیک هستیم.

تارنمای خبری «میدل ایست آی» در تشریح علت وقفه در مذاکرات گزارش داد: توافق هسته‌ای که بنا به گفته بسیاری از مقامات غربی مذاکره کننده آماده بازگشت است، با ادعای طرف آمریکایی مبنی بر توقیف دو فروند نفتکش ایرانی که آن را نقض تحریم‌ها خوانده، به حالت تعلیق درآمد.

دلیل اصلی توقف مذاکرات

اما یک منبع نزدیک به تیم مذاکرات ایران در گفتگو با «ایرنا» درباره ایجاد وقفه در مذاکرات با بیان اینکه تصمیم گیری نکردن و درخواست‌های جدید آمریکا روند جمع بندی مذاکرات را با چالش روبه رو کرده است، گفت: پیش بینی می‌شود پس از توقف مذاکرات، رایزنی‌ها برای حل مسائل باقی مانده ادامه یابد. در کنار این «عامل خارجی» که گویی درباره مصداق آن میان ایران،  تروئیکای اروپایی و آمریکا اتفاق نظر وجود دارد، موضوع اختلافات اندک باقی مانده میان ایران و ایالات متحده نیز همچنان از چند هفته گذشته تداوم یافته است.

اختلافی که از مکالمه تلفنی اخیر حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل این گونه به ذهن متبادر می‌شود که عمده آن مرتبط با تحریم‌های ترامپ بعد از خروج آمریکا از برجام است؛ که یکی از آن‌ها شامل قراردادن نام سپاه و برخی اشخاص حقیقی و حقوقی در فهرست سیاه تحریم هاست چرا که وزیر امور خارجه کشورمان در این مکالمه به طرف اروپایی متذکر شده است که «برخی مباحث که مرتبط به قهرمانان ملی ماست، قابل مذاکره نیست.»

مذاکرات هنوز به «بن بست» نرسیده است

یک تحلیلگر مسائل بین الملل درباره اعلام بورل مبنی بر اینکه مذاکرات با یک بن بست و وقفه روبه رو شده و حالا هر دو طرف برای مدتی نامشخص به پایتخت‌های خود بازگشته اند به «ایلنا»، گفت: گمان نمی‌کنم واژه «بن بست» در این مقطع واژه مناسبی باشد. فعلا در مذاکرات وقفه افتاده است و شرکت کنندگان وین برای کسب تکلیف و احیانا رایزنی با روسیه به پایتخت‌ها بازگشته اند.

اما با گذر زمان ایجاد بن بست دور از ذهن نیست. در واقع، فعلا مانع پیشرفت مذاکرات «تصمیم عامدانه» مسکو است و احیانا با یک تصمیم دیگر حل شدنی است. رضا نصری تصریح کرد:، اما اگر در جریان جنگ اوکراین یک فاجعه انسانی رخ دهد - آن طور که بحث بسیار مهم استفاده از جنگ افزار بیولوژیک مطرح شده است - یا یک شخصیت مطرح (مثل زلنسکی) کشته شود یا آسیب ببیند، یا بین نیرو‌های روسیه و ناتو در آسمان یا زمین درگیری رخ دهد، مدیریت اوضاع از کنترل خارج می‌شود و مذاکرات در فُرمت وین قطعا پایان خواهد یافت.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا دیدار اخیر نفتالی بنت، نخست وزیر رژیم صهیونیستی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه تأثیری در ایجاد وقفه در مذاکرات داشته است یا خیر گفت: در هر حال، موضع جدید روسیه در مذاکرات وین بلافاصله پس از دیدار بنت با پوتین مطرح شد. نمی‌شود تأثیر صهیونیست‌ها را نادیده گرفت. به ویژه اینکه امروز صهیونیست‌ها میان روسیه و اوکراین عملا نقش میانجیگر اصلی را گرفته اند و رژیم صهیونیستی به دولت اوکراین فشار می‌آورد تا شرایط پوتین را قبول کند. می‌توان حدس زد احتمالا حمایت صهیونیست‌ها از موضع روسیه در جنگ اوکراین در ازای کارشکنی روسیه در مذاکرات وین صورت گرفته است.

توقف مذاکرات به دلیل اختلافات با غرب است

اما در مقابل دیدگاه فوق، علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است که آنچه موجب وقفه در مذاکرات شده حل نشدن برخی اختلافات است. اختلافات مربوط به لغو تحریم و در حوزه منطقه‌ای و موشکی.

وی در تشریح این دیدگاهش، به «فردانیوز» گفت: با توجه به اینکه طرف آمریکایی واکنش مثبتی به تقاضای روسیه نشان نداده بود، منطقی نیست که تصور کنیم اکنون وقفه در مذاکرات ربطی به سیاست‌های روسیه داشته باشد. به نظر من این موضوع بیشتر به اختلافات بین ایران و آمریکا مربوط است.

این تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: انتظارات ایران در این مذاکرات بیشتر از آن بود که بتوان یک باره آن را حل کرد، از طرفی ایران حاضر به مذاکرات بعدی و مرحله‌ای کردن کار نشد، آمریکایی‌ها نیز اصرار دارند که درباره موضوعات حقوق بشری، منطقه‌ای و موشکی گفتگو کنند.

بیگدلی همچنین گفت: مسئله این است که ایران می‌خواهد همه تحریم‌ها در کنار تحریم‌های برجامی لغو شود. به نظر نمی‌رسد که آمریکا با این کار موافقت کند. به خصوص با توجه به اینکه از طرف کنگره هم فشار‌هایی به دولت بایدن و مذاکرات برجامی وارد می‌شود.

رئیس سازمان سیا هم گفته بود که تا تهدیدات منطقه‌ای ایران برطرف نشود، نمی‌توانیم به یک تفاهم کلی برسیم. دقت کنید که ما چهار نوع اختلاف و تحریم داریم که شامل تحریم‌های برجامی، حقوق بشری، موشکی و منطقه‌ای می‌شود. همه این‌ها باید با هم حل شوند. آمریکایی‌ها می‌خواهند بعد از لغو تحریم‌های ذیل برجام درباره بخش‌های دیگر هم مذاکره شود و ایران تاکنون موافقت نکرده و اصرار دارد که همه تحریم‌ها باید به صورت یکجا رفع شود.

اولویت آمریکا موضوع اوکراین است

فدا حسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در این باره به «برنا» گفت: غربی‌ها بعد از بحران اوکراین و شکستی که متحمل شده اند، به دنبال ایجاد چالش در روند مذاکرات هستند. ارائه و درخواست موضوعات جدید یکی از چالش‌های طرف‌های غربی برای احیای برجام است. به طور مثال در بحث آزادی منابع بلوکه شده ایران مطرح می‌کنند که اجازه وصول بخشی از آن‌ها را خواهند داد.

وی ادامه داد: این گونه موارد اصلا موارد اصلی ایران نیست، این‌ها موارد انحرافی و دقیقه نودی است. در حالی که ما به خطوط قرمز خود تأکید کردیم و آن هم لغو همه تحریم هاست.

وی درباره اینکه گفته می‌شود آمریکایی‌ها حاضر به رفع تحریم سپاه نیستند؛ افزود: آن‌ها رفع تحریم سپاه پاسداران را قبول نمی‌کنند. در مقابل این خواسته ما مقاومت می‌کنند. البته دیگر دستگاه‌های حاکمیتی ما را هم تحریم کرده اند و برای رفع تحریم مقاومت می‌کنند، اما ایران خیلی محکم پشت خطوط قرمز خود ایستاده است.

این نماینده مجلس ادامه داد: این مسائل همه دست به دست هم داده و باعث شده که آمریکایی‌ها مسائلی جزئی را مطرح کنند تا ما بر مسائل جزئی مذاکره کنیم و موضوعات اصلی را از یاد ببریم.

مالکی درباره احتمال توافق در روز‌های باقی مانده سال ۱۴۰۰ تصریح کرد: احتمال توافق بسیار زیاد است. اما سختی خاص خود را دارد. چرا که آمریکایی‌ها به دلیل بحران اوکراین سعی دارند توافق را عقب بیندازند. از دید آمریکایی‌ها احیای برجام از اولویت خارج شده است. اولویت اول غرب بحران اوکراین است، نه توافق با ایران.